فعالیت انسانی عامل کاهش جمعیت حیات وحش

شهاب چراغی-کارشناس حیات‌وحش

از 3دهه پیش که سراشیبی کاهش جمعیت حیات‌وحش و افزایش تهدید خطر انقراض گونه‌های جانوری ایران آغاز شد، این روند همچنان ادامه دارد. با سرشماری وحوش کشور که در سال‌جاری انجام شد، حدود 116هزار رأس از قبیل آهو، جبیر، گوسفند وحشی، پازن، مرال و گورخر ‌با توجه به گستردگی و تعدد مناطق حفاظت‌شده که مجموعاً حدود 8درصد کشور ایران را در بر می‌گیرد،‌رقم بسیار ناچیزی است. بخش عمده این کاهش جمعیت حیات‌وحش به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از فعالیت‌های انسانی است. بعد از شکار غیرمجاز، تخریب زیستگاه یکی از عوامل مهم کاهش جمعیت حیات‌وحش به شمار می‌رود که عمدتاً با چرای بی‌رویه و همچنین در برخی مناطق از طریق توسعه ساخت و سازهای انسانی باعث کاهش وسعت زیستگاه وحوش و سپس کاهش جمعیت آنها می‌شود. اگر این روند ادامه یابد، جز انقراض نسل گونه‌های جانوری، عاقبت دیگری نمی‌توان برایش متصور بود. از این بین گوشتخواران به‌ویژه گوشتخواران درشت‌جثه مانند یوزپلنگ، پلنگ و خرس بیشتر از سایرین در معرض خطر انقراض قرار خواهند گرفت. زندگی نوع بشر، هرچند که در بالاترین سطح تکنولوژی باشد، جدا از طبیعت نیست و با فاصله گرفتن از طبیعت، ما از خویشتن خویش جدا خواهیم شد.
شاید برای بسیاری از مردم اهمیت یک گونه جانوری مانند پلنگ چندان ملموس نباشد، اما باید بدانیم که تک‌تک اجزای طبیعت یک زنجیره به‌هم پیوسته‌اند که گیاهان، حشرات، علفخواران و گوشتخواران عناصر آن هستند و ما به‌عنوان هوشمندترین موجودات نسبت به حفظ آنها برای نسل‌های بعد مسئولیم.
عمده دلیل کاهش جمعیت حیات‌وحش شکار غیرمجاز توسط افراد محلی به‌دلیل مشکلات اقتصادی است و صدور پروانه شکار هیچ تأثیری بر کاهش شکار غیرمجاز نخواهد داشت. توریسم شکار هم می‌تواند کمک بسیار کوچکی در اقتصاد کشور باشد، اما ابتدا باید از جمعیت کافی وحوش برخوردار باشیم تا بتوان بخشی از آن را به‌عنوان توریسم شکار به‌صورت کاملا مدیریت شده و علمی برداشت کرد.
 متأسفانه در اکثر مناطق ایران جمعیت وحوش بسیار کاهش یافته و آنها در آستانه انقراض قرار گرفته‌اند و کاهش تنوع ژنتیک شدیدا جمعیت وحوش را تهدید می‌کند. در این شرایط صدور پروانه شکار جز کاهش هرچه بیشتر تنوع ژنتیک، نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت.  افزایش جمعیت حیات‌وحش نیز به عوامل بسیاری وابسته است؛ ازجمله افزایش نیروی حفاظتی، حفاظت مؤثرتر از مناطق حفاظت‌شده، بهبود قوانین و مقررات، آموزش و فرهنگسازی‌، اوضاع اقتصادی و... . باید به کارهایی که در کشورهای دیگر انجام می‌شود تا وضعیت حیات‌وحش بهتر شود هم توجه کنیم.
در بسیاری از کشورها در گام اول حساس‌سازی‌ جامعه صورت می‌گیرد که این مسئله در ایران با رواج رسانه‌های اجتماعی رشد خوبی داشته است.