گره بر کار اینترنت

عمادالدین قاسمی‌پناه-روزنامه‌نگار

درحالی‌که روز گذشته اینترنت کل کشور به‌طور ناگهانی برای دقایقی دچار قطعی شد، شرکت ارتباطات زیرساخت طی توضیحی در 3جمله نوشت: «امروز از ساعت۱۱:۴۳ به‌مدت 10دقیقه شاهد افت ترافیک بین‌الملل بودیم که به‌سرعت برطرف شد. شرکت ارتباطات زیرساخت به‌دلیل این اتفاق از مردم عزیز عذرخواهی می‌کند. لازم به ذکر است که تیم‌های فنی در حال بررسی علت بروز این حادثه هستند.» این اتفاق در حالی رخ داد که کاربران زمان‌های متفاوتی را از قطعی روز گذشته روایت می‌کنند. سایت نت‌بلاکس و رادار ابرآروان هم قطع اینترنت در بیشتر مناطق کشور را تأیید کرده‌اند. با این حال، قطع اینترنت در کشور ما، اتفاق غریبی نیست و بارها تکرار شده است. گاهی آتش‌سوزی، گاهی قطع برق، گاهی قطع کابل دریایی و اتفاقات دیگر تاکنون قطعی‌ها و اختلالات متعددی را در شبکه اینترنت رقم زده‌اند.

زمان‌های متفاوت
زمان‌های متفاوتی در مورد قطع اینترنت در روز گذشته عنوان می‌شود. شرکت ارتباطات زیرساخت به‌عنوان متولی واردات انحصاری اینترنت و مسئول حفظ و پایداری اینترنت در کشور این زمان را 10دقیقه عنوان کرده است.
این در حالی است که روابط‌عمومی شرکت ابرآروان در گفت‌وگو با همشهری در پاسخ به این پرسش که قطعی کامل در چه بازه زمانی اتفاق افتاده است، آن را از 11:42 تا 12:02 اعلام می‌کند.
 این شرکت همچنین سطح افت اینترنت در کشور را «بیشتر مناطق» می‌داند و تأکید می‌کند که نمی‌توان در مورد کل کشور این اتفاق را تأیید کرد.
این در حالی است که مرکز تبادل ترافیک داده تهران هم که از چند روز پیش از دسترس خارج شده است، نمی‌تواند اطلاعات دقیق در مورد مدت زمان و سطح قطعی روز گذشته اینترنت را در اختیار شهروندان قرار دهد.

علت، نامعلوم
روابط‌عمومی ابرآروان در پاسخ به این پرسش همشهری که قطع اینترنت در روز گذشته به چه دلیل فنی رخ داده، آن را مربوط به این شرکت نمی‌داند و از علت فنی آن اظهار بی‌اطلاعی می‌کند.
ابرآروان با این حال، قطع اینترنت را تأیید می‌کند و توضیح درباره آن را به مسئولان وزارت ارتباطات واگذار می‌کند. پارسا یوسفی، عضو کمیته برنامه‌ریزی گروه گردانندگان اینترنت ایران هم در گفت‌وگو با همشهری از علت دقیق اتفاق دیروز خبر دقیقی ندارد، اما به شنیده‌هایی اشاره می‌کند که البته قابل اطمینان نیست.
یوسفی احتمال حمله سایبری و BGP hijacking را از قول برخی منابع عنوان می‌کند.
BGP hijacking به تصرف غیرقانونی گروه‌هایی از آدرس‌های IP از طریق تخریب جداول مسیریابی اینترنت گفته می‌شود که با استفاده از پروتکل دروازه مرزی (BGP) نگهداری می‌شوند. به این ترتیب آی‌پی‌ها تحت کنترل اشخاص دخیل در این کار غیرقانونی قرار می‌گیرند.

