درگیری چین با «کووید-صفر»

چین نخستین کشوری بود که در آن، شیوع کووید-19در پاییز سال 2019گزارش شد. این کشور اکنون تبدیل به آخرین کشوری شده که در آن، اعتراضات علیه محدودیت‌های کرونایی برگزار می‌شود. اعتراضات علیه محدودیت‌های کرونایی در دوره همه‌گیری کرونا طی 3سال گذشته در بسیاری از کشورها برگزار شد، اما در این مدت هیچ‌گاه چین با وجود محدودیت‌های بیشتر و سخت‌تر، شاهد اعتراضات گسترده و فراگیر علیه این محدودیت‌ها نبود. طی ماه‌های اخیر هم با کاهش فراگیری کرونا در سطح جهان، اعتراضات ضد‌قرنطینه تقریبا در همه کشورها فروکش کرده است، اما این نوع اعتراضات به‌تازگی در چین برای نخستین‌بار در سطحی گسترده و فراگیر آغاز شده است؛ اعتراضاتی که خبرگزاری فرانسه آن را بزرگ‌ترین تظاهرات در چین طی 33سال گذشته و پس از اعتراضات دانشجویی میدان تیان آن من در سال 1989توصیف می‌کند.

جرقه اعتراضات با «کووید- صفر»
دولت چین اصرار زیادی بر اجرای سیاست کووید-صفر دارد، اما این برنامه تا‌کنون دردسرهای زیادی داشته است. براساس این سیاست، در هر محله، منطقه یا شهری که موارد ابتلا به کرونا شناسایی شود، کل آن محله، منطقه یا شهر تا زمان ریشه‌کنی کامل ویروس، قرنطینه می‌شود. در شرایطی که زندگی در دیگر مناطق جهان تقریبا به حالت عادی بازگشته، چینی‌ها همچنان در معرض قرنطینه‌های شدید و ناگهانی هستند. همین 2ماه پیش، در ماه سپتامبر، اتوبوسی که شبانه مردم را به مرکز قرنطینه گوئیژو می‌برد، تصادف کرد و 27نفر کشته شدند. نکته مهم آنکه تعداد کل تلفات کرونا در این استان 38میلیونی از ابتدای شیوع کرونا فقط 2نفر بوده است. روزنامه گاردین گزارش‌هایی درباره خودکشی و سایر مرگ‌های مرتبط با اجرای سیاست کووید-صفر را در برخی استان‌های تحت قرنطینه در چین منتشر کرده است؛ قرنطینه‌های بسیار سختگیرانه‌ای که همین ماه گذشته در استان 10میلیون نفری ژنگژو به درگیری میان کارگران شرکت اپل با پلیس برای برداشتن محدودیت‌ها منجر شد.
بدترین حادثه مرتبط با قرنطینه و سیاست کووید- صفر در چین، هفته گذشته رخ داد. این حادثه در جریان آتش‌سوزی ساختمانی در شهر ارومچی، مرکز بزرگ‌ترین استان چین، یعنی سین‌کیانگ به وقوع پیوست. در این آتش‌سوزی حدود 10نفر از افرادی که از حدود 100روز قبل از آن در قرنطینه بودند، کشته شدند. درحالی‌که برخی ساکنان محلی می‌گویند که نیروهای آتش‌نشانی به‌دلیل قفل بودن در ساختمان قرنطینه شده نتوانسته‌اند به‌موقع وارد عمل شوند، مقامات محلی چین این ادعاها را رد کرده و حادثه برای قربانیان را بی‌ارتباط با سیاست‌های کوویدـ صفر می‌دانند. این حادثه منجر به شکل‌گیری اعتراضات در ارومچی از عصر جمعه شد و خیلی زود برخی دیگر از شهرهای چین نیز صحنه حضور معترضان علیه سیاست‌های کوویدـ صفر شدند. روز شنبه 3900کیلومتر دورتر از ارومچی، در شهر شانگهای نیز معترضان در خیابانی که نامش ارومچی و با نام مرکز استان سین کیانک یکی بود، تجمع اعتراضی برگزار کردند. در پکن نیز اعتراضات از یک دانشگاه و با فعالیت دانشجویی آغاز شد که برگه سفیدی را به نشانه سانسور در دست داشتند و از صبح یکشنبه ده‌ها پردیس دانشگاهی پکن به این اعتراضات پیوستند. یکی از معترضان جوان در پکن به رویترز می‌گوید: «کاغذ سفید نشان‌دهنده آن چیزهایی است که ما می‌خواهیم بگوییم، اما نمی‌توانیم بگوییم.»

