شهاب مهدوی
۱۰سال پیش وقتی «سرگیجه» به سلطنت ۵۰ساله «همشهری کین» خاتمه داد، احتمالا هیچ‌کس نمی‌توانست پیش‌بینی کند که در نظرسنجی بعدی سایت اند ساوند، سرگیجه جای خود را به فیلم کمتر شناخته شده «ژان دیلمان» بدهد؛ فیلمی که نام کاملش این است: «ژان دیلمان، شماره۲۳ که‌دو کومرس، ۱۰۸۰بروکسل» به کارگردانی شانتال آکرمن کارگردان زن بلژیکی که حالا در صدر فهرست بهترین‌های تاریخ سینما ایستاده است. اینکه منتقدان چطور از همشهری کین و سرگیجه به این فیلم رسیده‌اند را باید پس از انتشار کامل آرا و ترکیب رأی‌دهندگان بررسی کرد. اما همین نتیجه نهایی هم به وضوح از ورود گسترده منتقدانی با سلایق و علایقی متفاوت با منتقدان قدیمی حکایت دارد. سایت اند ساوند و رأی‌گیری معروفش که هر ۱۰سال یک‌بار، همان فهرست همیشگی را با چند تغییر ارائه می‌داد حالا با انتخابی غافلگیرکننده، نشانه‌های آشکاری از تغییر زمانه را به نمایش می‌گذارد. حضور پررنگ کارگردان‌های زن و رنگین‌پوستان در انتخاب‌های سایت اند ساوند را هم باید محصول حضور رأی‌دهندگان جدید دانست. انتخاب‌های کلاسیک همچنان به چشم می‌خورند و «همان همیشگی» در ۱۰فیلم اول فهرست فقط یک غافلگیری بزرگ دارد. اینکه چطور روایت ۳روز از زندگی یک بیوه زن به عاشقانه معروف هیچکاک و فیلم فاخر ولز ترجیح داده شده را باید به‌حساب عوض شدن زمانه گذاشت و گرایش منتقدانی که رادیکال‌تر از اسلاف‌شان بهترین‌های تاریخ سینما را برگزیده‌اند. در مقابل، کارگردان‌ها، انتخاب‌های کلاسیک‌تری داشته‌اند؛ انتخاب‌هایی که به سلیقه تماشاگر نزدیک‌ترند.
در تاپ تن منتقدان، به ندرت می‌توان فیلمی یافت که سلایق سینه فیلی را بازتاب دهد. البته که هنوز «آواز در باران» هست و کوبریک و اوزو در کنار ولز و هیچکاک به‌عنوان نمایندگان سینمای محبوب منتقدان و سینمادوستان، همچنان هستند و حضور وونگ کاروای و لینچ هم به‌عنوان نمایندگان سینمای هنری متاخر، قابل درک است. آنچه فهرست منتقدان را عجیب کرده همان فیلم اول نظرسنجی است که حالا باید با نگاهی تازه سراغش رفت. آیا ما با شاهکاری که سال‌ها نادیده گرفته شده بوده مواجهیم یا این صرفا بازتاب سلیقه‌ای غریب و منطبق با زمانه‌ای است که گرایش اقلیت را ارج می‌نهد و بر صدر می‌نشاند؟ هرچه هست این یک غافلگیری تمام‌عیار است. انتظار بازگشت همشهری کین به تاج و تخت ۵۰ساله‌اش یا حفظ جایگاه رفیع بهترین فیلم تاریخ سینما برای سرگیجه هیچکاک حالا جای خود را به پرسش‌هایی تازه داده است: فیلمی که نام طولانی و عجیبی دارد حرف حسابش چیست و چگونه عنوان بهترین فیلم تاریخ سینما را به‌دست آورده است؟
تاج‌گذاری «سرگیجه» فقط ۱۰سال دوام آورد
در همینه زمینه :
