نقش‌های تاریخی را ترجیح می‌دهم

سعیده مرادی

بیشتر مردم «جهانگیر الماسی» را با فیلم‌های پرمخاطب و ماندگار تاریخی دهه‌های 60و 70  مانند «شبح‌کژدم»، «پدربزرگ»، «دیگه چه خبر» و... به‌خاطر می‌آورند. بازیگر پیشکسوتی که به سبک و سیاق بازیگران قدیمی، کارش را از دهه50 از صحنه‌های تئاتر شروع کرد و در ادامه با بازی در فیلم «ریشه در خون» به کارگردانی «سیروس الوند» وارد سینما شد. الماسی، ‌زاده ۱۳۳۴ در تهران و تحصیل‌کرده کارشناسی ارشد رشته حقوق و روابط بین‌الملل است. «پس از باران»، «کوچک جنگلی»، «در چشم باد» و «هزار دستان» ازجمله سریال‌های معروفی است که این بازیگر در آنها ایفای نقش کرده است. انتخاب این بازیگر، کارگردان و فیلمنامه‌نویس به‌عنوان یکی از داوران جشنواره عمار که به‌تازگی برگزار شد، فرصت و بهانه ما برای گفت‌وگو با اوست.

    شما به‌تازگی در جشنواره «عمار» داور بخش «داستانی» بودید. این جشنواره را چطور ارزیابی می‌کنید و چه توقعی از این جشنواره دارید؟
«عمار»، یک جشنواره موضوعی با اهداف مشخص است که اگر این اهداف به‌درستی پیگیری شود و به مرحله عمل برسد، می‌تواند یک جشنواره خوب باشد. جشنواره‌ای که در کنار جشنواره‌های مطرحی مانند «فجر» توان رقابت دارد و تأثیرگذار است. من هم به‌نوبه‌خودم توقع دارم «جشنواره عمار» راه خود را به‌درستی پیدا کند و در ادامه راه درگیر حواشی نشود.
    به زعم شما این جشنواره تأثیری در معرفی بازیگران جوان و بااستعداد به دنیای سینما دارد؟
خب هر جشنواره‌ای فارغ از اهداف و کارکردهای آن، بستر مناسبی برای معرفی استعدادهای جوان و باانگیزه است و جشنواره «عمار» نیز از این موضوع مستثنی نیست و می‌تواند در معرفی بازیگران جوان بااستعداد و پیشرفت آنها تأثیرگذار باشد.
    شما بازیگری را با تئاتر شروع کرده‌اید. در سینما هم حضور داشته‌اید و کارگردانی را نیز در کارنامه کاری خود دارید. بازی در تئاتر و سینما یا کارگردانی کدام را بیشتر دوست دارید و به‌نظر شما کدام سخت‌تر است؟
خب من نمی‌توانم بازی در تئاتر و سینما یا کارگردانی را با هم مقایسه کنم؛ چون هریک متفاوت از دیگری است و کارکرد خاص خود را دارد. بین سینما و تئاتر باید بگویم که کار در سینما راحت‌تر است. چون یک نقش بارها تکرار می‌شود تا به نتیجه برسد اما در تئاتر به این شکل نیست. یک صحنه است و مخاطب و بازیگری که باید در اجرای زنده به ایفای نقش بپردازد، بدون آنکه اشتباهی کند و تکراری در آن نیست.
    شروع بازیگری با تئاتر چه تأثیری در پیشرفت و موقعیت حرفه‌ای بازیگری در سینما دارد؟
بازیگران تئاتر بیش از همه سینما را جدی می‌گیرند، وقتی نقشی را قبول می‌کنند، خود را تغییر داده تا به شخصیت فیلم تبدیل شوند. این نگاه جدی باعث می‌شود تا در کار و خلق آثار برجسته، موفق‌تر باشند.
    بهترین تعریفی که می‌توان از تئاتر ارائه داد، چیست؟
تئاتر جزو نادر هنرهای مادری است که همچنان تأثیر سیاسی، اجتماعی، تاریخی و مهم‌تر از همه تأثیر اجتماعی‌اش را روی ارتباطات اجتماعی دارد اما ما هنوز نمی‌دانیم تئاتر چیست؟! آیا به شکل نیاکان‌مان تئاتر اجرا کنیم یا دنباله‌رو تئاتر علمی باشیم؟! گاهی در تئاتر، سکوت کار کلمه یا آرشه کار یک ارکستراسیون را انجام می‌دهد ولی تمام این موضوعات به شناخت درست از صحنه و عناصر آن بازمی‌گردد.
    شرایط کنونی تئاتر کشور را چطور ارزیابی می‌کنید؟
تئاتر ما به لحاظ رابطه دوطرفه مخاطب و تماشاگر هنوز به جایگاه اصلی خود نرسیده است؛ یعنی تئاتر در سبد هفتگی یا ماهانه مردم نیامده است. البته شرایط اقتصادی هم در کنار دیگر مسائل اجازه چنین کاری نمی‌دهد. ۶۰ تا ۷۰ هزار نفر دانشجو و دختر و پسران جوان تنها مخاطبان سالن‌های تئاتر هستند. این افراد هزینه حیات تئاتر و سینمای متفاوت ما را متقبل می‌شوند؛ جوانانی بسیار خوب که شیفته یادگیری و اندیشه‌ورزی هستند. حیف است که به آنها توجه نشود، حضور در سالن‌های تئاتر پاسخ مناسبی به تلاش شریف این عزیزان است.
