گام به گام تا آزمون بزرگ

موفقیت در کنکور، یکی از آن آرزوهای دور و دراز در نظر برخی داوطلبان و خانواده‌شان است که برای برآورده شدن آن، از هیچ تلاش و هزینه‌ای دریغ نمی‌کنند. اما واقعیت این است که تلاش فراوان و صرف هزینه‌های بسیار، زمانی ثمر می‌دهد که داوطلب گام‌به‌گام با برنامه‌ریزی مبتنی بر شرایط اختصاصی و عمومی و نیز مشاوره با هدف دریافت تجربیات موفق پیش رود. به همین بهانه سراغ «کامران محتشمی» و «عادل اسماعیلی»، مشاوران آموزشی کنکور رفته‌ایم تا پیشنهادهای آنها برای به سلامت گذشتن از کنکور و یا آزمون‌های بزرگ علمی را با هم مرور کنیم.

شروع از تعاریف تازه
برای شروع ابتدا باید تعریف واقعی و درست از واژه‌هایی مانند «موفقیت»، «تحصیل» و «کسب دانش» داشته باشید. موفقیت‌ها، همیشه در پشت سر گذاشتن سد کنکور یا به‌دست آوردن رتبه‌های تک‌رقمی و یا 2رقمی خلاصه نمی‌شود. تحصیل به‌معنای پروراندن دانش در سایه استعدادها و مهارت‌های فردی و اجتماعی افراد است و کسب دانش نیز باید معنایی برابر با غنی‌سازی‌ داده‌ها و اطلاعات داشته باشد. ضمن توجه عملی به این تعاریف واقعی و مناسب، می‌توانیم وارد مرحله دوم شویم. زمان و سرمایه‌گذاری از کلیدواژه‌های مرحله دوم هستند.
 سرمایه‌گذاری باید با توجه به شرایط مادی و نیز معنوی، آن هم درست از زمانی که داوطلب در سنین کودکی به سر می‌برد، آغاز شود! تعجب نکنید؛ سرمایه‌گذاری مادی مانند خرید کتاب‌های داستان و اطلاعات عمومی با هدف نهادینه کردن مطالعه و سرمایه‌گذاری معنوی مانند تشویق به مهارت‌آموزی در کنار دانش‌اندوزی. اینها بدان معناست که فرد از سنین پایه با ماهیت اصلی علم و دانش و نیز تکنیک‌های به‌کارگیری آنها در زندگی آشنا می‌شود. شاید با خود فکر کنید که برای موفقیت در کنکور فقط نیاز است که سرمایه‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی را از دوره دوم متوسطه آغاز کنیم نه از دوره‌های تحصیلی قبل‌تر. اگر اینطور فکر می‌کنید پس هنوز مرحله نخستی که پیش از آن نوشتیم را به خوبی درک نکرده‌اید.

شیوه یادگیری خودت را کشف کن
ضمن رعایت تنوع در روش‌های یادگیری، توصیه می‌شود یادگیری را بر پایه داستان، روایت  یا تصاویر قرار دهید. اینها شیوه‌هایی هستند که در حافظه بلندمدت به ثبت می‌رسند و هرگز در مواقعی که به‌عنوان مثال استرس سراغ‌تان آمده یا هیجان‌زده شده‌اید، آنها را فراموش نمی‌کنید. یکی دیگر از روش‌ها که البته بسیار هم بین کنکوری‌ها و داوطلبان کنکور شهرت دارد، خرد و کوچک کردن اطلاعات با هدف یادگیری است. یادداشت‌برداری و خلاصه‌نویسی، تمرین و تکرار، یادگیری مشارکتی، دسته‌بندی داده‌ها، دوباره‌خوانی، بازگشت معکوس، ترسیم مدل و نمودار اطلاعات ازجمله دیگر شیوه‌ها و تکنیک‌های یادگیری هستند. خاطره‌سازی هم می‌تواند در این‌باره مفید واقع شود. بدین صورت که اگر یک مطلب در مکان‌های مختلف خوانش شود احتمال فراموشی آن کاهش می‌یابد. هر بار که ما مکان مطالعه‌ خود را تغییر می‌دهیم مثلا از کتابخانه به کافی‌شاپ یا از کافی‌شاپ به پارک حرکت می‌کنیم، مغز خود را وادار می‌کنیم که هر بار ارتباط تازه‌ای با مطلب تشکیل دهد، درنتیجه آن مطلب به یک خاطره‌ قوی‌ تبدیل خواهد شد. اما در این قسمت باید از یک نکته طلایی رونمایی کرد؛ نکته‌ای که به شما پیشنهاد می‌دهد شیوه یادگیری اختصاصی و منحصر‌به‌فرد خود را کشف کنید و تابع صد‌در‌صدی نسخه‌های رایج و معمول نباشید. ممکن است فردی با تصویرسازی، اطلاعات و مسائل را فرا‌گیرد یا ممکن است یک‌بار خواندن مطلبی یا حل مسئله‌ای برای ماندگاری در ذهن فرد کفایت کند. پس طبیعی است که بعد از عبور از مراحل بالا، توانایی طراحی شیوه یادگیری خود را کسب کرده باشید.

