ماه عسل تهران - مسکو

علیرضا احمدی-روزنامه‌نگار

رایزنی‌های دیپلماتیک میان ایران و روسیه در ماه‌های اخیر به‌صورت مستمر ادامه داشته و دوطرف در چارچوب‌های متفاوت، درحال پیشبرد همکاری‌ها در حوزه‌های متنوع و متکثر هستند؛ رویکردی که در سفر دیروز رئیس دومای دولتی مجلس فدرال فدراسیون روسیه به تهران پیگیری شد.
به‌گزارش همشهری، ویاچسلاو والودین دیروز در رأس هیأتی شامل جمعی از رؤسای کمیسیون‌های دوما و تعدادی از معاونان وزرای کشور روسیه در حوزه انرژی، تجارت، حمل‌ونقل و کشاورزی، با استقبال رئیس مجلس ایران وارد تهران شد تا دوطرف با برگزاری سومین نشست «کمیسیون عالی مشترک پارلمانی مجالس ایران و روسیه» چگونگی پیشبرد مناسبات روبه‌گسترش دوجانبه را، آن‌هم در چارچوب «دیپلماسی پارلمانی»، مورد بحث و بررسی قرار دهند.
براساس دستورکار اعلام شده بررسی اجرایی‌سازی تفاهمنامه‌ها و قراردادهای تجاری، اقتصادی در زمینه‌های حمل‌ونقل، انرژی، کشاورزی و مبادلات بانکی بین 2کشور، مهم‌ترین هدف برگزاری این کمیسیون عالی مشترک است.

چشم‌انداز 20ساله توسعه مناسبات
موافقتنامه جامع همکاری‌های 20ساله بین ایران و روسیه، یکی از مهم‌ترین دستاوردهای گسترش روابط تهران - مسکو در سال‌های اخیر به‌حساب می‌آید که چشم‌انداز روشنی را پیش‌روی گسترش مناسبات دوجانبه در حوزه‌های گوناگون ترسیم می‌کند. با آغاز به‌کار دولت سیزدهم رایزنی‌ها برای اجرایی‌سازی این توافقنامه سرعت گرفته و دوطرف بحث‌های کارشناسی مفصلی تاکنون دراین زمینه داشته‌اند و رهبران سیاسی 2کشور نیز تأکید ویژه‌ای برای اجرایی شدن هرچه سریع‌تر این موافقتنامه دارند.

سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی
نفت، گاز و انرژی ازجمله بخش‌هایی است که تهران - مسکو در ماه‌های اخیر همکاری‌های گسترده‌ای را در این حوزه آغاز کرده‌اند. در جریان شانزدهمین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه که آبان‌ماه در تهران برگزار شد، گسترش همکاری‌های اقتصادی از مهم‌ترین محورهای رایزنی‌ها میان مقام‌های دوطرف بود. گفته می‌شود تاکنون سرمایه‌گذاران و شرکت‌های روس قرارداد 7میدان نفت و گاز را با ایران به ارزش 5/4میلیارد دلار نهایی کرده‌اند که بعضی از این پروژه‌ها ۷ تا ۳۵درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌اند. ساخت مشترک کارخانه پمپ‌های درون‌چاهی ازسوی شرکت‌های روس و ستاد اجرایی فرمان امام(ره) در اهواز یکی از پروژه‌های مهم میان 2کشور در این حوزه است.



رفت‌وآمد پرنده‌ها
توسعه همکاری‌های نظامی از دیگر محورهای رایزنی‌ مقام‌های ایران و روسیه در ماه‌های اخیر بوده‌است؛ مناسباتی که با آغاز به‌کار دولت سیزدهم وارد فصل نوینی شد و دوطرف در عرصه نظامی و دفاعی همکاری‌های گسترده‌تری را در دستورکار قرار داده‌اند. براین اساس هم بود که در روزهای اخیر انتشار برخی خبرها در زمینه تحویل جنگنده‌های «سوخو35» روسی به ایران در اوایل سال آینده با واکنش گسترده محافل خبری - سیاسی غرب مواجه شد. ازسوی دیگر در جریان سفر اخیر لویتین، دستیار ویژه رئیس‌جمهور روسیه به تهران، وی از آمادگی شرکت‌های روس برای تولید مشترک بالگرد با ایران خبر داد. این درحالی است که در ماه‌های اخیر همکاری‌های دفاعی - نظامی تهران و مسکو با اتهام‌زنی‌ها و فضاسازی‌های گسترده‌ای ازسوی محافل غربی مواجه شد و تحریم‌هایی را برای 2کشور ازسوی آمریکا و همچنین اتحادیه‌اروپا به‌همراه داشت؛ تحریم‌هایی که نه‌تنها تأثیری در عزم دوطرف برای گسترش همکاری‌ها نداشت، بلکه بررسی‌ها نشان می‌دهد ایران و روسیه در ماه‌های اخیر گام‌های مؤثرتری باهدف توسعه مناسبات دوجانبه برداشته‌اند.

