این آغاز راه بحران انرژی اروپاست

جاستین تامسون-کارشناس شرکت تی‌. رو پرایس

قیمت گاز در تابستان گذشته، به شدت افزایش یافت و باعث شد تا پیش‌بینی‌ها درباره خاموشی‌ها طولانی، جیره‌بندی و سرمازدگی مردم در خانه‌هایشان در زمستان بالا بگیرد اما روند افزایش قیمت گاز متوقف شده و کاهش یافته است؛ چرا که مشخص شده، اکثر کشورهای اروپایی تا حد زیادی موفق شده اند که مخازن گاز خود را پیش از زمستان پر کنند. اما تصور اینکه بحران انرژی در اروپا تمام شده، تصور اشتباهی است؛ چرا که از بسیاری جهات، این بحرانی است که تازه شروع شده است.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه پس از حمله به اوکراین تلاش کرده تا از ذخائر عظیم نفت و گاز روسیه به‌عنوان ابزاری برای تضعیف مخالفان غربی خود استفاده کند. با توجه به وابستگی آلمان، ایتالیا و دیگر کشورهای اروپایی به انرژی ارزان روسیه، این نگرانی در بروکسل وجود داشت که ایستادن در برابر مسکو تبعات سنگین اقتصادی‌ـ‌اجتماعی برای قاره اروپا در پی داشته باشد.
با آشکار شدن تهدید اسلحه گاز پوتین علیه بروکسل، کشورهای اروپایی تلاش کرده‌اند تا منابع جایگزینی پیدا کنند که یکی از مهم‌ترین آنها واردات گاز ال‌ان‌جی از آمریکا بود. همزمان اروپایی‌ها با اعلام سقف قیمت برای انرژی روسیه تلاش کرده اند تا از خانوارها و کسب‌وکارهای اروپایی حمایت کنند. اکنون برنامه‌های پرهزینه به استقراض بیشتر دولت‌ها دامن زده اما توانسته تاحدی بی‌ثباتی اجتماعی را کنترل کرده و جلوی کوچک شدن اقتصادها را بگیرد. مصرف گاز هم به‌دلیل افزایش هزینه‌ها، زمستان ملایم و کاهش تقاضا در بخش صنعتی به‌طور چشمگیری کم شده است. تاسیسات ذخیره‌سازی گاز در اروپا نیز در مقایسه با سال‌های گذشته، عملکرد نسبتا بهتری داشته است. براساس نرخ کنونی تقاضا، این قاره احتمالا با 30 تا 50 میلیارد مترمکعب گاز ذخیره شده تا فصل بهار پیش می‌رود. این بدان معناست که بعید است اروپا در زمستان امسال با بحران جدی انرژی مواجه شود، مگر اینکه تقاضا به دلیل تغییرات ناگهانی آب‌وهوایی افزایش یابد. اما واقعیت این است که برای اعلام پیروزی هنوز خیلی زود است؛ چون اروپا برای تضمین نیازهای انرژی خود برای زمستان 2023 تا 2024 و پس از آن با چالش‌های جدی روبه‌رو است. دوره‌ای که مسکو به ‌عنوان تامین‌کننده اصلی نیازهای انرژی اروپا عمل می‌کرد، به پایان رسیده و بازگشت به دوران پیش از جنگ نیز در کار نیست. در این میان، اروپا باید نیازهای خود را به شیوه دیگری رفع کند اما کنار گذاشتن انرژی ارزان روسیه کار راحتی نیست. با وجود کاهش واردات انرژی از زمان آغاز جنگ، روسیه همچنان بیش از 40درصد از گاز ذخیره شده اروپا برای زمستان امسال را به خود اختصاص داده است. به بیان ساده‌تر اینکه، اگر اروپا در بهار سال آینده حدود 50میلیارد متر مکعب گاز داشته باشد، برای عبور ایمن تا بهار 2024 باید دوباره مقادیر بسیار زیادی گاز ال‌ان‌جی وارد کند. این بدان معناست که اروپا باید با در نظر گرفتن سطح تقاضای امروز جامعه جهانی برای گاز طبیعی، حداقل 30 تا 35 درصد از بازار جهانی گاز ال‌ان‌جی را به خود اختصاص دهد و به محض اینکه حجم قراردادهای قبلی پایان یافت، قراردادهای جدید را منعقد کند که عملی کردن آن بسیار دشوار است.
واردات گاز ال‌ان‌جی اروپا از آمریکا، امسال 12‌درصد افزایش داشته است اما این نرخ رشد، نمی‌تواند افزایش پیدا کند؛ چرا که در حال حاضر صادرات آمریکا در بالاترین ظرفیت خود قرار دارد. از سوی دیگر، حتی اگر آمریکا امکان صادرات بیشتر گاز طبیعی را داشت، ظرفیت اروپا برای پردازش این گاز بسیار محدود است. گرچه اروپایی‌ها طرح‌هایی را برای افزایش زیرساخت‌های لازم برای پردازش گاز ال‌ان‌جی آغاز کرده‌اند اما به نتیجه رسیدن این طرح‌ها، چند سالی زمان لازم دارد؛ چیزی که اروپایی‌ها به شدت کم دارند.
علاوه بر این، بخش زیادی از واردات ال‌ان‌جی به اروپا در سال جاری از روسیه وارد شده که ادامه این روند به‌دلیل تحریم‌ها در سال آینده، امکان‌پذیر نخواهد بود. تقاضای جهانی برای ال‌ان‌جی نیز در سال آینده احتمالا افزایش خواهد یافت؛ به‌ویژه اینکه چین با کنار گذاشتن سیاست کووید صفر، در انتظار رشد اقتصادی و در نتیجه افزایش تقاضا خواهد بود. گاز ال‌ان‌جی همین حالا هم بسیار گران است و احتمالا در ماه‌های آینده نیز با افزایش تقاضا، گران‌تر هم خواهد شد.
در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر نیز، شاید این انرژی‌ها در سال‌های آینده بتوانند جایگزین بخشی از انرژی روسیه شوند اما در کوتاه‌مدت نمی‌توانند به رفع چالش‌های پیش‌روی اروپایی‌ها کمک چندانی کنند؛ چرا که برنامه‌ریزی، تامین مالی و ساخت مزارع بادی و خورشیدی یک فرایند زمان‌بر چندین‌ساله است. این بدان معناست که سوخت‌های فسیلی، همچنان برای مدتی نقش کلیدی در رفع نیازهای انرژی اروپا خواهند داشت. بنابراین بحران انرژی اروپا در آینده‌ای کوتاه به پایان نخواهد رسید و تاثیرات کلان اقتصادی آن تا سال‌های متمادی ادامه خواهد داشت.