ساخت ایران و صادرات به 50کشور دنیا

مهرداد رسولی

طراحی و تولید تجهیزات پزشکی در داخل کشور تا 2 دهه قبل یک رؤیای دست نیافتنی بود اما با هوش و ذکاوت متخصصان ایرانی به واقعیت تبدیل شد. عبدالرضا یعقوب‌زاده، کارآفرین 54ساله‌ای که 9سال متوالی به‌عنوان صادرکننده نمونه تجهیزات پزشکی شناخته شده، یکی از این متخصصان داخلی است که نجات جان هموطنان را به زرق و برق زندگی در خارج از مرزها نفروخت و به‌خاطر ساخت تجهیزات پزشکی که به‌ویژه در اوج شیوع ویروس کرونا جان ده‌ها هزار نفر را نجات داد، حالا او به‌عنوان یکی از افراد تأثیرگذار این حوزه شناخته می‌شود و مثل بیشتر کارآفرین‌های داخلی فعالیت را با سرمایه‌ای اندک شروع کرده و اکنون یک مجموعه هزار نفری را مدیریت می‌کند و خط تولید تجهیزات پزشکی را در کشورهای اروپایی راه انداخته است. یعقوب‌زاده به حدی در کارش موفق بوده که کتابی با عنوان «کارآفرینی به شیوه مهندس عبدالرضا یعقوب‌زاده» منتشر شده و در دسترس افرادی قرار گرفته که می‌خواهند الفبای کارآفرینی را بیاموزند و وارد بازار کسب‌وکار شوند. با او درباره مسیری که برای رسیدن به این مرحله سپری کرده گفت‌وگو کرده‌ایم.
    بیشتر کارآفرین‌های موفق معمولا کارشان را از نقطه صفر شروع کرده‌اند. شما برای تبدیل شدن به یکی از موفق‌ترین کارآفرینان حوزه دانش‌بنیان چه مسیری را سپری کردید؟
من در یک خانواده پرجمعیت و از نظر اقتصادی متوسط رو به پایین به دنیا آمدم. پدرم کارگر کارخانه چیت‌سازی ری بود و تنها میراثی که برایم به جا گذاشت این بود که فقط با تلاش و پشتکار می‌توان به درآمد رسید. ما 4 نفر رفیق بودیم که همگی چنین وضعیتی داشتیم. سال 1377به‌معنای واقعی دست‌مان خالی بود و نفری یک میلیون و 600هزار تومان جور کردیم که مجموع آن 6میلیون و 400هزار تومان شد. با همان سرمایه اندک یک شرکت تأسیس کردیم. یادم هست که برای تامین آن پول، فرش خانه و طلای همسرم را فروختم.
    برای تامین هزینه تحصیل در دانشگاه چه کاری انجام می‌دادید؟
سال 1365که وارد دانشگاه علم و صنعت شدم، خواهر بزرگ‌ترم تازه دبیر شده بود و بخشی از هزینه تحصیلم را پرداخت می‌کرد. سال 1370مدرک کارشناسی رشته الکترونیک گرفتم و برای ادامه تحصیل به دانشگاه تهران رفتم. آن موقع، همزمان در یک شرکت دولتی هم کار می‌کردم و هزینه تحصیلم را به‌دست می‌آوردم. سال 1373هم از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شدم و با شرکت پخش فراورده‌های پزشکی ایران و یک شرکت خصوصی همکاری داشتم. این روند ادامه داشت تا اینکه در
سال 1377با هم اختلاف پیدا کردیم و جدا شدیم و از سال 1377شرکت خودمان را تاسیس کردیم.