    سال‌هاست که حضورتان در سینما کمرنگ شده، این موضوع دلیل خاصی دارد یا خودتان کم کار شده‌اید؟
قطعا تصمیم فردی نیست و دلایل مختلفی دارد که بهتر است از آن صحبت نکنیم.
    بازی شما را در ‌سریال‌های تاریخی بسیاری مانند «هزار دستان»، «ستارخان»، «میرزاکوچک‌خان»، «ایستاده در باد» و.... دیده‌ایم. آیا حضور در این فیلم‌ها براساس علاقه و انتخاب خودتان بوده یا یک پیشنهاد پذیرفته‌شده؟
قطعا براساس علاقه خودم بوده است. من بازی در نقش‌های تاریخی را به هر نقش دیگری ترجیح می‌دهم؛ چون بازی در نقش‌های تاریخی به نوعی کشف و شهود است و این کشف و شهود برای من از جذابیت خاصی برخوردار است.
    فیلم‌های تاریخی تا چه حد در جذب مخاطب تأثیرگذارند؟
اغلب مردم به آنچه در گذشته کشور وجود داشته و به‌عنوان تاریخ از آن نام برده می‌شود، علاقه‌مند هستند. بنابراین اگر فیلمی ساخته شود که این تاریخ را به نمایش بگذارد، به‌طور یقین در جذب مخاطب می‌تواند تأثیر بسزایی داشته باشد.
    متاسفانه در سال‌های اخیر، فیلم‌های تاریخی یا ساخته نمی‌شوند یا کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. به‌نظر شما دلیل این موضوع چیست؟
خب این موضوع به تشخیص مسئولان برمی‌گردد. اما به‌نظر من باید یک بازنگری در این زمینه اتفاق بیفتد. من به نوبه‌خود افسوس می‌خورم که چرا نباید آثار تاریخی بیشتری تولید شود. تاریخ یک کلاس درس اجتماعی است که در روشنگری افکار عمومی نقشی بسزا دارد. من دلیل واقعی اینکه امروزه فیلم‌های تاریخی ساخته شود را نمی‌دانم، اما معتقدم باید فعالیت‌های بیشتری در این زمینه شود و تاریخ و وقایع تاریخی به بهترین شکل ممکن به نمایش درآید.
    آیا فیلم تاریخی بوده که دوست داشته باشید در آن بازی کنید اما این موضوع اتفاق نیفتاده؟این فیلم مربوط به چه دوره‌ تاریخی است؟
بله. من دوست دارم فیلم مربوط به دوره «فتحعلی‌شاه» قاجار و رقابت فرانسه، انگلیس، آلمان و آمریکای تازه شکل گرفته برای حضور در ایران و خاورمیانه ساخته شود و من در آن بازی کنم. دوره‌ای که اسپانیا و پرتغال و کشورهای امثال آن در حال محوشدن از صحنه بین‌المللی هستند.
    در فیلم‌هایی که تاکنون بازی یا کارگردانی کرده‌اید کدام را بیشتر دوست دارید؟
سریال «کوچک‌جنگلی» را بسیار دوست داشتم. البته خودم چند فیلمنامه تاریخی هم نوشته‌ام که هیچ‌کدام کار نشده‌اند و من آنها را خیلی دوست دارم. مثل شب کلنل یا تاریخ قانون در ایران.
    کیفیت کار برای انتخاب اثر برای شما مهم است یا کمیت آن؟
کارهایم نشان‌دهنده این موضوع است که کمیت برای من اهمیت ندارد. در سال ۱۳۶۶ زنده‌یاد «بهرام ری‌پور» قصد داشت فیلم «ویزا» را جلوی دوربین ببرد. شخصیتی که برای بازی در این فیلم به من پیشنهاد شد، دکتری بود که از نظر من شخصیت جذابی برای یک فیلم 90دقیقه‌ای محسوب نمی‌شد، چراکه همیشه معتقد هستم، بازیگر با حضور در اثر نمایشی، خارج از کمیت نقش، باید غوغایی به راه بیندازد که تماشاگر آن را دوست داشته باشد و باور کند. در آن فیلم نقش کوتاه یک بازیگر تئاتر را ایفا کردم که شخصیت بسیار جذابی داشت و امکان سه نوع بازی متفاوت را برای من فراهم می‌کرد، حضور این شخصیت کم بود اما باکیفیت.
    با کارگردان‌های بسیاری هم همکاری داشته‌اید. کار با کدام‌یک برای‌تان جذاب‌تر بوده؟
از کارگردان خاصی یاد نمی‌کنم، اما من به تمام کارگردان‌هایی که کار تاریخی کرده‌اند و به تاریخ اهمیت می‌دهند، نگاه ویژه دارم.
    بهترین خاطره‌ای که از سال‌ها فعالیت در عرصه بازیگری و کارگردانی دارید، چیست؟
کار با کودکان بسیار لذتبخش است. در سال ۱۳۷۳ فیلم «زمانی برای امیرعلی» را ساختم که جایزه بهترین کارگردانی را در جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان به‌دست آورد. در این فیلم فقط کودکان بازی می‌کردند و یکی از بهترین خاطرات من را رقم زدند. بهترین کارهای من فیلم‌هایی است که با کودکان و نوجوانان همبازی بوده‌ام چرا که آنها انرژی ویژه‌ای دارند.