سلاطین توپ و تور

آن‌طور که تاریخ‌نگاران ورزشی روایت می‌کنند، ورزش از سال1280 توسط مستشاران خارجی که برای اکتشاف نفت به شهرهای جنوبی آمده بودند به شکل غیررسمی در ایران رایج شد. در همان سال‌ها رشته‌هایی مثل فوتبال، والیبال و بسکتبال که در دنیا طرفداران پرتعدادی داشتند، آرام‌آرام در ایران رونق یافتند و از سال1310 تیم‌های ورزشی برای حضور در نخستین دوره مسابقات ورزشی مثل مسابقات مدارس و مسابقات استان‌ها سر و شکل گرفتند. بسیاری از افرادی که نامشان به‌عنوان نخستین‌ها در تاریخ ورزش ایران ماندگار شده در همین دوره تاریخی فعالیت می‌کردند، اما بنا بر دلایلی برای نسل جدید ناشناخته مانده‌اند. این هم بخش غم‌انگیز ماجراست که غبار فراموشی روی نام افرادی مثل فریدون شریف‌زاده که از او به‌عنوان نخستین مربی تاریخ بسکتبال ایران نام می‌برند یا حسین جبارزادگان، نخستین سرمربی تیم ملی بسکتبال ایران نشسته، اما جای شکرش باقی است که نام این افراد را نمی‌توان از کتاب تاریخ ورزش ایران محو کرد. مرور سابقه برخی از نخستین‌های بسکتبال ایران خالی از لطف نیست.

نخستین مربی ایرانی:
حقی که شریف‌زاده به گردن بسکتبال دارد
تاریخ‌نگارهای ورزشی معتقدند بسکتبال در سال1280 به ایران وارد شده، اما تیم‌های ورزشی این رشته از سال1310 و با مشارکت کارکنان سفارتخانه‌های خارجی در ایران تاسیس شده‌اند. چند سال بعد و به‌طور دقیق‌تر از سال1314 یک مربی ورزش به‌عنوان فریدون شریف‌زاده، برای نخستین‌بار بسکتبال را در کالج البرز به دانش‌آموزان آموزش داد و از همان موقع آموزش بسکتبال در سایر مدارس تهران رایج شد. بعد از رونق گرفتن بسکتبال در آموزشگاه‌ها، تیم‌های باشگاهی یکی پس از دیگری فعالیت‌شان را شروع کردند و در سال1324 هم فدراسیون بسکتبال ایران به قصد برگزاری مسابقات استانی تشکیل شد. از فریدون شریف‌زاده به‌عنوان نخستین مربی تاریخ بسکتبال ایران و کسی که حق بزرگی به گردن جامعه بسکتبال دارد، نام می‌برند. شاید اگر تلاش‌های او برای آموزش به جوانان تهرانی نبود، بسکتبال به سرعت در ایران رونق نمی‌گرفت و اصلا تیمی به نام تیم ملی بسکتبال ایران به المپیک1948 لندن اعزام نمی‌شد. بنا براین اغراق نیست اگر بگوییم فریدون شریف‌زاده بسکتبال را به ایرانی‌ها شناساند و به همین دلیل نامش در تاریخ بسکتبال ایران جاودانه شده است. او که سال‌ها در لیگ بسکتبال ترکیه بازی کرده بود، در بازگشت به ایران تصمیم گرفت تجربیاتش را در اختیار جوانان ایرانی قرار بدهد. ترک‌ها با پیشنهادهای وسوسه‌برانگیز می‌خواستند شریف‌زاده را از بازگشت به ایران منصرف کنند، اما او دل در گرو وطن داشت و برای وارد کردن بسکتبال به ایران روزشماری می‌کرد.

نخستین مربی تیم ملی؛
جبارزادگان، مردی که پایه‌های تیم ملی ایران را گذاشت
قبل از تشکیل فدراسیون بسکتبال و حد فاصل سال‌های 1324 تا 1300 والیبال و بسکتبال با یک فدراسیون مشترک اداره می‌شد. مسئولان وقت دستگاه ورزش ایران بر این باور بودند که این 2رشته ورزشی هنوز آن قدر رونق نگرفته‌اند که نیاز به تشکیلات مستقلی داشته باشند و یک فدراسیون برای سامان دادن به مسابقه‌های محدود آموزشگاهی و استانی کفایت می‌کند. در همان سال‌ها برخی مربیان در هر دو رشته والیبال و بسکتبال فعالیت می‌کردند و فوت و فن این دو رشته ورزشی را به جوانان تهرانی آموزش می‌دادند. یکی از نخستین مربیانی که این شیوه مربیگری را باب کرد، حسین جبارزادگان بود که جزو نسل نخست بسکتبالیست‌های ایرانی
بود، اما بعد از بازنشستگی در کنار مربیگری بسکتبال، الفبای والیبال را هم به جوان‌ها آموزش می‌داد. حسین جبارزادگان در بازی‌های المپیک تابستانی1948 با پیراهن تیم ملی ایران به میدان رفته بود و در 3بازی در ترکیب اصلی تیم ملی حضور داشت. همچنین او در مسابقات انتخابی المپیک1964 توکیو به‌عنوان مربی تیم ملی والیبال فعالیت می‌کرد و بعد از مدتی به‌عنوان مربی تیم ملی بسکتبال ایران انتخاب شد. از او به‌عنوان نخستین مربی تیم ملی بسکتبال و کسی که پایه‌های تیم ملی ایران را بنا کرد، نام می‌برند. او با تیم ملی بسکتبال نتایج آبرومندانه‌ای گرفت، اما چند‌ماه قبل از بازی‌های آسیایی1970 بانکوک یک مربی جوان آمریکایی به نام «دان لینهان» جای او را روی نیمکت تیم ملی گرفت.

