دستورالعمل خرید و فروش فیش‌ حج

فاطمه عسگری‌نیا- روزنامه‌نگار

بعد از اینکه در سال‌1386 ثبت‌نام حج تمتع متوقف شد، حدود یک‌میلیون و 200هزار نفر در نوبت حج قرار گرفتند. تعداد متقاضیان این سفر آنقدر هست که سازمان حج و زیارت اعلام کرده با توجه به سهمیه سالانه ایرانی‌ها، برخی افراد برای انجام این سفر حتی باید 13سالی را در نوبت به انتظار بنشینند! درست است تعداد متقاضیان سفر حج تمتع زیاد است، اما در کنار این مشتاقان سفر، افرادی هم هستند که بنا به دلایل مختلفی قصد انصراف از حج را دارند؛ تصمیمی که باعث شده است تا دلالان و سودجویان بازار خرید و فروش فیش‌های حج را حسابی داغ کنند.

قاعده‌ای علیه دلالان فیش حج
سازمان حج و زیارت با توجه به ازدحام جمعیت در صفِ حج تمتع و محدودیت در ثبت‌نام و از سویی گستره دلالی، سودجویی و سوءاستفاده در معامله فیش حج، ضوابط و دستورالعملی را برای نقل‌و‌انتقال قانونی فیش حج تعیین کرده است.
بر این اساس، دارندگان قبوض ودیعه‌گذاری حج تمتع که قصد واگذاری دارند یا افرادی که قصد تهیه این قبض را دارند، نخست باید به سامانه tasharof.haj.ir مراجعه کرده و درخواست خود را به‌طور مشخص برای انتقال یا خرید فیش ثبت کنند. بنا بر ضوابط سازمان حج و زیارت، تمام قبض‌های حج تمتع فقط یک‌بار قابلیت انتقال دارد. ضمن اینکه واگذاری یا تهیه قبض صرفا باید در سطح شهر یا استان محل سکونت فرد انجام شود؛ یعنی انتقال یا تهیه قبض از سایر استان‌ها مجوز ندارد و در مراحل بعدی و کنترل نقل‌و‌انتقال، فرد دچار مشکل می‌شود. به این معنی که براساس چارچوب اعزام، فردی که در تهران سکونت دارد، نمی‌تواند از استان دیگری به حج برود.
در مرحله بعد، پس از انجام مراحل سیستمی و ارسال پیامک برای افراد، باید از طریق دفاتر زیارتی مجاز که از همان سامانه «تشرف» می‌توان این دفاتر را پیدا و انتخاب کرد، روند انتقال فیش را پیگیری و نهایی کرد.
علاوه‌بر این، الزامی است که انتقال‌دهنده و خریدار فیش حج به همراه اصل مدارک (اصل شناسنامه، کارت ملی و قبض ودیعه‌گذاری) برای انجام تشریفات انتقال از قبیل تکمیل برگه درخواست و تنظیم تفاهمنامه همزمان در دفتر زیارتی حضور داشته باشند.

دفاتر تأیید شده
سازمان حج و زیارت، دفاتر زیارتی را که مشخصات آنها در سامانه «تشرف» ثبت شده، امین خود قرار داده‌ و نقل‌و‌انتقال فیش حج از طریق آنها انجام می‌شود. توصیه می‌شود غیر از سامانه تشرف و دفاتر مجاز زیارتی، از مراجعه به مراکز و افراد واسطه که خارج از فرایند تعریف شده از سوی سازمان حج و زیارت فعالیت می‌کنند، پرهیز شود و هرگونه درخواست برای معامله و نقل‌و‌انتقال فیش حج، تنها از همین سامانه و سپس از طریق دفتر زیارتی پیگیری شود.

نکته‌های مهم دیگر
ضوابط سازمان حج و زیارت تأکید می‌کند: هرگونه هماهنگی، توافق و حتی تنظیم وکالت‌نامه درباره انتقال قبض حج، خارج از این رویه و دستورالعمل‌های جاری، هیچ تضمینی در پذیرش و تأیید روند انتقال قبوض ایجاد نمی‌کند و به لحاظ ماهیتی نیز قابل ابطال بوده و توسط این سازمان قابل پیگیری نخواهد بود و ممکن است مشکلات عدیده‌ای را به شکل‌های مختلف برای هر یک از متقاضیان بعدا ایجاد کند.
اکبر رضایی، معاون سازمان حج و زیارت در تشریح رویه قانونی نقل‌و‌انتقال فیش حج‌تمتع می‌گوید: دارنده فیش حج در سامانه tasharof.haj.ir، مشخصات خود را ثبت و دفتر زیارتی را برای روند اداری انتخاب می‌کند. متقاضی خرید فیش حج نیز که درخواستش را ثبت کرده، می‌تواند فهرستی از واگذارکنندگان را مشاهده کند و پس از تأیید، مدارک دو طرف در دفتر زیارتی بررسی شده و صورت‌جلسه می‌شود. پس از تنظیم صلح‌نامه و توافق طرفین برای قیمت فیش حج تمتع، دارنده فیش حج تمتع آن را در بانک ملی به متقاضی واگذار می‌کند.

قیمت‌گذاری توافقی
قیمت‌گذاری فیش حج معمولا «توافقی» صورت می‌گیرد. معاون سازمان حج و زیارت در این‌باره اظهار کرده است: ما به‌طور کلی درباره قیمت‌گذاری فیش حج ورود نکرده‌ایم و فیش حج مانند سندی در اختیار افراد است و این فیش به‌صورت «توافقی» خرید و فروش می‌شود. حتی ما (سازمان حج و زیارت) حداقل و حداکثر قیمت برای فیش حج و اولویت سند افراد را اعلام نمی‌کنیم. ملاک اصلی ما برای ثبت‌نام حج تمتع، داشتن فیش دارای اولویت است که هزینه سپرده‌گذاری فرد، به‌طور مثال یک میلیون تومان در سال‌۸۶ به اضافه سود آن محاسبه می‌شود و باقی هزینه‌ها هم براساس زمان اعزام، اعلام خواهد شد که زائران باید آن را بپردازند.