از تنوع تا تثبیت
یک استراتژی مهم و تأثیرگذار در ارتباط با آمادگی ویژه آزمون و کنکور وجود دارد که از ایجاد تنوع در مطالب مورد‌مطالعه سخن می‌گوید. در یک روز فقط متمرکز روی یک درس نباشید. دروس مورد‌علاقه و سخت را در کنار هم قرار دهید. این استراتژی را در مورد حل‌مسائل نیز اجرا کنید. به‌عنوان مثال یک مسئله ریاضی را از یک طریق حل نکنید. شیوه‌های خودتان را اعمال کنید. از راه‌های متنوع و مختلف به پاسخ درست برسید. بعد سعی کنید از خودتان آزمون بگیرید و خود را در شرایط آزمون‌های مشابه قرار دهید. در هر آزمون نیز به شیوه متفاوت و متنوع به پاسخ‌ها برسید و پاسخ‌ها را ارائه دهید. در واقع خودآزمایی یکی از بهترین روش‌های آمادگی برای کنکور است. از اینکه به سختی به یاد می‌آورید که پنجمین پادشاه سلسله‌ قاجار چه‌کسی بوده است نگران نشوید؛ هرچه در شرایط تمرینی چیزی را سخت‌تر به یاد بیاورید، در آینده و در شرایط واقعی راحت‌تر آن را به‌خاطر خواهید آورد. در این بین از نوشتن‌های مداوم نیز دریغ نکنید. پاسخ‌ها را بنویسید. با نوشتن‌های مداوم هم مهارت نوشتاری‌تان تقویت می‌شود هم سیستم پردازش اطلاعات در حافظه‌تان به فعالیت وا‌داشته می‌شود. نتیجه‌ بسیاری از تحقیقات و پژوهش‌ها نشان می‌دهد هنگامی که مطلبی را می‌نویسیم خیلی ایمن‌تر در ذهن ما ذخیره می‌شود تا اینکه آن را تایپ کنیم. مهم‌ترین بخش‌های مطالب درسی خود را در برگه‌های مختلف با ویژگی‌های گوناگون بنویسید. به‌عنوان مثال در برگه‌های رنگی با خودکارهای رنگارنگ یا در اندازه‌های ریز تا درشت بنویسید. نوشته‌هایتان را با صدای بلند و گاه با آواز بخوانید. خواندن مطالب و داده‌های علمی با صدای بلند یا همراه با آواز به شما کمک می‌کند تا به 2روش آن را به حافظه خود وارد کنید: یکم، دیدن مطلب و دوم، شنیدن همان مطلب. البته فایده دیگری هم که این روش دارد، خوش گذراندن و خارج شدن از حالت یکنواخت و کسل‌کننده است.