    باتوجه به اینکه تولید تجهیزات پزشکی در انحصار آمریکا و چند کشور اروپایی است، بومی‌سازی‌ فناوری ساخت تجهیزات پزشکی در آن سال‌ها بیشتر شبیه ماموریت‌های غیرممکن بود. شما چطور تصمیم گرفتید این چالش را تجربه کنید؟
وقتی دانشجو بودم و در شرکت پخش فراورده‌های پزشکی ایران کار می‌کردم، دستگاه‌های مانیتورینگ علائم حیاتی بیمار را که از آمریکا و ژاپن وارد می‌شد در بیمارستان‌ها نصب می‌کردیم و راه می‌انداختیم. من را برای حضور در دوره‌های آموزشی نصب و راه‌اندازی آن دستگاه‌ها به ژاپن و قبرس فرستادند. بعد از همان دوره‌های آموزشی، برخی قطعاتی را که خارجی‌ها به ما نمی‌فروختند یا خیلی گران می‌فروختند طراحی کردم. یادم هست همان موقع یک‌قطعه هزاردلاری را با 150دلار برای یک شرکت ایرانی ساختیم و در بیمارستان نصب کردیم. جالب است که مدیریت بیمارستان تا مدت‌ها فکر می‌کرد آن قطعه خارجی است چون کیفیت خوبی داشت. در کار تولید تجهیزات پزشکی باید کار را با قطعه‌سازی‌ شروع کرد و ما همین مسیر را انتخاب کردیم. وقتی قرار شد مانیتورینگ علائم حیاتی را که از آمریکا و ژاپن وارد می‌شد، بسازیم یک ایده‌هایی از نمونه‌های خارجی گرفتیم اما هرگز از روی آنها کپی نکردیم. به همین دلیل دستگاه‌های جدید ما به لحاظ طراحی کاملا مستقل است و نمونه مشابه ندارند. ما با ساخت همین دستگاه وارد بازار تولید دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی شدیم. بعد هم دستگاه الکتروکاردیوگراف را ساختیم که با آن نوار قلب می‌گیرند و در سال 1392طراحی دستگاه ونتیلاتور (دستگاه تنفس مصنوعی) را شروع کردیم که در سال 1397به مرحله تولید رسید. تا اسفند‌ماه سال 1398حدود 100دستگاه ونتیلاتور تولید کرده بودیم اما وقتی ویروس کرونا وارد کشور شد، در یک هفته هزار دستگاه تولید کردیم.
    در دوره کرونا کشورمان از واردات دستگاه‌های ونتیلاتور بی‌نیاز بود. این دستگاه‌ها را شما تولید می‌کردید؟
در دوران اوج شیوع ویروس کرونا اتفاقات تلخی در کشورهای پرمدعا رخ داد و خیلی از انسان‌ها جان‌شان را از دست دادند. آمریکا بزرگ‌ترین صادرکننده دستگاه‌های ونتیلاتور است اما وقتی ویروس کرونا اوج پیدا کرد، هیچ دستگاهی به بزرگ‌ترین شریک اقتصادی‌اش یعنی کانادا نفروخت. ایتالیا یکی دیگر از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان دستگاه‌های ونتیلاتور است اما در اوج شیوع کرونا به کشور همسایه‌اش یعنی اسپانیا دستگاه نفروخت. به همین‌خاطر در اسپانیا از یک دستگاه برای تنفس دادن به چند بیمار استفاده می‌کردند و در آن شرایط اولویت با بیمارانی بود که شانس زنده ماندن داشتند. ما جزو 10کشوری بودیم که در اوج شیوع کرونا چنین مشکلاتی نداشتیم و بیشتر دستگاه‌ها را هم ما تولید کردیم.
    قیمت نمونه خارجی با دستگاه‌هایی که شما تولید کردید چقدر تفاوت داشت؟
 ونتیلاتورهای خارجی 20هزار یورو قیمت داشت و دستگاهی که ما تولید می‌کردیم 10هزار یورو بود. وقتی کرونا به اوج رسید قیمت نمونه‌های خارجی به 100هزار یورو رسید و با همان قیمت هم دستگاه در بازارهای جهانی پیدا نمی‌شد. همان موقع عراقی‌ها تعدادی ونتیلاتور با قیمت 80هزار یورو خریدند اما 9‌ماه بعد تحویل گرفتند که عملا بی‌فایده بود. ما تنها تولید کننده‌ای بودیم که به وجه انسانی ماجرا فکر کردیم و در اوج دوران کرونا قیمت دستگاه را به 7هزار یورو کاهش دادیم و 3هزار دستگاه برای بیمارستان‌های داخل کشور تولید کردیم.
