یادداشت
عبرت‌‌آموزی از تجربیات تلخ
روح‌الله ایزدخواه؛ نماینده تهران، ری و شمیرانات در مجلس
در رابطه با مشکل مهم بازار ارز ذکر چندنکته ضروری است.
نخست این که در نگاه کلان، سیاست‌های ارزی نسبت به گذشته تغییری نکرده و همچنان همان سیاست‌های انفعالی در قبال بازار غیررسمی دنبال می‌شود.
به‌واقع، درحالی‌که الان ۹۷درصد ارز را بانک مرکزی کنترل می‌کند اما قیمت در بازار غیررسمی ۳درصدی تعیین می‌شود که این رویه با منطق هماهنگ نیست و تا زمانی که دولت و مسئولان بانک مرکزی برنامه‌ای برای جمع کردن و حذف بازار غیررسمی نداشته باشند وضعیت همین است و تغییری را شاهد نخواهیم بود.
همچنین باید یادآوری کرد که آنچه در بازار غیررسمی ارز اتفاق می‌افتد به ضرر اقتصاد کشور است. بازار غیررسمی فقط برای تامین ارز قاچاق مفید است . در حال حاضر، کارکرد بازار غیررسمی فقط این است که با نرخ‌گذاری‌های افسارگسیخته تیشه به ریشه اقتصاد می‌زند ، تورم را تحمیل می‌کند و شوک‌های تورمی به‌وجود می‌آورد و با اینکه عموم مردم سروکاری با دلار ندارند کاملا از نرخ‌های افسارگسیخته ارز متاثر می‌شوند و این روند باعث می‌شود هیچ ثبات و تعادلی در بازارهای مالی نماند.
بر این اساس بر این باورم تا زمانی که دولت و بانک مرکزی اراده‌ای برای حذف بازار غیررسمی نداشته باشند برنامه‌ها و سیاست‌هایی که در حوزه ارز اتخاذ می‌شود، صرفا یک‌سری نظامات تاکتیکی و اقدامات وصله‌پینه‌ای است که باعث نخواهد شد بازی عوض شود.
بار دیگر تاکید می کنم در چنین فضایی و تا زمانی که اقدامات ریشه‌ای انجام نشود، در بر همین پاشنه می‌چرخد. اما با حذف بازار غیررسمی و اقداماتی مانند تفکیک بودجه ارزی و ریالی که از پشتوانه قانونی هم برخوردار است و در همان ابتدای کار، مجلس آن را تصویب کرد، می‌شود به اصلاح بازار ارز امیدوار بود. در این میان برای اصلاح سازوکار ارز، مجلس همراه دولت خواهد بود و همانطور که با مسئولان بانک مرکزی و حوزه ارز به‌طور مرتب جلسه برگزار می‌شود. افزون بر آن اگر ساماندهی حوزه ارز اصلاح قانونی بخواهد طبیعتا مجلس ورود خواهد کرد اما شرط مهم این است که دولت هم همراهی لازم را داشته باشد .
نکته دیگر اینکه به‌نظر نمی‌رسد که بانک مرکزی برنامه‌ای برای تغییرات ریشه‌ای داشته باشد. درحالی‌که دولت و مسئولان باید از تجربه تلخ ۳۰سال گذشته در بازار ارز درس بگیرند و یک‌بار برای همیشه دست به یک جراحی واقعی در بازار بزنند که از رئوس مهم آن، همان حذف بازار غیررسمی و همچنین تفکیک بودجه ارزی و ریالی است.
در مورد نقش مجلس در مدیریت بازار ارز باید اذعان کرد که اگرچه نظرات مختلفی در مجلس وجود دارد اما به هر حال بخشی از نظرات همسو با دولت است. درواقع مجلس مشکلات را میبیند اما از طرف دیگر الان دنباله‌روی دولت است و اعتماد وافری به دولت دارد و بعضا تعارفاتی بین مجلس و دولت وجود دارد که نمی‌گذارد مشکلات ریشه‌ای حل شود بر این اساس اول باید به‌معنای واقعی کلمه استقلال فکری و نظری مجلس از دولت ایجاد شود ضمن آنکه باید تأکید شود که در شرایط فعلی مجلس می‌تواند به همان شکلی که در اواخر دولت گذشته قاطعانه با مسائل و ناکارآمدی‌ها برخورد کرد، امروز هم با همان رویکرد، آسیب‌شناسی و عارضه‌یابی کند چراکه اگر ما بخواهیم منفعل باشیم و به صِرف اعتماد و رفاقت، مسائل به‌طور واقعی ریشه‌یابی نشود، وضعیت همین خواهد بود.
نکته بعدی که باید بر آن تاکید شود این است که کنترل نرخ ارز امری شدنی است؛ چرا که در گذشته هم مانند اواسط دهه۷۰ این اتفاق افتاد و بازار مدیریت شد. بنابراین اگر دولت اراده کند و به‌طور فعال و با نگاه تغییرات اساسی در بازار ارز ورود شود می‌توان نرخ ارز را به نصف قیمت فعلی کاهش داد. در پایان باید خاطرنشان شود که اِعمال تغییرات اساسی در بازار ارز مخالفان جدی خواهد داشت و کسانی که از نرخ بالای ارز منتفع می‌شوند قطعا مخالفت‌های شدید و کارشکنی خواهند کرد اما توقع می‌رود دولت همانطور که گاهی برای اجرای سیاست‌های خود در برابر کسبه و بازار و غیره می‌ایستد، در مقابل کسانی هم که از رانت ارز منتفع می‌شوند مقتدرانه بایستد.