اردوغان در میانه بحران ارزی

پس از 2هفته پرتلاطمدر اقـتـصـاد تـرکیه، رئیس‌جمهور این کشور دیروز از هوادارانش خواست پس‌اندازهای ارزی‌شان را به لیر تبدیل کنند تا به دولت برای عبور از بحران ارزی اخیر کمک کرده ‌باشند.

به گزارش خبرگزاری آناتولی لیر ترکیه طی 6‌ماه گذشته، حدود 20درصد از ارزش خود را در برابر دلار آمریکا از دست داده و هم‌اکنون ارزش هر دلار آمریکا برابر با 5 لیر ترکیه است. 2هفته اخیر اما واحد پول ترکیه شاهد سقوطی بی‌سابقه بود. کاهش 9درصدی ارزش لیر ترکیه در برابر دلار تنها طی 14روز، اقتصاد این کشور را با یک بحران بی‌سابقه روبه‌رو کرده است.

رجب طیب اردوغان که یک‌ماه دیگر پای صندوق‌های رأی میزبان هوادارانش خواهد بود، دیروز طی سخنانی در شهر ارزروم در شرق ترکیه، گفت: «برادرانی که دلار و یورو زیر بالش‌هایتان گذاشته‌اید، بروید آنها را به لیر تبدیل کنید؛ ما این بازی را باهم خنثی می‌کنیم.»

حدود 2‌ماه است که اردوغان «برخی قدرت‌های خارجی» و «برخی بازیگران بازارهای مالی داخلی» را متهم می‌کند که علیه اقتصاد ترکیه و دولت او توطئه می‌کنند. او دیروز هم در سخنانی که دیگر آنقدرها برای مخاطبانش ناآشنا نیستند، گفت، آنهایی که این بازی‌ها را علیه سرمایه‌گذاران و کارآفرینان ترکیه به راه انداخته‌اند باید بدانند که هزینه‌اش را خواهند داد.

بحران ارزی در ترکیه از حدود 40روز پیش با تسریع روند خروج سرمایه از این کشور آغاز شد. روند خروج سرمایه از کشورهای در حال توسعه، یک روند جهانی است اما آنچه در ترکیه اتفاق افتاده را سخنان و موضعگیری‌های رجب طیب اردوغان تشدید و به یک بحران ارزی تمام‌عیار تبدیل کرد. ترکیه این روزها با تورم 11درصدی دست و پنجه نرم می‌کند. رئیس‌جمهور ترکیه بالا بودن نرخ بهره بانکی را یکی از عوامل این وضعیت می‌داند و طی ماه‌های اخیر تلاش کرده با اعمال کنترل بر سیاست‌های پولی بانک مرکزی ترکیه، به سمت کنترل شرایط اقتصادی این کشور حرکت کند.

اردوغان اما شاید جای مناسبی را برای اعلام تصمیم‌های جدید بانکی‌اش انتخاب نکرده بود. او ‌ماه گذشته طی سخنانی در جمع تجار و بازرگانان ترکیه اعلام کرد که قصد دارد نرخ بهره بانکی را کاهش دهد. او گفت: «من معتقدم بهره بانکی، پدر و مادر همه بدی‌هاست.» سخنان اردوغان به همین‌جا ختم نشد؛ رئیس‌جمهور ترکیه گفت: «اگر مردم در انتخابات به من بگویند همین مسیر را ادامه دهم، قطعا در جنگ با بهره بانکی پیروز میدان خواهم بود.» این سخنان، حدود 2‌ماه مانده به انتخابات، سرمایه‌گذاران ترکیه را وحشت‌زده و بلافاصله روند خروج سرمایه‌ از بانک‌ها را آغاز کرد. بانک مرکزی ترکیه یک‌ماه قبل از این سخنان، زیر فشار دولت، نرخ بهره را از 13.5درصد به 12.75درصد کاهش داده بود. همه‌‌چیز برای رسیدن به این نتیجه که بانک مرکزی دیگر نمی‌تواند در برابر تصمیم‌های پولی و بانکی اردوغان مقاومت کند آماده بود. به اعتقاد بسیاری اکنون زمان نجات سرمایه است.