لژیونر بسکتبال در NBA ؛
حدادی با ارزش‌ترین بازیکن آسیا
وقتی نام لژیونرهای بسکتبال ایران به میان می‌آید، خیلی‌ها یاد انتقال تاریخی حامد حدادی به لیگ بسکتبال آمریکا یا همان NBA می‌افتند. نام حدادی به‌عنوان نخستین بازیکن ایرانی که در لیگ بسکتبال آمریکا بازی کرده در تاریخ بسکتبال حک شده است. او در سال2008 و در یک انتقال پرسروصدا به تیم ممفیس گریزلیز (یکی از تیم‌های حاضر اتحادیه ملی بسکتبال آمریکا) پیوست و با اینکه خیلی‌ها تصور می‌کردند زود در لیست فروش قرار بگیرد تا سال2013 در این تیم دوام آورد. نکته عجیب‌تر اینکه حدادی بعد از پایان قراردادش با ممفیس یک پیشنهاد از فینیکس سانز، یکی دیگر از تیم‌های مطرح لیگ بسکتبال آمریکا دریافت کرد و به این تیم ملحق شد. البته این بازیکن یک پیشنهاد دیگر هم از تیم تورنتو رپترز داشت، اما کشور کانادا در صدور روادید کارشکنی کرد تا حدادی در آمریکا بماند و برای تیم فینیکس بازی کند. این بازیکن قبل از پیوستن به لیگ بسکتبال آمریکا یک فصل برای تیم النصر امارات بازی کرده بود و نخستین بازیکن ایرانی لقب گرفت که در لیگ بسکتبال امارات بازی کرد، اما بازی در NBA کجا و بازی در لیگ درجه چندم امارات کجا؟ این بازیکن هم‌اکنون برای تیم «سیچوان بلو والز» چین بازی می‌کند. او در سال‌های 2007، 2009، 2013 و 2017 به‌عنوان باارزش‌ترین بازیکن آسیا انتخاب شده و با 3عنوان قهرمانی در جام‌ملت‌های آسیا، پرافتخارترین بسکتبالیست ایرانی است.

نخستین ایرانی در NCAA؛
کاظمی؛ ناب‌ترین استعداد بسکتبالی
در فهرست نخستین‌های بسکتبال ایران باید از ارسلان کاظمی، یکی از ناب‌ترین استعدادهای بسکتبال ایران در دهه 80هم نام ببریم. از او به‌عنوان نخستین ایرانی که موفق به دریافت کمک‌هزینه دانشجویی برای بازی در لیگ دسته یک کالج‌های آمریکا (NCAA) شد، نام می‌برند. او در سال2008 برای ادامه تحصیل به دانشگاه رایس آمریکا رفت و برای تیم بسکتبال این دانشگاه بازی کرد. ارسلان کاظمی در نخستین فصل حضورش در لیگ دسته یک کالج‌‌های آمریکا با میانگین 10.3 امتیاز و 1.9ریباند در هر بازی درخشان ظاهر شد و در نهایت به تیم منتخب دانشجویان راه پیدا کرد. این بازیکن ایرانی در سال2013 به تیم دانشگاه اورگن پیوست و با این تیم به مرحله حذفی مسابقات لیگ دسته یک کالج‌های آمریکا صعود کرد. او در همان فصل در یک بازی با کسب 17ریباند، آمارهای خیره‌کننده دیگری داشت که به موفقیت تیم اورگن منجر شد. کاظمی قبل از پیوستن به لیگ دسته یک کالج‌های آمریکا کاپیتان تیم ملی زیر 17سال ایران بود و بعد از آنکه در سال2009 به‌عنوان امتیازآورترین بازیکن مسابقات جام‌جهانی زیر 19سال شناخته شد، مورد توجه کالج‌های آمریکایی قرار گرفت. این بازیکن در سال2013 به واشینگتن ویزارد پیوست و از این تیم به فیلادلفیا سونی سیکسرز منتقل شد. او دومین بازیکن ایرانی است که در NBA بازی کرده، اما هرگز نتوانست موفقیت‌های حامد حدادی را تکرار کند. کاظمی بعد از گذراندن یک دوره کوتاه در NBA به ایران برگشت و هم‌اکنون برای تیم ذوب‌آهن بازی می‌کند.