تاکید رئیسی بر فعال‌سازی ظرفیت‌های تجاری و ترانزیت
رئیس‌جمهور بعدازظهر دوشنبه در دیدار «ویاچسلاو والودین» رئیس دومای دولتی مجلس فدرال فدراسیون روسیه با بیان اینکه ایران اجرای کامل توافقات با روسیه را دنبال می‌کند، گفت: ظرفیت‌های 2طرف می‌تواند مکمل یکدیگر باشد و بهره‌گیری از آنها علاوه بر تامین منافع 2کشور، می‌تواند منافع منطقه‌ای نیز ایجاد کند. سیدابراهیم رئیسی روابط اقتصادی تهران و مسکو را به شکل مستمر در حال تقویت و ارتقا ارزیابی کرد و افزود: 2کشور در حوزه‌های مختلف تجاری، انرژی، ترانزیت و حمل و نقل، ظرفیت‌های متنوع و متعددی دارند که می‌تواند در زمینه گسترش همکاری‌ها فعال شود. «ویاچسلاو والودین» رئیس دومای دولتی مجلس فدرال فدراسیون روسیه نیز در این دیدار مواضع رئیسی درباره تقویت روابط منطقه‌ای و همسایگی را تسهیل‌کننده گسترش همکاری‌های 2کشور دانست.



   4دیدار حضوری رئیسی و پوتین
با آغاز به‌کار دولت سیزدهم، روسای‌جمهور 2کشور تاکنون 4بار با یکدیگر به‌صورت حضوری دیدار و گفت‌وگو کرده‌اند. سفر رئیسی به مسکو (29دی‌ماه1400)، گفت‌وگوی روسای‌جمهور 2کشور در حاشیه اجلاس سران کشورهای ساحلی خزر (8تیرماه1401)، سفر پوتین به تهران (28تیرماه1401) و دیدار رئیسی و پوتین در حاشیه اجلاس شانگهای در تاشکند (26شهریورماه1401) از مقاطعی به‌حساب می‌آید که روسای‌جمهور 2کشور به‌صورت رو در رو با یکدیگر تبادل‌نظر کرده‌اند. تعداد کم‌سابقه گفت‌وگوهای حضوری و تلفنی روسای‌جمهور 2کشور از عمیق‌تر شدن مناسبات راهبردی تهران - مسکو در دولت سیزدهم حکایت دارد.

نه بزرگ به دلار
با افزایش تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه ایران و روسیه، تهران و مسکو در عصر جدید همکاری‌های دوجانبه پس‌از آغاز به‌کار دولت سیزدهم، طرح جایگزین‌سازی یک سامانه پرداخت به‌جای «سوئیفت» را در دستورکار خود قرار دادند. براین اساس گفت‌وگو درباره مسائل مالی و بانکی، از مهم‌ترین محورهای رایزنی روسای‌جمهور 2کشور در جریان سفر رئیسی به مسکو در دی‌ماه 1400بود. در ادامه رایزنی‌های دوجانبه در این عرصه، علی صالح‌آبادی، رئیس‌کل وقت بانک مرکزی ایران در تیرماه1401به مسکو رفت تا دوطرف راهکارهای استفاده از ارزهای ملی در مبادلات دوجانبه را مورد بررسی قرار دهند. گسترش همکاری‌ها در این عرصه در جریان سفر تیرماه1401رئیس‌جمهور روسیه به تهران و دیدار پوتین با رهبرمعظم‌انقلاب نیز بار دیگر مطرح شد؛ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در آن تأکید کردند: «دلار آمریکا باید به‌تدریج از تجارت‌جهانی خارج شود و این امر می‌تواند رخ دهد. به‌تدریج انجام می‌شود.» در همان روز، در اقدامی نمادین، معاملات با روبل روسیه و ریال ایران در بورس ارز ایران انجام شد. اتصال شبکه کارت‌های بانکی ایران و روسیه یکی دیگر از محورهای توافق‌های دوجانبه‌است. توافق روسیه و ایران در این زمینه، به ایران اجازه می‌دهد علاوه بر روسیه، با ارمنستان، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان نیز مبادلات تجاری داشته باشد؛ زیرا همه آنها به «میر» متصل هستند.

