شاهکار نخبگان شریف

مهرداد رسولی

افزایش قدرت پهپادی ایران که در دنیا حسابی سروصدا کرده، صرفا به ساخت پهپادهایی که قدرت دفاعی و خاصیت بازدارندگی دارند خلاصه نمی‌شود. تعدادی از نخبگان جوان دانشگاه صنعتی شریف پهپادهایی ساخته‌اند که در حوزه کشاورزی کاربرد گسترده دارند. در دوره شیوع ویروس کرونا هم که بسیاری از فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی مختل شده بود، این نخبگان جوان به روستاهای دور و نزدیک ‌رفتند و صحبت‌های کشاورزان محلی را شنیدند تا مقدمات ساخت پهپادهای کشاورزی را فراهم کنند. تلاش‌های بی‌وقفه آنها در نهایت به تشکیل یک گروه متخصص آگاه به چالش‌های بخش کشاورزی، منجر شد و همین گروه که میانگین سنی آنها به 30سال هم نمی‌رسد امروزه پهپادهایی تولید می‌کنند که در آینده‌ای نزدیک، سیستم کشاورزی را با جهش خیره‌کننده‌ای همراه خواهد کرد. به مناسبت روز جوان چند ساعتی با تعدادی از اعضای این گروه جوان سازنده پهپادهای کشاورزی دانشگاه شریف هم‌صحبت شد‌ه‌ایم.

صرفه‌جویی در مصرف آب
پهپادهای سمپاش حدود 5سال است که در بسیاری از کشورهای دنیا مورد استفاده کشاورزان قرار می‌گیرد و ژاپنی‌ها نخستین کشوری بودند که برای سمپاشی زمین‌های کشاورزی به پهپادهای پیشرفته متوسل شدند اما این تکنولوژی در آمریکا و چین به بلوغ رسید و الان خیلی از کشورهای دنیا از این تکنولوژی بهره می‌برند. این پهپادها با هر 10لیتر آب چیزی حدود یک‌هکتار زمین کشاورزی را در بازه زمانی 8دقیقه‌ای سمپاشی می‌کنند. این روش در مقایسه با شیوه‌های سنتی یکسری مزایا ایجاد کرده که در نهایت به برداشت بیشتر محصول و در امان نگه‌داشتن زمین‌های کشاورزی از انواع آفت‌ها منجر شده است. در روش‌های سنتی روزانه حداکثر 5هکتار زمین کشاورزی را می‌توان سمپاشی کرد اما با کمک پهپادهای ایرانی روزنه بین 30تا 50هکتار زمین سمپاشی می‌شود.
 دکتر امین طلایی‌زاده، مدیر تحقیق و توسعه مجموعه پهپادی دانشگاه صنعتی شریف که مغز متفکر گروه هم به‌حساب می‌آید، صرفه‌جویی در مصرف آب در این بحران کم‌آبی را مزیت ویژه پهپادهای ساخت ایران می‌داند؛«در روش‌های سنتی برای سمپاشی هر هکتار زمین کشاورزی 500لیتر آب مصرف می‌شود اما با استفاده از پهپادهای ایرانی فقط 10لیتر آب مصرف می‌شود. بنابراین با ساخت این پهپادها در حوزه کشاورزی 98درصد در مصرف آب صرفه‌جویی می‌کنیم. در ایران 11میلیون هکتار زمین کشاورزی داریم. اگر این عدد را در 500لیتر آب که برای سمپاشی هر هکتار لازم است، ضرب کنیم می‌شود ذخیره آب یکی از سدهای بزرگ کشور. به‌طور دقیق‌تر با همان مقدار آبی که در روش‌های سنتی استفاده می‌شد می‌توانیم 50بار بیشتر سمپاشی کنیم تا محصول به‌مراتب با کیفیت‌تری برداشت کنیم.»