اعتراضات متفاوت
ناظران گفته‌اند که اعتراض‌های اخیر در چین شباهتی به آنچه در دهه‌های گذشته در این کشور دیده‌اند، ندارد. شاید از آن جهت که هنوز در سومین روز اعتراضات گزارش‌هایی از برخورد خشونت‌بار شدید گزارش نشده است. دکتر دالی یانگ، استاد علوم سیاسی در دانشگاه شیکاگو به گاردین می‌گوید: «این اعتراضات از نظر گستره و جمعیت‌های هماهنگ در شهرهای مختلف بسیار متفاوت از گذشته هستند.»  در عین حال اگرچه اعتراضات در چین موضوعی نادر نیست، اما گسترش ناگهانی این اعتراضات به نقاط مختلف کشور کم‌سابقه است. با وجود درخواست‌های معترضان برای پایان دادن به سیاست کووید-صفر، به‌نظر نمی‌رسد که دولت چنین قصدی داشته باشد. اعتراضات جاری در چین اگرچه سیاسی نیست و به‌طور مشخصی سیاست کووید-صفر را هدف گرفته، اما نمی‌توان این مسئله را نادیده گرفت که شکل‌گیری این اعتراضات وجهه خوبی برای شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین که رسانه‌های دولتی او را «فرمانده کل جنگ علیه کووید» می‌نامند، نخواهد داشت و کارنامه شی را در مبارزه با کرونا تحت‌تأثیر قرار خواهد داد. هم‌اکنون نمی‌توان چشم‌انداز روشنی از ادامه اعتراضات در چین داشت، اما همزمان هیچ طرح و برنامه‌ای نیز از سوی دولت برای اعلام زمان پایان سیاست‌های سختگیرانه درباره کرونا ارائه نشده است. اکونومیست گزارش می‌دهد که دولت چین حتی اقدامات لازم برای تزریق دوزهای یادآور واکسن به افرادی را که در گذشته واکسینه شده‌اند انجام نداده است. اکونومیست همچنین می‌نویسد که دیپلمات‌های خارجی به‌تازگی از مدرن‌ترین سایت تولید واکسن کووید در چین بازدید کرده‌اند، اما همه کارکنان در این مرکز بیکار بودند و این نشان می‌دهد که هیچ سفارش بزرگی برای تولید واکسن نیز ثبت نشده است. به‌طور تاریخی روش‌های مختلفی در چین برای مقابله با اعتراضات در سال‌های گذشته وجود داشته است؛ این روش‌ها از سرکوب در استان مسلمان‌نشین سین کیانگ تا برخوردهای قضایی با فعالان دانشجویی در دیگر مناطق از سوی دولت بوده است. اکونومیست درباره نوع مواجهه دولت پکن با اعتراضات می‌نویسد: «در مورد شهرنشینان طبقه متوسط ناراضی، حزب کمونیسم اغلب آماده معامله با آنهاست و تا زمانی که اقتدار کلی حزب زیر سؤال نرود، حزب حاکم حاضر است امتیازاتی را به آنها ارائه دهد.»

مکث
چشم‌انداز منفی اقتصاد جهانی
تقریباً 3سال قرنطینه سختگیرانه تحت‌تأثیر سیاست کووید-صفر در چین، رشد اقتصادی این کشور را کند کرده و به 3.9 در 3ماهه سوم سال 2022 رسانده است. براساس گزارش سی‌ان‌بی‌سی، نرخ بیکاری جوانان چینی به حدود 20درصد رسیده است. شکل‌گیری اعتراضات اخیر در چین حتی بر بازارهای جهانی سهام نیز تأثیر گذاشته است. سهام آسیا و اقیانوسیه روز دوشنبه همراه با شاخص بازار سهام هنگ‌کنگ نرخ منفی را تجربه کردند. روری گرین، کارشناس اقتصاد چین و آسیا در گفت‌وگو با سی‌ان‌بی‌سی چشم‌انداز نگران‌ کننده‌ای از وضعیت اقتصادی چین ارائه می‌دهد و می‌گوید بعید است که دولت پکن محدودیت‌های کرونایی خود را تغییر دهد و این کشور حداقل تا سه‌ماهه دوم سال 2023 در همین وضعیت باقی خواهد ماند و به تبع آن رشد اقتصادی واقعی نیز برای رسیدن به بالای یک‌درصد، با چالش روبه‌رو خواهد شد. از سوی دیگر، افزایش آمار کرونا در چین، زنجیره تامین کالا در غرب را نیز با دشواری‌هایی روبه‌رو کرده است. مارک هافله، از مدیران اقتصادی به سی‌ان‌بی‌سی می‌گوید: «گسترش کرونا در چین می‌تواند زنجیره تامین جهانی را با بحران روبه‌رو کند و باعث چشم‌اندازهای منفی در بازارهای جهانی شود.»