بحران بزرگ‌تر در راه است؟

طبق پیش‌بینی بانک مرکزی ترکیه، نرخ تورم در این کشور امسال باید به حدود 5درصد می‌رسید. تورم اکنون اما حدود 11درصد بوده و روند آن صعودی است. کارشناسان اقتصادی ترکیه نگران تورم و کاهش روند رشد اقتصادی این کشور هستند. در این شرایط، آنها خواستار افزایش نرخ بهره بانکی با هدف کاهش تورم هستند.

کاهش ارزش لیر ترکیه، به افزایش قیمت کالاهای وارداتی منجر شده است. قیمت خودرو و لوازم خانگی طی هفته‌های اخیر افزایش داشته که به نارضایتی مردم منجر شده است. تراز تجاری ترکیه منفی 5درصد است؛ این بدین‌ معنی‌ است که این کشور بیش از آنکه کالا صادر کند، وارد می‌کند. بنابراین دولت ترکیه برای جبران تراز تجاری، نیازمند ورود ارز به کشور است. در کنار اینها بدهی خارجی بالای دولت و شرکت‌های بخش خصوصی ترکیه، بر دامنه بحران افزوده و چشم‌انداز روشنی را پیش رو نمی‌گذارد. طبق اعلام دولت ترکیه، بدهی خارجی این کشور 450میلیارد دلار است. بخش خصوصی این کشور با توجه به افزایش قیمت دلار، اکنون با بدهی انباشته ارزی روبه‌روست.

بانک مرکزی ترکیه پس از سخنان اردوغان و آغاز روند خروج سرمایه‌، نه‌تنها نرخ بهره را به 13.5درصد بازگرداند، بلکه آن را 3درصد دیگر افزایش داد اما ادامه خروج سرمایه از ترکیه نشان می‌دهد با توجه به نزدیک‌تر شدن تاریخ برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در این کشور، دست‌کم بخشی از سرمایه‌گذاران اعتماد خود به بازار ترکیه را از دست داده‌اند.

اردوغان، سیاست و اقتصاد

رجب طیب اردوغان طی هفته‌های گذشته هر جا توانسته، تلاطم اقتصادی ترکیه را فارغ از توطئه کشورهای خارجی، متاثر از روند اقتصاد جهانی دانسته‌ است. او قصور دولت در بروز این وضعیت را رد کرده و قول داده پس از پیروزی در انتخابات، ثبات اقتصادی را بار دیگر به ترکیه بازگرداند.
ترکیه یک‌ماه دیگر صحنه برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی است؛ انتخاباتی که قرار بود سال آینده میلادی برگزار شود اما به خواست اردوغان زمان آن‌ تغییر کرد. این تغییر پس از آن رخ داد که مردم در ترکیه به اصلاح قانون اساسی برای تغییر نظام سیاسی این کشور از پارلمانی به ریاستی رأی مثبت دادند. در نظام ریاستی، قدرت اصلی در دست رئیس‌جمهور خواهد بود. مخالفان دولت معتقدند اردوغان برای تقویت جایگاه خود در قدرت، ابتدا به سمت تغییر قانون اساسی و سپس برگزاری پیش از موعد انتخابات رفته است. ارزش لیر ترکیه اکنون به پایین‌ترین میزان طی 10سال گذشته رسیده اما در شهرهای این کشور کسی برای خرید ارز خارجی بیرون صرافی‌ها صف نکشیده است؛ اقدامی که می‌توانست به تشدید بحران کمک کند. همراهی مردم ترکیه با دولت برای کنترل بحران، اردوغان را به بهبود اوضاع امیدوار کرده اما برخی معتقدند بحران ارزی اخیر و بی‌ثباتی اقتصادی کنونی می‌تواند به بلای جان او در انتخابات پیش رو تبدیل شود. رجب طیب اردوغان از سال 2003تا 2014نخست‌وزیر بود و پس از آن به ریاست‌جمهوری رسید. او در همه این سال‌ها با بهره گرفتن از رشد اقتصادی ترکیه، طبقه متوسط و پایین این کشور را در کنار خود داشته است. اکنون اما اقتصاد می‌تواند به پاشنه آشیل اردوغان تبدیل شود. نباید فراموش کرد که سال گذشته 49درصد از مردم ترکیه، به خواسته اردوغان رأی منفی دادند.