خبرها بی خبر حمله می کنند

نیلوفر  ذوالفقاری

چه جزو آن دسته افرادی باشید که روزشان را با تماشای اخبار صبحگاهی، ورق‌زدن روزنامه‌ها و مرور کانال‌های خبری شروع می‌کنند، چه جزو افرادی که علاقه چندانی به‌دنبال کردن منظم اخبار ندارند، خبرها بدون اینکه خودتان بخواهید سر راهتان قرار‌می‌گیرند! در دسترس‌بودن اخبار و اطلاعات همانطور که امتیازات فراوانی دارد، می‌تواند باعث دردسر و آسیب هم بشود. قرار گرفتن مداوم در معرض خبرها می‌تواند بر سلامت روان ما تأثیر بگذارد، به‌خصوص اگر این خبرها استرس‌زا، خشن یا ناامیدکننده باشند. محمدرضا دژکام، روانشناس و روان‌درمانگر از باید و نبایدهای دنبال کردن اخبار و تأثیر خبرها بر سلامت روان افراد می‌گوید.

معتادان اخبار
ما خبرها را می‌خوانیم، درباره آنها با همدیگر حرف می‌زنیم و بعد فکر می‌کنیم همه‌چیز همان‌جا تمام‌شده است. درحالی‌که ردپای این باخبرشدن، به شکل‌های متفاوت بر روح و روان ما باقی می‌ماند. روزنامه‌ها، خبرگزاری‌ها، برنامه‌های خبری تلویزیون و کانال‌های خبری در فضای مجازی بیشتر وقت‌ها خبرهایی را پوشش می‌دهند که مربوط به درگیری‌های سیاسی، وقایع خشونت‌بار، بلایای طبیعی و اتفاقات ناگوار است. بیشتر مواردی که تهیه‌کنندگان خبر آنها را ارزش‌های خبری می‌دانند، در نهایت خبرهای استرس‌آور و تنش‌زا تولید می‌کنند. در دوره حساس همه‌گیری کرونا، آمار و پژوهش‌ها نشان می‌داد میزان استرس شهروندان بیشتر شده و محققان عامل مهم این اتفاق را قرار گرفتن مداوم در معرض خبرهای مربوط به بیماری تشخیص دادند. تعداد مبتلایان، آمار درگذشتگان و جزئیات تولید واکسن، فشار روانی زیادی بر شهروندان نگران وارد کرد. کارشناسان کم‌کم از تأثیر منفی دسترسی آسان و سریع به اخبار و اطلاعات نگران شدند و درباره لزوم مدیریت دریافت خبرها هشدار دادند. جالب اینکه بسیاری از خبرهای تلخ و آزاردهنده هیچ اطلاعات جدیدی به ما نمی‌دهند و فقط باعث می‌شوند به‌دنبال کردن اخبار اعتیاد پیدا کنیم.

ردپای خبرها بر جسم و روح
رسانه‌ها خبرهایی را به گوش شما می‌رسانند که می‌دانند در شما کنجکاوی ایجاد خواهند کرد. به همین دلیل اغلب تیترهای اخبار هیجان‌انگیز هستند و محتوای بیشتر خبرها، گزارش دادن از اتفاقات بد است. هرچند همه خبرها اینطور نیستند اما فضای اصلی اخبار تلخ و نگران‌کننده است. روانشناسان می‌گویند دریافت اطلاعات منفی برای مدت طولانی، می‌تواند بر عملکرد مغز تأثیر منفی بگذارد و سلامت روان شهروندان را به خطر بیندازد. اگر می‌خواهید بدانید دنبال کردن اخبار چطور بر سلامت روان شما اثر می‌گذارد، باید بدانید که مغز در موقعیت‌های ویژه، مثل شرایط خطرناک یا ناراحت‌کننده، 2راهکار را پیش‌روی خود می‌بیند؛ فرار یا جنگ. بسته به اینکه مغز تصمیم گرفته از کدام راهکار استفاده کند، مشاهده اخبار باعث می‌شود دستگاه عصبی سمپاتیک ما فعال شود و هورمون‌های مربوط به شرایط استرس‌زا مثل کورتیزول و آدرنالین ترشح شوند. این اتفاق می‌تواند نشانه‌های فیزیکی هم داشته باشد و باعث شود فرد با احساس خستگی، افسردگی، اضطراب و اختلال‌خواب مواجه شود. دقایق کوتاهی بعد از قرار گرفتن در معرض اخبار تلخ، این واکنش‌ها شروع می‌شوند. در کنار این پیامدها، ایجاد تغییر در الگوهای تغذیه و خواب، ابتلا به ترس و نگرانی درباره رخداد اتفاقات تلخ، از دست دادن تمرکز و کاهش کارایی مغز در بسیاری از افراد دیده می‌شود.