درخواست برای تبادل روبل و ریال
رئیس مجلس و رئیس دومای دولتی مجلس فدرال فدراسیون روسیه هم در دیدار با یکدیگر بر اجرای سریع قرارداد ۲۵ساله ایران و روسیه تاکید کردند. محمدباقر قالیباف در نشست خبری پس از این دیدار درخصوص مباحث مطرح‌شده بین مقامات پارلمانی روسیه و ایران گفت: از مهمترین مباحث، همکاری‌های پولی و بانکی بین 2کشور است تا ما بتوانیم در تبادل بین روبل و ریال  و همچنین مسائل ارتباطی بین 2بانک مرکزی، اقداماتی انجام دهیم. بر همین مبنا می‌تواند شعباتی از بانک‌های روسی در ایران و بانک های ایرانی در روسیه برقرار شود تا مسائل بانکی سریع و پرحجم برقرار شود. قالیباف در ادامه با بیان اینکه تاکنون این مسائل به صورت دقیق میان 2کشور مطرح نشده بود، گفت: ما توانستیم به‌رغم ادامه تحریم‌ها علیه 2کشور فعالیت کنیم تا جایی که در سال2022 توانستیم 20درصد افزایش تبادلات تجاری داشته باشیم و این میزان به 4.6میلیارد دلار می‌رسد.
رئیس دومای روسیه هم در این نشست مطبوعاتی گفت: قرارداد جامعی که در حال تهیه برای امضا بین 2کشور است که سطح روابط ایران و روسیه را بسیار گسترش و ارتقا می‌دهد و ما به تفاهم و همکاری‌ها و مشارکت جامع‌تری دست‌پیدا می‌کنیم، روسای جمهور 2کشور آهنگ توسعه روابط را مشخص می‌کنند و ما باید در چارچوب این روابط همکاری‌ها را دنبال کنیم و این همکاری‌ها را باید در ساختار جدید، غنی کنیم و بر حل مشکلات نظارت داشته باشیم.



نشست 3 ساعته کمیسیون پارلمانی
سومین نشست کمیسیون عالی مشترک پارلمانی مجالس ایران و روسیه نیز با موضوع بررسی اجرایی‌سازی تفاهم‌نامه‌ها و قراردادهای تجاری، اقتصادی در زمینه‌های حمل و نقل، انرژی، کشاورزی و مبادلات بانکی بین 2کشور برگزار شد. در این مراسم وحید جلال‌زاده، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، فریدون حسنوند، رئیس کمیسیون انرژی، محمدرضا رضایی کوچی، رئیس کمیسیون عمران، محمدجواد عسکری، رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی و محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی و ابراهیم رضایی، رئیس گروه دوستی پارلمانی ایران - روسیه حضور داشتند. این نشست 3ساعت به‌طول انجامید. والودین رئیس دومای روسیه در این نشست با تأکید بر اینکه امروزه همکاری ایران و روسیه به سمتی می‌رود که به اعتماد دوطرفه منجر شده و عمل‌گرایی در آن مدنظر قرار گرفته است، گفت: چارچوب قرارداد بین‌دولتی میان 2کشور در حال آماده‌سازی است که طی آن مباحث حمل و نقل، تجارت، لجستیک، انرژی، کشاورزی، بانکی، سرمایه‌گذاری و گمرکی مطرح خواهد شد.