خوشمزه‌های کنکور و آزمون
دوست‌داشتنی‌ترین بخش آمادگی ویژه کنکور یا آزمون‌های مهمی مانند آن، رعایت رژیم غذایی سالم و سلامت‌محور است که طبق نتایج حاصل از تحقیقات متخصصان تغذیه بر فرایند کمی و کیفی یادگیری افراد تأثیرگذار است. از مایعات و آن هم خوشمزه‌ترین‌شان آغاز می‌کنیم؛ یعنی آب. آب‌ولرم بسیار بنوشید. به بهانه افزایش تمرکز یا بیدار ماندن‌های طولانی، بیش از حد سراغ نوشیدنی‌های کافئین‌دار یا قهوه نروید. صبحانه سرشار کربوهیدرات‌هایی مانند نان و غلات فراموش نشود. رعایت هرم غذایی استاندارد و همچنین استفاده از گروه‌های غذایی متنوع و متناسب به شکل متعادل می‌تواند تمام نیازهای بدن را تامین کند. ازجمله گروه‌های‌غذایی متنوع می‌توان به گروه نان، غلات، گوشت و مشتقات آن، میوه‌ها، لبنیات و سبزیجات اشاره کرد. تعداد وعده‌های غذایی را در الگوی روزانه‌تان افزایش دهید. از نقش خوراکی‌هایی حاوی مواد معدنی همچون آهن، کلسیم، منیزیم، روی و سلنیم که نقش اساسی در توان یادگیری و همچنین تقویت نیروی دفاعی و سرعت بخشیدن به روند رشد را دارند، غافل نشوید. از مصرف زیاد قندهای ساده مانند شکر، قند، مربا، نوشابه و شکلات که تأثیرات منفی در آرامش و تمرکز در جلسه امتحان دارند نیز پرهیز کنید. و اما نوبت به ورزش است. ورزش و فعالیت جسمانی نه‌تنها در ایجاد و حفظ تناسب‌اندام اثرات سودمندی دارد بلکه در پیشگیری از بیماری‌ها به‌خصوص بیماری‌های قلبی‌- عروقی، فشار خون، دیابت و چاقی (در اثر یک‌جا نشستن برای مطالعه) هم نقش مهمی را ایفا می‌کند. افرادی که برای کنکور درس می‌خوانند به‌علت نشستن‌های طولانی‌مدت در شبانه‌روز و گاهی خم شدن روی کتاب‌های درسی، بیش از افراد دیگر نیاز به ورزش را احساس می‌کنند زیرا این افراد دچار کشیدگی مفاصل و ایجاد نقاط دردناک در شانه‌ها، زانوها، لگن و کمرشان می‌شوند. ورزش کردن نه‌تنها فواید جسمانی با خود به همراه می‌آورد بلکه می‌تواند فواید روان‌شناختی بسیاری ازجمله کاهش افسردگی، کاهش اضطراب و استرس و بالا بردن عزت‌نفس و آسایش فکری را برای داوطلبان کنکور و آزمون داشته باشد. شنای آرنج، شنا روی آرنج از بغل، ایستادن و نشستن به حالت اسکات و شنای روی کف دست ازجمله مهم‌ترین ورزش‌های کنکوری در کنار قدم زدن، مدیتیشن، دوری از فضاهای مجازی‌ و خواب کافی است. گروهی درس خواندن و مرور کردن را هم تجربه کنید. بهتر است تعداد اعضا بین 4تا 6نفر باشد. هدف را در گروه مشخص کنید و از مطالعه و یادگیری در کنار هم که شکل و شمایل مهیجی به‌خود گرفته است، لذت ببرید و زندگی را فدای کنکور نکنید.

نکته
از تشریح به تست برسیم
نکته پایانی، می‌تواند تکنیک‌های تست‌زنی باشد. در تکنیک‌های تست‌زنی برای کنکور، مبحث مدیریت زمان بیشترین اهمیت را دارد و کنترل مدیریت زمان، شگردی است که با تسلط هرچه‌بیشتر شما بر سؤالات کنکور اتفاق می‌افتد. تسلط بر سؤالات کنکور و آزمون نیز بستگی به میزان مهارت و تسلط شما بر دروس پایه و پیش‌دانشگاهی دارد. این تسلط ابتدا با تشریح پاسخ‌ها، آموزش کامل این دروس و رفع مشکلات درسی آغاز می‌شود، با حل سؤالات تشریحی مفاهیم تثبیت می‌شود و با حل سؤالات تستی به مرحله تسلط و مهارت کامل می‌‌رسد. البته تکنیک‌های تست‌زنی علاوه بر بحث مدیریت زمان، شامل مواردی مثل تندخوانی و دقیق‌خوانی، توجه به ساختار تست‌ها، توجه به‌صورت سؤال‌ها و گزینه‌ها، توجه به امتیاز یکسان سؤالات و چینش سؤالات نیز هست.