سازه‌ای با ویژگی‌های خاص
گروه پهپادی دانشگاه صنعتی شریف کارش را با 6نفر شروع و بعد از حدود 2سال در بسیاری از شهرهای ایران دفتر نمایندگی تاسیس و از همه مهم‌تر اینکه اعتماد کشاورزان به پهپادهای ساخت داخل کشور را جلب کرده است. «مهران شهروز»، مدیر تولید این گروه، آشنایی با نیاز کشاورزان ایرانی و دقت در طراحی پهپادهای کشاورزی را راز موفقیت نخبگان جوان دانشگاه صنعتی شریف در مسیر تولید پهپادهای ایرانی می‌داند؛«در همان شروع فعالیت‌مان تعدادی از اعضای گروه را آموزش دادیم و به روستاهای دور و نزدیک کشور فرستادیم که با نیازهای کشاورزان آشنا شوند. بچه‌ها با استفاده از تجربه‌ای که برخی از اعضای گروه در زمینه کارهای روباتیک داشتند، روی دانش‌فنی تولید پهپادهای کشاورزی تمرکز کردیم و به این نقطه رسیدیم که چگونه می‌توانیم از خدمات‌دهی به کشاورزان خارج شویم و پهپادهای کشاورزی را در داخل کشور تولید کنیم. اواسط سال 1399بود که به دانش ساخت این پهپادها دست پیدا کردیم و در سال 1400به مرحله تولید رسیدیم. الان هم به‌دنبال این هستیم که دانش فنی‌مان را گسترش بدهیم و مدل‌های متنوعی تولید کنیم. اصل کار هم همین است که دانش فنی ساخت پهپادها برای خودمان باشد وگرنه ساخت برخی قطعات در داخل کشور صرفه اقتصادی ندارد.» نمونه ایرانی پهپادهای کشاورزی ویژگی‌های منحصر به‌فردی دارد که آن را از پهپادهای آمریکایی و چینی هم متمایز می‌کند. او از طراحی پهپادهای ایرانی به‌عنوان یک ویژگی مهم نام می‌برد: «انتظار از نمونه‌های خارجی که مخزن 20لیتری داشتند این بود که در هر پرواز 2هکتار زمین را سمپاشی کنند اما به‌خاطر محدودیت باتری بعد از 7/1هکتار خاموش می‌شد و 3لیتر سم داخل مخزن باقی می‌ماند. این مشکل در پهپادهای ایرانی وجود ندارد و به‌طور دقیق با هر پرواز 2هکتار زمین را سمپاشی می‌کنند. مزیت دیگر برای طراحی منحصر به‌فردشان است که درصورت سقوط یا برخورد با درخت فقط یک قطعه از آنها تعویض می‌شود درحالی‌که پهپادهای خارجی بر اثر بروز هر نوع اتفاقی باید کل بدنه‌شان را تعویض کنند.»

