گفت‌وگو
فرهنگ در بودجه، فقیر است
گفت‌وگو با محمدحسین نیرومند؛ مشاور هنری و سینمایی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
فهیمه پناه‌آذر-روزنامه‌نگار
یکی از موضوعات بحث‌برانگیز این روزهای زمستان، لایحه بودجه است؛ بودجه‌ای که مانند هر سال در ماه‌های پایانی سال کهنه یکی از موضوعات روز مسئولان و سیاستمداران است و به‌دنبالش مخالفان و موافقان زیادی دارد. در این بودجه همیشه یک موضوع تکراری دیده می‌شود که ارتباطی به خط‌مشی سیاسی و گروه و احزاب ندارد؛ می‌توان گفت در هر دولتی هم تکرار می‌شود. این موضوع تکراری تخصیص بودجه به بخش فرهنگ و هنر است. بودجه‌ای که با توجه به تورم و افزایش هزینه‌های هر ساله کمترینش، سهم فرهنگ و هنر می‌شود و امسال هم تنها 3ونیم درصد بودجه به فرهنگ و هنر رسیده است.
باید از حوادث اخیر درس بگیریم
محمدحسین نیرومند در دولت‌های نهم و دهم، مشاور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود، در دولت سیزدهم هم به‌عنوان مشاور هنری و سینمایی وزیر، در عرصه تصمیم‌گیری‌ها حضور دارد. نیرومند علاوه‌بر مدیریت انجمن سینمای انقلاب و دفاع‌مقدس، سابقه حضور در صداوسیما و رسانه‌ها را نیز دارد. وی درباره تخصیص بودجه به بخش فرهنگ و هنر می‌گوید: «3بحث مهم مرتبط با حوزه فرهنگ خدمتتان می‌گویم، تا متوجه شویم چرا سیستم اجرایی کشور در همه این سال‌ها عنایت لازم را به اعتبارات فرهنگی نداشته است.» نیرومند در توضیح بیشتر با اشاره به وقایع چند ماهه گذشته از خسارت‌ها می‌گوید: «شنیده‌ام خسارت مادی اغتشاشات اخیر حدود 17هزار میلیارد تومان برآورد شده است. یعنی تقریبا بیش از 3برابر بودجه وزارت فرهنگ و کمی کمتر از بودجه فرهنگی کشور. این تنها خسارت مادی است. خسارت شهدا و جانباختگان حوادث اخیر هم به لحاظ مادی قابل احصا نیست. از سوی دیگر به‌نظر می‌رسد اکثر افرادی که نقش اصلی را در اعتراضات و اغتشاشات اخیر داشته‌اند به‌دنبال تغییر سبک زندگی هستند.» وی ادامه می‌دهد: «شعار اجاره‌ای «زن، زندگی، آزادی» این موضوع را تأیید می‌کند. بنابراین ریشه اتفاقات اخیر را باید در حوزه تغییر نگرش فرهنگی و سبک زندگی دانست. این مطلب را به این دلیل مطرح کردم که به یک بی‌توجهی تاریخی همه دولت‌ها به حوزه فرهنگ اشاره کنم. حقیقتا انتظار این بود که مسئولان و نمایندگان مجلس از حوادث اخیر درس بگیرند و حساسیت بیشتری را به موضوع فرهنگ مبذول کنند که البته بخشی از آن، همین بحث اختصاص بودجه به حوزه فرهنگ است.»
3درصد بودجه به فرهنگ می‌رسد
وی در ادامه به تخصیص بودجه فرهنگی در دیگر کشورها اشاره می‌کند: «تا آنجا که من مطلع هستم متوسط بودجه فرهنگی در دنیا حدود 5درصد است. درحالی‌که جمهوری اسلامی سال‌هاست مورد هجمه مستقیم رسانه‌های غربی و لیبرالیزم فرهنگی است و در این زمینه غربی‌ها بودجه‌های زیادی را به‌منظور نفوذ فرهنگی به کشورمان اختصاص داده‌اند. درصد بودجه ما بین 2 تا 3درصد بودجه کشور بوده است!»
یک غفلت 40ساله
مشاور وزیر همچنین از غفلت 40ساله می‌گوید: «مسئله مهم دیگر اینکه این کالاهای فرهنگی هستند که فرهنگ را می‌سازند. متأسفانه در این زمینه ما یک غفلت 40ساله داریم. چون اهمیت این موضوع را درست درک نکرده‌ایم لذا به تولید‌کننده کالای فرهنگی نیز توجه چندانی نداشته‌ایم. تولید‌کننده یا همان اهل فرهنگ و هنر مهم‌ترین عامل در این حوزه به‌شمار می‌آیند. من به‌عنوان یک مطلع خدمتتان عرض می‌کنم که اوضاع در این زمینه چندان مطلوب نیست. سهم جریان انقلاب در تولید آثار هنری چندان قابل‌قبول و مطلوب نیست.»
