استخوان‌دان مردگان در بی‌بی‌شهربانو

زهرا بلندی-روزنامه‌نگار

پیش از ورود اسلام به ایران، زرتشتیان با اعتقاد به اینکه اجساد مردگانشان خاک را آلوده می‌کند طی تشریفاتی اجساد را روی تپه‌های بلند می‌گذاشتند تا در مقابل تابش نور خورشید تجزیه شود؛ «برج خاموشان» در شهرری که به آن «استودان گبرها» یا «استخوان‌دان گبرها» هم می‌گویند نمونه‌ای از این برج‌هاست که کماکان در دامنه شمالی کوه بی‌بی‌شهربانو باقی‌مانده است. سید‌محسن ماجدی، ری‌پژوه، درباره استودان‌گبرها می‌گوید: «این بنای بزرگ متعلق به قبل از اسلام و سلسله ساسانی است. البته بنای فعلی با بنای اصلی و عکس‌هایی که در دوره قاجار تهیه شده تفاوت‌هایی دارد. بنای کنونی دارای در ورودی است درحالی‌که عکس‌های تاریخی و نقاشی‌هایی که از دوره قاجار به‌جا مانده نشان می‌دهند که افراد از طریق نردبان وارد برجی می‌شدند و اجساد را با طناب یا چیزی مشابه آن داخل برج می‌بردند. وسط حیاط این بنا به‌صورت اتاقک‌های کوچک و قبوری کم‌عمق درآمده بود که این اجساد داخلش قرار می‌گرفت تا مراحل تجزیه و از بین رفتن آنها طی شود.» به‌گفته ماجدی این بنا در محلی قرار گرفته که بیش از ۳متر از سطح عمومی اطراف نزدیک خود بلندتر است. علاوه براین به‌دلیل حمل اجساد در طول زمان‌های مختلف و فرسایش خاک و تعمیرات مختلف، فضای داخلی نسبت به فضای بیرونی ارتفاع کمتری دارد.عرض دیواره  در کف ‌ نسبت به رأس خیلی فرق می‌کند.در واقع قسمت پایین نسبت به قسمت رأس دیواره قطورتر است که به ۳۰سانتی‌متر می‌رسد. این اختلاف، شیبی است که در سازه‌های قدیم به‌دلیل جلوگیری از تخریب و حفاظت به آنها داده می‌شد.




نخستین شفاخانه دولتی ‌دارالخلافه
بهاره خسروی-روزنامه‌نگار


 سال 1251شمسی بود که ناصرالدین‌شاه پس از برگشت از سفر فرنگ، به مشیرالدوله، صدراعظم و علی‌قلی میرزا، اعتضادالسلطنه دستور داد شفاخانه دولتی در دارالخلافه برای استفاده همگان راه‌اندازی کنند. این بیمارستان که بعدها به مریضخانه دولتی مشهور شد در شمال غربی تهران که بعدها خیابان سردار سپه نام گرفت (خیابان امام خمینی امروزی) ساخته شد و اکنون به بیمارستان سینا معروف است. در همان سال‌های نخست در این بیمارستان 2هزار و ۲۳۸ بیمار معالجه شدند. ریاست شفاخانه دولتی را ابتدا دکتر علی‌اکبرخان نفیسی  معروف به «ناظم‌الاطبا» عهده‌دار شد. اما بعد منصوب شدنش به وزارت علوم دکتر محمدخان کرمانشاهی معروف به دکتر«کفری» ریاست بیمارستان را برعهده گرفت. در سال ١٣٠٤ میرزا ابوالحسن‌خان بهرامی که تازه از فرنگستان آمده بود جایگزین کرمانشاهی رئیس بیمارستان شد و از سال ١٣١٢ به‌تدریج پزشکان اروپایی در مریضخانه گماشته شدند و بعد از بهرامی دکتر لوف و پس از او دکتر کولنیک و سپس دکتر ایلبرگ ریاست بیمارستان را برعهده گرفتند. مریضخانه دولتی به‌مرور زمان با نام بیمارستان سینا توسعه پیدا کرد. پزشکان و کارکنان این بیمارستان بیماران تنگدست و نیازمند را رایگان درمان می‌کردند و فقط از بیماران ثروتمند، هزینه درمان ‌ می‌گرفتند. بودجه‌ها و هزینه‌های این بیمارستان از راه‌های گوناگون، مانند درآمد معدن فیروزه نیشابور و درآمد تلگرافخانه تامین می‌شد.حتی کنسرتی در سال 1278شمسی در بیمارستان سینا برپا شد که درآمد آن را برای ساخت یک اتاق جراحی، تهیه وسایل پرستاری و ابزار وآلات پزشکی هزینه کردند.


خاطره‌انگیزترین بلوار پایتخت

نصیبه سجادی-روزنامه‌نگار


 تهرانی‌های قدیم۷۰سال پیش اگر می‌خواستند یک روز خوش بگذرانند و هوای سالم و پر از اکسیژن را وارد ریه‌هایشان کنند، یکی از گزینه‌های‌ گشت‌وگذارشان در محدوده آب‌کرج بود؛ همین بلوار کشاورز خودمان. جمشید رحمانی‌پناه، از اهالی قدیم یوسف‌آباد، می‌گوید: «آب‌کرج خیلی وسیع بود؛ از بیمارستان هزارتختخوابی، امام خمینی(ره)، شروع می‌شد تا می‌رسید به میدان ولی‌عصر(عج). آخر هفته‌ها مردم با هر وسیله‌ای که می‌شد خودشان را به آب‌کرج می‌رساندند، عده‌ای با تاکسی صدف‌دار که کرایه‌اش 4-3ریال بود، برخی با اتوبوس‌های دماغ‌دار توکلی و برخی هم با مال و الاغ. هر کسی هرچه داشت می‌آورد؛ پتو، قابلمه و... . ماشین فولکس استیشنی هم بود که غذاهای آماده می‌فروخت، مثل سوسیس و کالباس و... مشابه‌ کاری که الان در خیابان سی‌تیر انجام می‌شود.» بلوار کشاورز را سال۱۳۳۶ دکتر سرافراز غزنی، استاد دانشگاه شهید بهشتی و تهران، طراحی کرده  و ساخته است؛ بزرگ‌ترین سازه شهری که گذشت زمان چیزی از اصالت و دوامش کم نکرده است. نهرمیانی بلوار ذوزنقه‌ای ساخته شد و برای اینکه سنگفرش استحکام خوبی داشته باشد، سنگ‌ها را از البرز مرکزی سفارش داد.درختان ون، زبان‌گنجشک و چنار را هم از اداره جنگلداری آورد تا هر ۵‌ متر یک چنار و یک زبان‌گنجشک کاشته شود. مرحوم غزنی درباره این طرحش گفته بود: «در میان صدها طرح و سازه عمرانی که اجرا کردم، بلوار نهرکرج برای من چیز دیگری است و وقتی در این‌باره با من صحبت می‌کنند روح و جانم زنده می‌شود.»بلوار کشاورز در فهرست آثار ملی کشورمان ثبت شده است.