مدیریت به‌جای فرار
راستش را بخواهید حتی اگر تصمیم نداشته باشید خبرها را دنبال کنید، باز هم ناخواسته در معرض شنیدن و خواندن آنها قرار‌می‌گیرید. بنابراین باید به فکر راه‌حلی اصولی‌تر برای کاهش تأثیرات منفی اخبار بر سلامت روان باشید. کسب آگاهی درباره موضوعات روز جامعه ارزشمند است اما ما وظیفه داریم از سلامت روان خودمان هم مراقبت کنیم. بنابراین توصیه روانشناسان این نیست که کلا خبر نشنوید و نخوانید بلکه آنها شما را به حفظ تعادل در دنبال کردن اخبار و مدیریت قرار‌گیری در معرض خبرها توصیه می‌کنند. بعضی شهروندان آنقدر به‌دنبال کردن اخبار معتاد شده‌اند که بارها و بارها خبرهای تکراری را از برنامه‌های خبری مختلف می‌شنوند اما باز هم راضی نیستند و سراغ خواندن آنها در روزنامه یا تلفن‌ همراه می‌روند. آنها احساس می‌کنند اگر این کار را نکنند، از جریان موضوعات مهمی جا مانده‌اند و منزوی شده‌اند. قدم اول برای کاهش میزان اثرات منفی اخبار، برقراری تعادل در دریافت خبرهاست. دریافت خبرها به‌خصوص خبرهای ناگوار و آزاردهنده را محدود کنید و تنها زمان مشخصی از شبانه‌روز را به تماشا و خواندن اخبار اختصاص دهید.

کبریت در انبار باروت
شنیدن یک خبر تلخ، حتی وقتی حالتان خوب است و خوشحالید، می‌تواند حال روحی شما را به‌هم‌بریزد. حالا تصور کنید برای کسی که به افسردگی، اضطراب یا مشکلات روانی دیگر مبتلاست، این موقعیت چقدر متفاوت خواهد بود. برای چنین افرادی پرهیز از دنبال کردن اخبار ضروری است. در حالت عادی هم قبل از مرور خبرها، روی حال روحی خودتان تمرکز کنید تا تصویر دقیقی از وضعیت خود داشته باشید. اگر عصبی، غمگین و خسته هستید، از رفتن سراغ اخبار خودداری کنید. اگر احساس کردید با خبر شدن از رویدادها شما را عصبی، بدبین و وحشت‌زده می‌کند، بهتر است مدتی از اخبار فاصله بگیرید. بعد از اینکه خبر اضطراب‌آور و ناراحت‌کننده‌ای شنیدید، از مرور و تحلیل آن خودداری کنید و مدام با دیگران درباره آن حرف نزنید. لازم نیست آن خبر را در همه مکالمات بعدی خود با اطرافیان تعریف کنید. در نهایت حواستان به این موضوع باشد که اختلالات و مشکلات روانی می‌توانند موقعیت‌های معمول روزمره را هم به آسیب‌های روانی تبدیل کنند، بنابراین اگر نشانه‌هایی از اضطراب، افسردگی یا مشکلات روحی در خودتان می‌بینید، به‌دنبال راه‌حل درمان باشید. از مشاوران و روانپزشکان کمک بگیرید و اوضاع روانی خود را سر‌و‌سامان بدهید. در غیراین صورت هر خبر تلخ، خشونت‌بار یا آزاردهنده‌ای می‌تواند مثل یک کبریت در انبار باروت، سلامت روان شما را تخریب کند.

رسانه موثق پیدا کنید
گاهی خودمان نمی‌خواهیم درباره خبرها حرف بزنیم و آنها را دوباره مرور کنیم اما اطرافیان اصرار دارند درباره موضوعات روز با ما وارد گفت‌وگو شوند. هر وقت احساس کردید یکی از اطرافیان عادت و اصرار دارد شما را به مکالمه‌ای بی‌فایده و استرس‌زا بکشاند، معاشرت با او را محدود کنید یا به‌طور روشن و واضح به او بگویید که ترجیح می‌دهید خبرها را برای شما تکرار نکند. تلاش کنید حرف را عوض کنید و به او توضیح دهید که بعضی مکالمات شما را مضطرب می‌کند. در فهرست کانال‌های تلویزیون، شبکه‌های خبری را طوری مرتب کنید که جزو اولین‌ها نباشند و به محض روشن کردن تلویزیون، با اخبار مواجه نشوید. حتی می‌توانید محدودیت‌هایی برای روش‌های دریافت اخبار تعریف کنید. مثلا فقط عضو یک کانال خبری شوید، رسانه‌های محدودی را دنبال کنید و اشتراک خبرنامه‌های خاصی را تهیه کنید. خیلی مهم است که برای دنبال کردن اخبار، سراغ رسانه‌های موثق بروید تا در معرض خبرهای نادرست و دروغین قرار نگیرید. بعضی رسانه‌های غیرحرفه‌ای تمرکز خود را روی انتشار خبرهای ناامیدکننده گذاشته‌اند، مراقب باشید آنها را به‌عنوان منبع دریافت اخبار انتخاب نکنید.