تحول در ارتباط با شهروندان

زینب زینال‌زاده- روزنامه‌نگار

حدود 2دهه نهاد شورایاری پل ارتباطی میان مدیریت شهری و شهروندان بود و معتمدان محله‌ها از سوی اهالی به‌عنوان اعضای شورایاری انتخاب می‌شدند و با حضور در جلسات، مشکلات و معضلات محله‌ها و مطالبات شهروندان را به مدیران شهری منتقل می‌کردند. از اواخر سال98 و ابتدای سال 99 با تصویب هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، انتخابات شورایاران در محله‌ها متوقف شد و با توجه ‌به عملکرد و تجربه بیش از ۲۰ساله این نهاد مردمی، مدیریت شهری و شهروندان خواستار احیای آن در محله‌ها هستند. نهادی که مردم از آن با تعابیر گوش شنوا برای شنیدن مشکلات و چشم بینا برای دیدن مسائل یاد می‌کنند و مسئولان شهرداری هم اعضای این نهاد را بازوان توانای مدیریت شهری می‌دانند. با تضعیف‌شدن این نهاد در ادوار گذشته، مدیریت شهری برای پرکردن خلأ پیش‌آمده درخصوص ارتباط خود با شهروندان شهر، اقدام به اجرای طرح «من‌شهردارم» کرده است. طرحی که شهروندان با شرکت در آن می‌توانند چالش‌های محله‌ها را در قالب پروژه ثبت و براساس ضرورت آنها را اولویت‌بندی کنند. در حقیقت این اقدام در راستای جلب مشارکت شهروندان در تصمیم‌گیری‌های امور شهری صورت‌گرفته است، اما به‌گفته مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران، این موضوع سبب نشده تا احیای نهاد شورایاری به فراموشی سپرده شود. او در گفت‌وگو با همشهری توضیحات بیشتری دراین‌خصوص داده است. دیگر اعضای شورای شهر تهران هم درخصوص طرح «من‌شهردارم» نظراتی داشتند و آن را نخستین گام مدیریت شهری در جلب مشارکت شهروندان برای تصمیم‌گیری دانستند.

 شما در تشکیل نهاد شورایاری نقش کلیدی را داشتید. درخصوص ضرورت تشکیل این نهاد توضیح می‌دهید؟
در بند7 ماده80 قانون شوراها درخصوص وظایف و اختیارات شورای شهر ذکر شده که شورا می‌تواند نسبت به تشکیل انجمن‌ها و نهادهای اجتماعی و... اقدام کند. آن زمان خبری از سامانه137 و... نبود و مدیریت شهری به پل ارتباطی میان مردم و محله‌ها نیاز داشت، بنابراین با استناد به این قانون، نهاد شورایاری در محله‌ها شکل گرفت تا مدیریت شهری بتواند امور شهری را با نگاه محله‌محوری پیگیری کند. در حقیقت شورایاران معتمدان مردم و امین مدیران شهری بودند و از طریق این پل ارتباطی، مسائل و مشکلات شهری، بهتر پیگیری و در اسرع ‌وقت حل می‌شدند.
 آیا آن زمان هم فعالیت این نهاد مخالفانی داشت؟
به‌هرحال یک نهاد نوپا بود و حتما نقاط قوت و ضعف و موافق و مخالفانی داشت، ولی عموما مردم موافق بودند. در دوره دوم و سوم شورای شهر تهران، رسول خادم که ریاست ستاد هماهنگی شورایاری‌ها را به‌عهده داشت، تلاش کرد تا شورایاران بیش‌ از پیش در محله‌ها فعال شوند و پس از او هم در دوره چهارم شورای شهر تهران، مرتضی طلایی امور این نهاد را پیگیری کرد. اعضای شورا در دوره‌های دوم، سوم و چهارم به‌شدت موافق فعالیت این نهاد مردمی در محله‌ها بودند و اگر مشکلی هم پیش می‌آمد از طریق گفت‌وگو موضوع حل می‌شد.
 گویا در ادوار گذشته هم وزیر کشور و دولتمردان مخالفت‌هایی با فعالیت این نهاد داشتند. ماجرا را تشریح می‌کنید؟
بله. وزیران کشور وقت در دولت دهم و یازدهم مخالفت‌هایی را در این ‌خصوص مطرح کردند که در گفت‌وگو با رؤسای جمهور وقت مشکل حل شد و نهاد شورایاری  فعالیت خود را در محله‌ها ادامه داد. چرا که اعضای شورای شهر تهران خواستار حضور شورایاری‌ها در مناطق بودند و می‌دانستند از طریق آنها مدیریت شهری عملکرد بهتری خواهد داشت و نتایج مطلوبی حاصل می‌شود.
 واکنش شما به لغو انتخابات شورایاری چه بود؟
شخصا برای شکل‌گیری و فعالیت این نهاد مردمی در محله‌ها تلاش‌های فراوانی کردم و بارها طی جلساتی که با حضور مسئولان وقت برگزار شد، مواردی را ذکر کردم. قطعا توقف فعالیت این نهاد در محله‌ها برایم خوشایند و مطلوب نبود و از همان ابتدا که این تصمیم گرفته شد، تلاش کردم تا باردیگر آن را احیا کنم.
 آیا امیدی به احیا و فعالیت دوباره شورایاری در محله‌ها وجود دارد؟
تاکنون چندین جلسه با مسئولان دیوان عدالت اداری به‌ویژه دیدارهایی با حکمت‌علی مظفری، رئیس دیوان داشته‌ام و گفت‌وگوهایی انجام شده و مسائل و موارد قانونی را مطرح کرده‌ام، اما همچنان این پیگیری‌ها باید ادامه داشته باشد. چرا که هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تصمیم‌گیری برای لغو انتخابات شورایاری‌ها دخیل بوده و باید با آنها گفتمان صورت گیرد و مجاب شوند تا درخواست لغو این مصوبه را بدهند.
 نظرتان درباره اجرای طرح «من‌شهردارم» چیست؟
در گذشته شهرداری برای شناسایی نیاز شهروندان در محله‌ها و پیگیری و اجرای آنها در قالب پروژه‌های محلی از شورایاری‌ها کمک می‌گرفت، اما با تضعیف این نهاد، شهرداری سامانه «من‌شهردارم» را راه‌اندازی کرده است تا خود مردم پای‌کار بیایند. مدیریت شهری از این طریق مسائل و مشکلات را احصا و با تعریف پروژه و اولویت‌بندی آنها، گامی در راستای پاسخگویی به مطالبات شهروندان برمی‌دارد و به‌نظرم اقدام خوبی است و می‌تواند در ایجاد تحول شهری به شهرداری کمک کند.