اوج اختلال در اینترنت
شاید 4‌ماه گذشته را بتوان کم‌سابقه‌ترین بازه در تاریخ اختلالات اینترنتی کشور دانست. طی این مدت، کاربران بارها اختلالات را تجربه کردند و اوج آن قطع اینترنت سیار کشور در روزهای پایانی هفته گذشته، به‌خاطر حفظ امنیت برگزاری کنکور بود. قطع اینترنت در زمان برگزاری کنکور باعث مشکلات عدیده برای بسیاری از مردم شد. پوزهای سیم کارت خور ازجمله پوزهایی که در اختیار فروشندگان میادین میوه و تره‌بار است از کار افتاد. همچنین پوزهای نانوایی‌ها مشکلاتی برای نانوایان و مردم ایجاد کرد. این در حالی بود که تاکسی‌های اینترنتی و مسافران آنها در خیابان‌ها سرگردان شدند و شرکت‌های بیمه این اتفاق را مسبب خسارت و ضرر و زیان به خود دانستند.
در این میان، مراکز درمانی و داروخانه‌ها که به قول مدیر یکی از پلتفرم‌های آنلاین سلامت که با جان مردم سر و‌کار دارند، دچار اختلال شدند. همه این اتفاقات باعث شد که رئیس قوه قضاییه به موضوع ورود کند و طی تذکری به مسئولان مربوط آنها را برای کنکورهای بعدی از این کار برحذر بدارد. غلامحسین محسنی اژه‌ای در حاشیه نشستی که در این قوه برگزار شد با طرح این سؤال که در دنیا برای امنیت آزمون‌ها و جلوگیری از تقلب چه می‌کنند، از برگزار‌کنندگان کنکور خواست که از روش‌های نوین برای جلوگیری از تقلب استفاده کنند.

سابقه قطعی‌های اینترنت در1401
دهم و یازدهم مرداد1401 کاربران اختلال گسترده‌ای را تجربه کردند. در آن زمان عنوان شد که آتش‌سوزی در منهول مرکز انقلاب اسلامی شرکت ارتباطات زیرساخت باعث این قطعی شده است. در آن زمان کاربران بعضی اپراتورها تا 11ساعت قطعی را هم گزارش دادند.
اما این تنها اختلال پیش از ناآرامی‌های اخیر نبود. تقریبا یک هفته پیش از آتش‌سوزی منهول زیرساخت، کاربران این بار به‌خاطر آنچه شرکت ارتباطات زیرساخت با عنوان «فرسودگی خطوط و تجهیزات انتقال نیرو» از آن نام برد اختلال دیگری را تجربه کردند. اطلاعیه شرکت زیرساخت در آن زمان علت قطعی اینترنت را قطع برق عنوان و اظهار کرد: «تدابیر ویژه، فوری و لازم برای رفع مشکل از سوی مهندسان و کارشناسان فنی این شرکت انجام و مشکلات حادث شده، رفع گردید. اختلال اینترنت ثابت در برخی از مناطق تهران بر اثر فرسودگی خطوط و تجهیزات انتقال نیرو بوده است که با استفاده از مسیرهای جایگزین در خطوط انتقال نیرو این مشکل رفع شد و ارائه سرویس در سطح شبکه به حالت عادی برگشت.»

صدای خسته وزیر در زمان قطع اینترنت

روز گذشته و در زمانی که خبرنگاران در حیاط هیأت دولت انتظار اعضا را می‌کشیدند تا پس از یک هفته پرسش‌های خود را مطرح کنند، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات امکان گفت‌وگو با آنها را نداشت.
ماجرا از این قرار بود. خبرنگار همشهری از عیسی‌زارع پور پرسید، «با توجه به اتفاقات چند روز گذشته مبنی بر تقاضای اشخاص حقیقی و حقوقی برای اینترنت بدون فیلتر و احتمال زیاد موافقت با این درخواست‌ها، آیا هنوز معتقدید که چیزی به اسم اینترنت طبقاتی در کشور وجود ندارد؟»
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات هم در پاسخ به خبرنگار همشهری می‌گوید: «صدایم گرفته و امروز نمی‌توانم مصاحبه کنم.»
نکته جالب ماجرا این بود که اینترنت درست در زمان  همین گفت‌وگوی کوتاه قطع شده بود.