نگهداری از کودک توان‌یاب در منزل

مرضیه امیر زادگان- روانشناس

نگهداری از کودکان معلول جسمی و حرکتی در منزل دارای پیچیدگی‌های خاصی است. این کودکان، همان شور و شوق کودکانه را دارند؛ اما محدودیت‌های جسمی به آنها اجازه فعالیت‌های معمول را نمی‌دهد. معلولیت‌‌های جسمی، حرکتی بسیار متنوع هستند و محدودیت‌های حرکتی تا نابینایی و ناشنوایی را شامل می‌شوند. طبیعتا این کودکان شرایط ویژه و خاصی دارند و پرستاری از آنها در منزل کاری دشوار و البته حساس‌ است. شرایط این فرزندان در روحیه پدر و مادر و دیگر فرزندان خانواده نیز بسیار
تأثیر‌گذار است.

کودکان توان‌یاب را به‌خود وابسته نکنید
کودکان دچار معلولیت‌های جسمی حرکتی، معمولا دارای نقص در یکی از اندام‌های حرکتی اصلی، یعنی دست یا پا هستند. همچنین این معلولیت‌ها دارای طیف گسترده‌ای از نظر شدت ناتوانی ایجاد شده هستند. به‌علت شرایط خاصشان این افراد نیاز به مراقبت و رسیدگی بیشتری دارند و ممکن است بیشترین زمان پدر و مادر را به‌خود اختصاص دهند. در نگهداری از این کودکان باید روش‌ها و اصولی را که باعث استقلال نسبی فرد می‌شود رعایت کنیم تا علاوه بر افزایش کیفیت زندگی او، برای پدر و مادر و اطرافیان امکانی فراهم شود که برای فرزندان دیگر و سایر اعضای خانواده بتوانند زمان بیشتری صرف کنند.

در انجام امور شخصی فرزندتان از او کمک بگیرید
اولین نکته استفاده تمام و کمال از کودک در انجام امور شخصی است. هر کودک توان‌یابی با هر سطح از ناتوانی، درنهایت قادر است درصد مشخصی از فعالیت‌های شخصی خود را انجام دهد. این روش تربیتی اجازه می‌دهد تا کودک رشد و نمو بهتری داشته باشد؛ به مرور توانایی‌های خود را گسترش دهد‌ و درنهایت از اعتماد به نفس بالاتری برای انجام امور زندگی خود برخوردار شود.
فراموش نکنید که هر کودک معلولی روزی تبدیل به نوجوان، جوان، بزرگسال و درنهایت سالمند خواهد شد و مراقبت و نگهداری از این کودکان نمی‌تواند فرایندی همیشگی باشد؛ بنابراین بسیار مهم است که فرد معلول، تا حد توان از پس مسائل شخصی خود برآید.
این وظیفه پرستار و والدین کودک است که در این راه قدم برداشته و با صبوری و حوصله زیاد، به آموزش کودک حین مراقبت از او بپردازد و تا حد امکان به او کمک کند که حتی کوچک‌ترین کاری را که در توان دارد خودش انجام دهد.

از اهمیت تغذیه و بهداشت غافل نشوید
این کودکان نسبت به سایر کودکان تحرک کمتری داشته و در معرض آلودگی‌های خاصی هستند. بنابراین بهداشت شخصی کودک توان‌یاب بسیار مهم است و باعث سلامت بیشتر و احساس روانی بهتر او می‌شود.
تغذیه کودک معلول جسمی حرکتی، از دیگر نکات مهمی است که باید به آن توجه شود. در زمینه تغذیه علاوه بر نوع مواد غذایی، شکل سرو کردن غذا برای این کودکان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. اگر کودک برای در دست گرفتن قاشق و خوردن غذا به‌صورت شخصی مشکل دارد؛ باید توجه بیشتری در این زمینه داشته باشید. خوشبختانه وسایل کمکی خاصی برای بهتر شدن شرایط غذا خوردن این کودکان فراهم شده که استفاده از آنها توصیه می‌شود. ازجمله این وسایل می‌توان به صندلی مخصوص و ظروف و قاشق‌‌های مخصوص اشاره کرد که استفاده و کنترل آنها برای کودک ساده‌تر است. اگر کودک معلول حرکتی است، باید نسبت به اضافه وزن کودک توجه داشته باشید. به‌علت عدم‌تحرک، احتمال افزایش وزن در این افراد بیشتر است و به‌دنبال آن جابه‌جایی، نظافت و رسیدگی به آنها سخت‌تر می‌شود.

شخصیت کودک را حفظ کنید
آخرین موضوع در زمینه نگهداری از کودک معلول جسمی حرکتی، حفظ شخصیت کودک، توجه به روابط انسانی او و کمک به کودک برای ایجاد ارتباط با سایر افراد است. متأسفانه این کودکان به‌دلیل تفاوت‌ها و محدودیت‌هایی که دارند، از اعتماد به نفس پایینی برخوردارند و توانایی برقراری ارتباط درست و سازنده را با دیگران ندارند. برای اینکه کودک مسیر زندگی‌اش را به درستی طی کند، باید به او کمک کنید تا این تفاوت‌ها و شرایط خود را بپذیرد، سایر توانایی‌هایش را بشناسد و روش‌های برقراری ارتباط با دیگران را بیاموزد.
نکته آخر اینکه باید بپذیرید داشتن فرزندی که معلولیت جسمی و حرکتی دارد، باعث به‌وجود آمدن شرایط حساس و خاصی در خانواده می‌شود، اما نباید مغلوب شرایط شوید و با رفتار منفعلانه شانس داشتن زندگی آرام را از خود و کودک توان‌یاب‌تان بگیرید. ‌