انجام بهتر امور با مشارکت مردم
پرویز سروری/  نایب‌رئیس شورای شهر تهران:‌ «من‌شهردارم» یکی از مهم‌ترین طرح‌های مشارکتی مدیریت شهری است. چرا که در این طرح، مردم می‌گویند در محله نیاز به کدام پروژه‌ها دارند و شهرداری هم آنها را اجرایی می‌کند. به همین دلیل آغاز خوبی برای تحقق مشارکت مردم در تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی حوزه‌های مختلف است و یقین دارم اگر خوب انجام شود، می‌تواند در تمام حوزه‌های شهرداری به سامانه دائمی نظرسنجی تبدیل شود. در حقیقت از طریق این طرح حتی مردم می‌توانند نحوه ارائه خدمات شهرداری را تعیین و چگونگی خدمت‌رسانی این نهاد را مطالبه کنند. واقعیت این است که این طرح را یکی از آرزوهای خودم می‌دانم، چون باور دارم هرجا که مردم حضور دارند و نظر و پیشنهاد می‌دهند، حس مسئولیت می‌کنند، کارها بهتر انجام می‌شود. امروز دیگر نشستن پشت میز و تصمیم‌گرفتن و نگاه صرف آکادمیک به مسائل داشتن، در حل مشکلات و مسائل تأثیرگذار نیست و شهرداری تهران در این دوره با شجاعت طرح «من‌شهردارم» را اجرا کرد و اصلاح امور شهری را با مردم به اشتراک گذاشت. قطعا در گام بعدی باید نتایج این طرح احصا و نقاط قوت آن شناسایی و تقویت و نقاط ضعف هم رفع شوند و مدیریت شهری در سایر حوزه‌ها به‌ویژه موضوع پسماند آن را اجرا کند. چرا که در این حوزه می‌توان به مدل‌های مختلف و البته موفق در محله‌ها برسیم و شاهد رفع معضلات این حوزه باشیم.