    الان چه دستگاه‌هایی تولید می‌کنید؟
روال کار تولید دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی اینگونه است که ابتدا باید دستگاه را طراحی کرد. چند سال زمان می‌برد تا به مرحله تولید برسد. الان داریم روی دستگاه الکترو شوک کار می‌کنیم و در مرحله تولید هستیم. این دستگاه‌ها را در فروشگاه‌های بزرگ و در ایستگاه‌های مترو و اتوبوس نصب می‌کنند تا بیماران قلبی را از مرگ نجات بدهند. دستگاه‌های الکتروشوک در کشورهای خارجی کاربردهای زیادی دارد و جای خالی آن در ایران به‌شدت احساس می‌شود. ما از سال 1396طراحی این دستگاه را شروع کردیم و نخبه‌های ایرانی ازجمله نفر اول دانشگاه صنعتی شریف روی آن کار کردند و تقریبا از دو هفته قبل در حال تحویل دستگاه‌های تولیدشده هستیم. در ایران باید 500هزار دستگاه الکتروشوک نصب باشد اما به‌خاطر گران بودن نمونه‌های خارجی، بیشتر از 2هزار دستگاه تولید و نصب نشده است.
    دستگاه‌ها و تجهیزاتی که تولید می‌کنید به خارج از کشور هم صادر می‌شود؟
بله، ما از سال 1381صادرات دستگاه مانتیورینگ علائم حیاتی را شروع و این دستگاه را به 50کشور دنیا صادر کرده‌ایم. از سال 1386و 9سال متوالی به‌عنوان صادرکننده نمونه تجهیزات پزشکی شناخته شدیم و الان به مرحله‌ای رسیده‌ایم که انتقال دانش هم داریم و در کشورهایی مثل ترکیه، سوئد، بلاروس، اندونزی و برزیل خط تولید داریم که به تازگی خط تولید 3دستگاه را در عراق راه انداخته‌ایم.
    در این مدت به‌طور مستقیم و غیرمستقیم برای چند نفر اشتغال‌زایی کرده‌اید؟
370نفر به‌طور مستقیم و حدود هزار نفر به‌طور غیرمستقیم با ما همکاری می‌کنند که در حال توسعه خط تولید هستیم. الان یک ساختمان 5هزار متری داریم و قصد داریم یک ساختمان 10هزار متری به مجموعه‌مان اضافه کنیم که با این حساب تعداد کارکنان‌مان دو برابر خواهد شد.
    نکته جالب ماجرا وجود نخبه‌ها و متخصصانی مثل شماست که می‌توانند انواع تجهیزات پزشکی را در داخل کشور تولید کنند. با وجود چنین افرادی ممکن است از نظر تجهیزات پزشکی به‌خودکفایی کامل برسیم؟
تنها ارزش افزوده ما در تولید تجهیزات پزشکی همین نیروی انسانی متخصص است. محصول ما با فکر و تحقیق به مرحله تولید می‌رسد و مهندس‌های باهوش ایرانی این ماموریت را به بهترین شکل ممکن انجام می‌دهند. اگر پروژه را به خوبی برای آنها طراحی کنیم و هوش و دانش‌شان مدیریت شود، توانایی تولید هر دستگاهی را داریم. ایران مهندسان باهوشی دارد و کشورهای خارجی هم بر همین اساس زیر پایشان فرش قرمز پهن می‌کنند. ما باید بستر و امکانات برای فعالیت آنها را در داخل کشور مهیا کنیم.