تلاش‌ برای زنده ماندن تالاب انزلی

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

تالاب انزلی مانند بسیاری از زیست‌بوم‌های تالابی کشور سال‌هاست به مرحله « اغمای پـیش از مرگ» رسیده و برنامه‌های مدیریتی با آزمون و خطا و بودجه‌های قطره‌چکانی برای آن در حال اجراست. این تالاب از نخستین تالاب‌های ثبت شده در کنوانسیون رامسر است و علاوه بر ارزش‌های جهانی محل معاش افراد بسیاری است. تبدیل شدن این تالاب به بستری خشک با خاکی پر از ریزدانه، چشم‌اندازی است که هیچ‌کس توان تصورش را هم ندارد ولی تجربه نشان داده است که اگر برای حفاظت از این تالاب دیر اقدام شود، تالاب انزلی به سرنوشت تالاب‌های شرقی دریای خزر مبتلا می‌شود و ستاد ملی مبارزه با گردوغبار برای آن برنامه‌ریزی خواهد کرد.
نتیجه بایوجمی در انزلی
برای احیای تالاب انزلی جلسات و راه‌حل‌های متعددی برگزار و به‌صورت پایلوت اجرا شده است. در دهه پیش، احیای تالاب با روش بایوجمی سروصداهای زیادی به پا کرد. در این طرح قرار بود یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان با اضافه کردن اکسید تیتانیوم بستر تالاب را از شر رسوبات انباشته خلاصی دهد. در ابتدا فازهای آزمایشی آن در استخرهای حاشیه تالاب و 50هکتار در دل تالاب اجرا شد ولی با مخالفت تشکل‌های زیست‌محیطی و دادستان انزلی متوقف شد. البته سازمان حفاظت محیط‌زیست موافق اجرای آن بود. طرح پایلوتی که قرار بود با اجرای آن تالاب‌انزلی از مرگ نجات پیدا کند با ایجاد پرونده ‌برای عالی‌ترین مقام وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست در دادسرای عمومی و انقلاب تهران مختومه شد. عیسی کلانتری برای اجرایی شدن این پروژه موافقت دولت برای اختصاص 850میلیارد تومان را از دولت گرفته بود؛ رقمی که در سال98 دوبرابر بودجه سالانه این سازمان بود. او به‌شدت مخالف لایروبی تالاب بود و در گفت‌وگو با همشهری گفت: «عده‌ای می‌خواهند با بودجه‌ای حدود ۵۰هزار میلیارد تومان رسوبات آلی در بندر انزلی را تخلیه فیزیکی کنند. امکان عملی اجرای چنین طرحی وجود ندارد. ۷۵۰میلیون تن رسوبات را درصورت تخلیه کجا باید ریخت؟ برای این کار ۳۶میلیون کامیون نیاز است. گروهی از دانشگاه صنعتی اصفهان به‌صورت آزمایشی نتایج خوبی در ۴استخر شیلات در انزلی به‌دست آوردند. در عرض 2ماه، یک متر عمق استخر زیاد شد. می‌شد با ۲درصد ۵۰هزار میلیارد تومان، انزلی را در عرض ۵سال نجات داد. مواد آلی تجزیه شده خوراک ماهی می‌شد ولی مسائل اقتصاد سیاسی، مانع از اجرای این طرح شد.»

سال سوم از برنامه‌ای 7ساله
حدود 3سال از ابلاغ برنامه 7ساله حفاظت از تالاب انزلی به دستگاه‌های اجرایی، مصوب جلسه «ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور» می‌گذرد. این برنامه 3 هدف کلی را دنبال می‌کند. از یک سو باید مشکل رسوبات آلی و معدنی در تالاب را که به‌شدت انباشته شده و کماکان در حال افزایش است حل کند و از سوی دیگر برنامه باید تنوع زیستی را با تأکید بر جلوگیری از رشد گونه‌های مضر و غیربومی (آزولا و سنبله آبی) حفظ کند. همچنین بهره‌برداری از تالاب را با مشارکت مردمی انجام دهد. برای رسوبات مسئولان بهترین روش را لایروبی تالاب با اولویت آبراهه‌های سنتی می‌دانند. آنها همچنین به‌دنبال جلوگیری از ورود پساب‌ها (شهری، کشاورزی، روستایی) که از عوامل اصلی رسوبات در تالاب است، هستند.

ضرب‌الاجل یک‌ماهه
اسدالله عباسی، استاندار گیلان: تمام آبراهه‌هایی که برای گردشگری وجود دارد باید در عرض یک ماه آینده بازگشایی شود تا رفت‌وآمد قایق‌ها برای تعطیلات نوروز تسهیل شود و مسافران، صیادان و مردم بومی بتوانند از آن بهره ببرند. به قدر کافی نظریه‌های ضد‌و نقیض در مورد نحوه احیای تالاب انزلی ارائه شده است. ۲۵میلیارد‌تومان برای احیای تالاب انزلی مصوب شده است. ۱۰میلیارد تومان از این میزان در سال1400 و ۱۰میلیارد تومان نیز در سال۱۴۰۱ تخصیص‌یافته و 5 میلیارد تومان مانده است. این اعتباری بوده که براساس درخواست دستگاه‌ها تخصیص یافت. مشکل تالاب انزلی در وهله اول مدیریتی و عدم‌انسجام و هماهنگی دستگاه‌های متولی بود نه مسائل مالی. خوشبختانه از سال گذشته در دولت سیزدهم در حد بضاعت حرکتی آغاز شد و عواملی که باعث خفگی تالاب شده بود مورد بررسی قرار گرفت.

اعتبار۱۰۰ میلیارد تومانی
حسین یونسی، مدیرکل بنادر و دریانوردی گیلان‌: سازمان‌ بنادر و دریانوردی ۱۰۰میلیارد تومان اعتبار برای لایروبی تالاب انزلی اختصاص داده است. منتظر بودجه نماندیم تا اسناد مناقصه را آماده کنیم. اسناد مناقصه را آماده کردیم و به محض اینکه محیط‌زیست مجوز نهایی را بدهد این کار انجام‌ می‌شود. ۵ پهنه اصلی در تالاب‌انزلی باید رسوب‌برداری شود به شرط اینکه ۸۰۰ قایقران انزلی بتوانند در آن پهنه‌ها تردد کنند و مسافران و گردشگران را جابه‌جا کنند. به‌رغم کاهش تراز آب دریای خزر و در چند سال اخیر، با لایروبی‌های انجام شده، توانستیم اسکله‌ها را به شرایط ایده‌آل برسانیم که کشتی‌ها بدون محدودیت تردد کنند.

روزهای خوب تالاب
علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست: تالاب روزهای خوب و خوش را تجربه خواهد کرد به شرطی که به وظایف خود عمل کنیم. تمام فعل و انفعالات حوضه ۳۶۰هزار هکتاری سفید‌رود، در تالاب انزلی خودش را نشان می‌دهد و متأسفانه هیچ کاری انجام ندادیم و اکنون تله‌های رسوب‌گیر تنها مُسکن است و نیازمند نگاه جامع هستیم. این تالاب نیازمند عملیات‌های مکانیکی و بیولوژیکی است. باید همه دستگاه‌ها با محوریت اداره کل منابع طبیعی در یک بازه زمانی مشخص اقدام به اجرای عملیات‌های آبخیزداری کنند.