ثبات بازار ارز در اولویت

وحید شقاقی‌شهری‌؛ اقتصاددان

شاخص‌های کلان نشان می‌دهد که اقتصاد ایران قابل‌کنترل است؛ البته این قابل‌کنترل بودن به‌منزله وضعیت خوب نیست، بلکه به این معناست که می‌توان شرایطی که با آن سروکار داریم را به شرایط بهتری هدایت کرد. براساس آمارهای رسمی، در شرایط موجود، بدهی خارجی ایران کمتر از 6میلیارد است و نسبت این بدهی به تولید ناخالص داخلی نزدیک به صفر و قابل‌چشم‌پوشی است. همچنین نسبت بدهی دولت و شرکت‌های دولتی به تولید ناخالص داخلی به 30درصد می‌رسد که رقم بسیار پایینی محسوب می‌شود. نسبت حجم نقدینگی به تولید ناخالص داخلی نیز حدود 70درصد برآورد می‌شود که نسبت به میانگین جهانی پایین است. نکته دیگر اینکه وضعیت صادرات غیرنفتی ایران در سال‌جاری رو به بهبود بوده و کسری تراز تجاری در تجارت غیرنفتی ما رقم پایینی است. همه این شاخص‌ها نشان‌دهنده این است که این اقتصاد قابل‌کنترل است و اگر آن را به یک بیمار تشبیه کنیم، می‌توان آن را به شرایط بهتری رساند.
در این میان، قیمت تعادلی دلار، براساس تورم بلندمدت اقتصاد ایران و شرکای تجاری ما، پایین‌تر از اعدادی است که در بازار آزاد وجود دارد و انحراف نرخ ارز آزاد و تعادلی زیاد است. در این شرایط، ورود به بازار ارز ریسک بالایی دارد، اما از منظر سیاستگذاری مسئله اصلی در اقتصاد، نه کاهش نرخ ارز‌که ایجاد و حفظ ثبات آن است. البته منظور از ثبات، قیمت‌گذاری دستوری و تثبیت قیمت‌ها نیست‌ بلکه به این معناست که نرخ‌ها در محدوده‌ای که سیاستگذار می‌تواند با مداخله آن را حفظ کند، نوسان داشته باشد.
سیاست ارزی در اقتصاد ما، شناور مدیریت شده و در این شیوه، سیاستگذار یا به‌عبارتی بانک مرکزی، ابتدا باید مشخص کند که در چه محدوده‌ای توان مدیریت بازار را دارد و بعد باید در آن محدوده بتواند با مداخله درست، بازار را به ثبات برساند و بعد از موفقیت در این کار به‌تدریج قیمت‌ها را به سمت واقعیت‌های اقتصاد هدایت کند و آنها را کاهش دهد. به‌عبارت‌ دیگر، هر محدوده‌ای برای باثبات‌سازی بازار ارز مشخص شود، هنر این است که سیاستگذار بتواند بازار ارز را در آن محدوده حفظ کند و توانایی مداخله مؤثر در کرانه پایین و بالای آن را داشته باشد. بعد از آن است که براساس توانایی‌های موجود می‌تواند نسبت به تعدیل قیمت‌ها اقدام کند.

چند توصیه
  مدیریت ارز از مدیریت ریال عبور می‌کند و حتماً مدیریت ریال باید سرلوحه سیاست‌های بانک مرکزی باشد؛ به‌گونه‌ای که گردش پولی کشور مبتنی بر اسناد مثبته تحت نظارت و کنترل باشد.
  حساب سرمایه و کنترل آن بسیار برای وضعیت بازار ارز مهم است و سیاستگذار باید تلاش کند که با سیاست‌های سلبی و ایجابی از خروج سرمایه از اقتصاد جلوگیری کند.
  پیمان‌سپاری صادرات حذف شود و صادرکنندگان مجاز باشند تا ارز حاصل از صادرات خود را با قیمت نزدیک به بازار آزاد عرضه کنند.
  سیاست‌های کنترل قاچاق کالا حتماً باید به سخت‌گیرانه‌ترین وجه اعمال شود.
  باید جلوی خروج ارز از اقتصاد ایران به‌واسطه شیطنت‌های دشمنان، گرفته شود.
  سیاست‌های تجاری با همسایگان به‌خصوص با کشور عراق باید به‌صورت مدیریت شده و با تدبیر پیش برود و ضمن جلوگیری از کاهش احتمالی صادرات غیرنفتی به بازارهای استراتژیک همسایه، روند افزایش صادرات به این کشورها پیگیری شود.
  کشف قیمت در مرکز مبادله ارز و طلا باید کاملاً آزادانه و ترجیحاً نزدیک به بازار آزاد باشد. شکاف زیاد میان نرخ بازار مبادله و آزاد، ناشی از نگاه دستوری و عدم‌شفافیت است و نتیجه آن ظهور نرخ جدیدی خواهد بود که مدیریت آتی بازار را با چالش مواجه خواهد کرد.‌