افسردگان  پس از کنکور
افسردگی پس از کنکور در میان جوانان پشت کنکوری بسیار شایع است. آزمون کنکور از جمله آزمون‌های سرنوشت‌ساز برای دانش‌آموزان و خانواده‌ها‌یشان در نظر گرفته می‌شود. دانش‌آموزان برای موفقیت در کنکور، ساعت‌های طولانی مطالعه می‌کنند، در کلاس‌ها و همایش‌های نکته و تست زنی شرکت می‌کنند و با کمک مشاوران تحصیلی برای خود برنامه‌ریزی درسی پر هزینه ترتیب می‌دهند. اما گاه علی رغم تمام این تمهیدات و تحمل فشار روانی زیاد، موفقیت در کنکور حاصل نمی‌شود. در این شرایط برخی دانش‌آموزان و داوطلبان درگیر افسردگی و انزواطلبی می‌شوند.

علائم افسردگی پس از کنکور
آن دسته از داوطلبانی که ازنتیجه آزمون مطمئن نیستند یا آن‌ها که می‌دانند، موفق نمی شوند، ممکن است در اثر تحمل نگرانی و فشارهای روانی قبل و بعد از آزمون به افسردگی پس از کنکور مبتلا شوند، که نشانه های زیر را به دنبال خواهد داشت. تجربه غم مدام: برای دانش‌آموزی که تمام طول سال را تلاش کرده، اما همچنان نگران است مبادا نتواند آزمون را قبول شود، استرس و غم زیادی را حس می‌کند. اضطراب: آن دانش‌آموزانی که در آزمون شرکت می‌کنند امید رسیدن به آمال و آرزوهای خود را دارند. تصور شکست برای آنها اضطراب‌ساز است. بی قراری: فکر کردن به نتایج کنکور آرامش دانش‌آموزان را از بین می برد و مدام بی قرارند. بر روی مسائل دیگر کمتر تمرکز می‌کنند. دقیقا نمی دانند باید چه کنند. سردرگم هستند. افکار ناامیدی: کسانی که با تردید جلسه کنکور را ترک کرده‌اند یا آن‌ها که می‌دانند امسال نیز به موفقیت دست پیدا نمی‌کنند، ممکن است افکار ناامید کننده‌ای داشته باشند و حس کنند امکان ندارد دیگر موفق شوند. تغییر الگوی خواب: اضطراب‌ها و بی قراری‌هایی که دانش آموز تحمل می‌کند، اجازه خواب راحت از او را می گیرد. تحریک پذیری: استرس‌ها و بی‌خوابی شبانه باعث تحریک‌پذیری دانش‌آموزان می‌شود.

عوامل و درمان افسردگی پس از کنکور
ابتلا به افسردگی کنکور، نتیجه عوامل استرس‌زا و همچنین تحمیل بار اضافی مسئولیت و فشار روانی بر روی دانش‌آموزان است. تلاش‌های فشرده و حذف تفریح، انتظار بالای والدین، احساس گناه و محدود کردن توانایی‌های فرد داوطلب به قبولی در کنکور منجر به افسردگی می‌شود. اگر فرزند شما پس از شرکت در کنکور دچار افسردگی شد باید تلاش کنید استرس در او به پایین‌ترین حد ممکن برسد و احساس‌های خوب سراغش بیایند. استراحت، انجام تفریح‌های مورد علاقه، متمرکز شدن بر روی سایر توانایی‌ها و استعدادها می‌تواند گره‌گشا باشد.