انتقال دانش به کشورهای دیگر
طبق قوانین موجود، امکان صادرات پهپادهای ایرانی وجود ندارد اما نخبگان دانشگاه شریف می‌خواهند از مرزها عبور و برای ورود ارز به کشور، مقدمات راه‌اندازی خط تولید پهپادهای ساخت ایران در سایر کشورهای دنیا مثل روسیه و عمان را فراهم کنند. شهروز، روند تولید پهپادهای کشاورزی در ایران را رضایت‌بخش می‌داند؛ «اکنون هر‌ماه به‌طور متوسط 10دستگاه پهپاد کشاورزی تولید می‌کنیم که باید افزایش پیدا کند. طبق آمار موجود، بین 500تا 600دستگاه پهپادکشاورزی در کشور داریم که جوابگوی نیاز کشاورزان نیست و با این تعداد پهپاد روزی 50هکتار زمین کشاورزی را می‌توان سمپاشی کرد. اما به 3600دستگاه پهپاد برای یک‌بار سمپاشی در سال نیاز داریم که هر محصول دست‌کم به 2تا 3بار سمپاشی در سال نیازمند است. هدف ما این است که بعد از تأمین نیازهای داخل کشور، خط تولیدمان را در کشورهای دیگر راه بیندازیم.  گاهی اوقات با هجوم آفت‌هایی که عمدتا از کشورهای همسایه به سمت ایران هدایت می‌شوند، مواجه می‌شویم و سمپاشی با پهپادهای ایرانی، زمین‌های کشاورزی را از گزند این آفت‌ها در امان نگه دارد. مثلا هجوم ملخ‌ها موجب کاهش 50درصدی محصولات کشاورزی می‌شود. ملخ‌ها در تاریکی شب روی زمین می‌نشینند و پهپادهای کشاورزی که قابلیت سمپاشی در شب را دارند به‌راحتی آنها را نابود می‌کنند. یک‌بار برای سمپاشی 200هکتار زمین قرارداد بسته بودیم که 100هکتار اول انجام شد و به دلایلی برای 100هکتار دوم به نتیجه نرسیدیم. موقع برداشت محصول، زمین‌هایی که سمپاشی نشده بود در مقایسه با زمین‌های سمپاشی شده، یک‌سوم کمتر محصول داد.» پروژه بعدی گروه پهپادی شریف، ساخت پهپادهایی برای آبیاری هوشمند زمین‌های زراعی است که با توجه به بحران کم‌آبی در کشور می‌تواند گامی بزرگ برای جلوگیری از خشک شدن زمین‌های کشاورزی باشد؛ رؤیایی که در حد طرح باقی‌مانده اما بدون تردید به واقعیت تبدیل خواهد شد.

فصل برداشت
با به‌کارگیری پهپادهای کشاورزی ساخت ایران که حاصل استعداد و نبوغ نخبه‌های جوان دانشگاه صنعتی‌شریف است 30درصد هم در مصرف سم صرفه‌جویی می‌شود و از خطاهای انسانی هم دیگر خبری نیست. مزیت ویژه این تکنولوژی ساخت ایران این است که در برخی از شهرهای جنوبی به‌دلیل گرمای بیش از حد هوا، امکان سمپاشی در روز وجود ندارد اما پهپادها در تاریکی شب هم عملیات سمپاشی را به‌درستی انجام می‌دهند و خیال کشاورزان بومی را از این نظر هم راحت کرده‌اند. محمد چیتگرها، مدیر بازرگانی و کنترل کیفیت مجموعه پهپادی دانشگاه صنعتی‌شریف دراین‌باره می‌گوید: «ما جزو نخستین کشورهایی هستیم که استفاده از این تکنولوژی را شروع کرده‌ایم و بسیاری از کشورهای اروپایی بعد از ما با سیستم سمپاشی به کمک پهپادهای کشاورزی آشنا شدند. از 5سال قبل که کسی هنوز این تکنولوژی را باور نداشت، کارمان را شروع کردیم. کشاورزان می‌گفتند 500لیتر آب برای سمپاشی هر هکتار زمین جوابگو نیست و چگونه می‌توان با 10لیتر آب این کار را انجام داد. حدود 2سال طول کشید تا فرهنگ استفاده از پهپادهای کشاورزی را میان کشاورزان جابیندازیم و این تکنولوژی را به آنها معرفی کنیم. روزهای سختی را پشت‌سر گذاشته‌ایم اما خسته نشده‌ایم و به کاری که انجام می‌دادیم ایمان داشتیم. از همان موقع فیلم و محتوا تولید کردیم و در یک برهه‌ای برای کشاورزان سمپاشی رایگان انجام دادیم که بعد از 2سال تلاش‌مان به بار نشست. در واقع ما هم مثل همان کشاورزان بذری را کاشته بودیم که بعد از 2سال جوانه زد و رشد کرد. وقتی کشاورزها برای سمپاشی با پهپادهای ساخت ایران تماس می‌گرفتند. ما به این باور رسیدیم که موقع برداشت محصول‌مان فرارسیده است.»