3درصدی که بیشتر، صرف حقوق کارمند می‌شود
نیرومند همچنین عنوان می‌کند: «از همین 3درصد متأسفانه عمده بودجه، صرف هزینه‌های جاری و حقوق کارمندان اداری می‌شود و سهم کمی از آن به تولید کالاهای فرهنگی اختصاص می‌یابد. بنابراین نباید انتظار داشت که در این حوزه اتفاق فوق‌العاده‌ای رخ دهد. متأسفانه ساختار اداری بخش‌های اداری حوزه فرهنگ اکثر بودجه این بخش را می‌بلعد و سهم ناچیزی به تولید فرهنگی اختصاص می‌یابد.»
نگاهی که باید اصلاح شود
یکی از مشکلاتی که نیرومند به آن اشاره می‌کند، نگاه مسئولان و نمایندگان فرهنگی است؛ وی در این‌باره یادآور می‌شود: «یک مشکل اساسی دیگر که باعث می‌شود مسئولان و نمایندگان مجلس چندان عنایتی به حوزه فرهنگ نداشته باشند این است که این عزیزان متولی اصلی فرهنگ را در کشور، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌دانند درحالی‌که ساختار طراحی‌شده برای این وزارتخانه صرفا مدیریت چند قالب هنری مانند سینما، تئاتر، موسیقی، هنرهای تجسمی و کتاب است. درحالی‌که این نوع فعالیت‌ها تنها بخشی از حوزه فرهنگ است. فرهنگ، یک موضوع فرابخشی و ملی است. غفلت اساسی کشور از همین‌جا آغاز می‌شود.»
کمبود بودجه و فرهنگ عمومی
به‌گفته محمدحسین نیرومند آنجایی که نبود و کمبود اعتبارات بیشتر خود را نشان می‌دهد در ارتباط با فرهنگ عمومی است. وی می‌افزاید: «ارتقای فرهنگ عمومی یکی دیگر از غفلت‌های جدی نظام است. انسان در طول زندگی‌اش نیاز به آموزش مستمر دارد. سیستم آموزش رسمی مانند آموزش و پرورش یا دانشگاه ساختارهایی دارند که نمی‌توانند متکفل این بخش باشند. بنابراین ما باید برای آموزش عمومی فکر اساسی کنیم. تا جایی که من می‌دانم بخشی از آموزش‌های فرهنگ عمومی در دنیا توسط تولید آثار هنری و آموزشی صورت می‌گیرد. ما از این ظرفیت کمتر استفاده کرده‌ایم. اگر من بخواهم نمونه خوبی را مثال بزنم همین انیمیشن‌های آموزشی راهنمایی و رانندگی بود که مردم با نام «سیاه‌ساکتی» آن را می‌شناسند. ساخت تیزرهای آموزشی، پوسترهای فرهنگی و حتی هنر کاریکاتور در این زمینه بسیار کارآمدند. اختصاص بودجه برای این امور یک ضرورت جدی است.»
ارتقای فرهنگ عمومی، بودجه می‌خواهد
نیرومند ادامه می‌دهد: «از سوی دیگر درگیر کردن اهالی هنر در تولید اینگونه آثار می‌تواند باعث رونق اقتصادی هنرمندان شود. سال‌هاست مقام معظم رهبری درخصوص ارتقای فرهنگ عمومی و بحث مصرف درست و پرهیز از اسراف صحبت کرده‌اند. بسیار باعث شرمندگی است که ما یکی از مسرف‌ترین کشورها در ارتباط با مصرف آب، برق و سوخت هستیم!» نیرومند همچنین می‌گوید: «حرف اصلی و آخر من این است که سرمایه‌گذاری اقتصادی برای امروز ایران تنها این نیست که کارخانه‌ها و زیرساخت اقتصادی را توسعه دهیم، بلکه لازم و ضروری است که همزمان هزینه کنیم تا مردم درست زندگی کردن و درست مصرف کردن را بیاموزند. به‌عنوان یک آرزو می‌گویم؛ کی می‌شود که مدیریت اجرایی کشور و نمایندگان مجلس شورای اسلامی باور کنند که سرمایه‌گذاری روی انسان بهترین و عاقلانه‌ترین سرمایه‌گذاری‌هاست.»
در همینه زمینه :