تعیین تکلیف با روش پایین‌به‌بالا
میثم مظفر/ رئیس کمیته بودجه شورای شهر تهران: شورای ششم از ابتدا بر بودجه‌ریزی مشارکتی تأکید داشته است. به این معنا که اجازه دهیم نظرات و مطالبات مردم در تدوین برنامه چهارم و بودجه سالانه لحاظ شود و درباره محله‌ها تصمیم‌گیرنده باشند. چرا که اهالی از کمبود محله‌ها بهتر مطلع هستند، اما این بدان معنا نیست که برنامه‌ریزی شهری و نگاه تخصصی نداشته باشیم. با کارهای کارشناسی که انجام شده، پروژه‌ها مشخص و اولویت‌بندی آنها به شهروندان واگذار شده است. مفهوم بودجه‌ریزی مشارکتی هم این است، به‌جای اینکه جمع محدودی از نخبگان از موضع بالابه‌پایین برای محله‌‌ها تعیین تکلیف کنند اجازه دهیم با حضور شهروندان این کار از پایین‌به‌بالا انجام شود. سامانه «من‌شهردارم» در راستای همین بودجه‌ریزی مشارکتی طراحی شده و البته باید اصلاحاتی صورت گیرد و تکمیل شود. این شروع کار است و امروز در دنیا سامانه‌های جمع‌سپاری و کارت‌سورتینگ (سامانه دسته‌بندی و...) وجود دارد که کامل‌تر از سامانه «من‌شهردارم» هستند و ایده‌ها و خلاقیت‌های جالبی در آنها وجود دارد و پیشنهاد می‌کنم شهرداری تهران با توسعه این سامانه آن را به سامانه جمع‌سپاری و بودجه‌ریزی مشارکتی جامع تبدیل کند. حتی اعتقاد دارم در چرخه برنامه‌ریزی و سیاستگذاری شهری می‌توانیم هم دستورکارگذاری و هم تدوین راه‌حل و ایده‌ها و اجرا را به مشارکت مردم بگذاریم. نهایتا در ارزیابی اجرا، رویکرد شهروندبازرس را اجرا کنیم و در این چرخه موضوع نظارت هم به مردم واگذار می‌شود، بنابراین از طریق توسعه این سامانه می‌توان مداخلات مردم را در نظام مدیریت شهری وارد کرد که قطعا نتایج مطلوبی درپی خواهد داشت.

ایجاد ظرفیت مشارکت‌پذیری
علی‌اصغر قائمی/عضو کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران: مشارکت شهروندان در تصمیمات، گزینه‌ای است که سال‌های91و92 جدی مطرح شد و مطالعاتی درخصوص موفقیت این کار در کشورها انجام و در نهایت کشور برزیل به‌عنوان نمونه موفق بودجه‌ریزی مشارکتی معرفی شد. این طرح در دوره ششم شروع شده است اما نیاز به بلوغ طرفین یعنی مشارکت‌کننده(مردم) و مشارکت‌پذیر(شهرداری) دارد. در برنامه چهارم توسعه شهر تهران هم تأکید شده تا سامانه‌هایی برای مشارکت‌پذیری مردم ایجاد شود و شهرداری در راستای این تکلیف از سامانه «من‌شهردارم» رونمایی کرده است. کار عقب‌افتاده‌ای بوده که در ادوار گذشته کمتر مورد توجه قرار گرفته، اما در این دوره هم پروژه‌ها تعریف و اولویت‌بندی به مردم واگذار شده و نیاز هست قدری فضا بازتر شود تا شهروندان در تعیین پروژه‌ها هم مشارکت داشته باشند. به‌هرحال عمده‌ترین مسئله، موضوع نظام مسائل شهر است که مردم باید در حوزه‌های مختلف اعم از مسائل فرهنگی، ترافیکی، عمرانی و... تصمیم‌گیری کنند.

480هزار نفر در طرح من شهردارم شرکت کرده‌اند.

2هزار و 500میلیارد تومان برای بالغ بر 2هزار پروژه محلی در سال آینده اعتبار تعیین شده که از طریق این طرح نظرسنجی و اولویت‌بندی شدند.

3هفته (از 3دی تا 22دی‌ماه)زمان درنظر گرفته شده برای شرکت در طرح من شهردارم بود.

پروژه‌هایی که به تفکیک هر محله بیشترین آمار را بیاورند، در لایحه بودجه 2041 شهرداری لحاظ می‌شوند.

2دسته سؤال درباره پروژه‌ها در طرح وجود داشت؛ یکی پروژه‌های در حال اجرا و دیگری پروژه‌هایی که قرار است در سال 1402اجرا شوند.