تغییر بزرگ در کتاب‌های درسی

فاطمه عسگری‌نیا- روزنامه‌نگار

22سالی می‌شود که بحث ضرورت تغییر محتوای کتاب‌های درسی دانش‌آموزان مطرح شده است. نخستین‌بار سال 79بود که مقام معظم رهبری در جمع طلاب حوزه علمیه قم که پیرامون تحصیلات دانش‌آموزان برگزار شده بود بر برنامه‌ریزی برای تحول در نظام درسی و کتاب‌های درسی مراکز آموزشی بزرگ کشور به‌خصوص آموزش و پرورش تأکید کردند. موضوع تغییر محتوای کتاب‌های درسی برای رهبری آنقدر مهم و ضروری بود که ایشان بار دیگر در سال 1393 این موضوع را به جد به مسئولان آموزشی کشور گوشزد کردند. آیت‌الله خامنه‌ای در جمع معلمان و فرهنگیان با انتقاد از تقلید نظام آموزش و پرورش ایران از نظام‌های آموزش و پرورش غربی بر ضرورت تغییر قالب و محتوای کتاب‌های درسی تأکید کردند و در سال 97نیز مجددا در یک گفت‌وگوی تلویزیونی بر این موضوع تأکید کردند. طرح این موضوع باعث شد تا منتقدان زیادی بعد از محتوای کتاب‌های درسی درباره غیرکاربردی بودن آنها صحبت کنند تا جایی که امسال رهبر معظم انقلاب در دستوری به وزیر آموزش و پرورش اعلام کردند که باید محتواهای غیرکاربردی کتب درسی حذف شوند.

سال تحصیلی آینده محتوای برخی کتاب‌ها تغییر می‌کند
بلافاصله بعد از سخنان رهبر انقلاب اسلامی، وزیر آموزش و پرورش جلسه‌ای را با مدیران کل استان‌ها و اعضای شورای معاونین تشکیل دادند و کارگروه‌هایی تشکیل شد تا هرکدام از این کارگروه‌ها و کمیته‌ها نسبت به پیگیری جدی مطالبات رهبری، سازوکارها و مفاد اجرایی را پیگیری کنند. صادق ستاری‌فرد، سخنگوی وزارت آموزش و پرورش می‌گوید بنا به دستور رهبر معظم انقلاب، مطالب غیرکاربردی از کتب درسی برای سال آینده حذف خواهند شد:«درست است بازنگری و تغییر کتب درسی باید از جهات و ابعاد مختلف مورد بررسی قرار بگیرد اما یکی از مهم‌ترین تغییراتی که قرار است در این بخش صورت بگیرد در بخش مفاخر ملی و دینی به‌منظور تقویت هویت ملی دانش‌آموزان است.» به‌گفته ستاری در بحث علم نافع و غیرنافع هم که مورد تأکید رهبر معظم انقلاب است تغییر محتوای کتاب‌ها انجام می‌شود: «با علم نافع می‌توانیم شاهد شکوفایی استعداد‌های دانش‌آموزان باشیم بر این اساس در محتوای جدید کتاب‌های درسی تلاش می‌کنیم جنبه‌های مهم مهارتی ازجمله مهارت‌های زندگی، مهارت‌های جسمی و مهارت‌های شغلی به دانش‌آموزان آموزش داده شود.»

سال‌هاست درجا زدیم
امین معنوی از کارشناسان آموزشی هم معتقد است طرح تغییر محتوای کتاب‌های درسی یکی از ضرورت‌هایی است که سالیان سال از سوی رهبری مورد تأکید است و کارشناسان آموزشی هم با توجه به آن خواستار تحقق این مهم هستند. به اعتقاد او متأسفانه ثابت ماندن و تکرار شدن محتوای کتاب‌های درسی در 4دهه اخیر بدون توجه به استعدادهای پیدا و پنهان نسل جدید گاهی موجب دلزدگی دانش‌آموزان از کتاب‌های درسی می‌شود و ما سال‌ها در این بخش درجا زده‌ایم: «در کتاب‌های درسی جایی برای آموزش مهارت‌های زندگی از دوران کودکی نداریم، از آشنا کردن بچه‌ها با نرم‌افزار و سخت‌افزارهای کامپیوتری که جزء لاینفک زندگی امروزه است خبری نیست و درس‌های آزادی که بود و نبودشان فرقی به حال بچه‌ها ندارد در کتاب‌ها گنجانده شده. متأسفانه تنها چیزی که هر سال شاهد آن هستیم تغییر ظاهر و رنگ و لعاب کتاب‌های درسی است و این یعنی باور نداشتن توانایی‌های دانش‌آموزان.»
 
نیاز نسل امروز تغییر کرده
معنوی در ادامه با اظهار تأسف از بی‌توجهی به محتوای کتاب‌های درسی طی چند دهه اخیر می‌گوید وزارت آموزش و پرورش هر سال قد و قواره کتاب‌های درسی را بلند و کوتاه می‌کند اما هیچ‌گاه به نیاز واقعی بچه‌های نسل جدید در حوزه آموزش توجهی نمی‌شود.  این کارشناس آموزشی تأکید می‌کند محتوای نامطلوب کتاب‌های درسی ما باعث شده تا شاهد فارغ‌التحصیلانی در مقطع دیپلم باشیم که در پایان 12سال هیچ اندوخته مثمرثمری همراه خود ندارند.

در تغییر محتوای کتاب‌ها از نظر کارشناسان کمک می‌گیریم
معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با اشاره به کتاب‌هایی که در سال آینده دچار تغییر خواهند شد گفت: «کتاب کار و فناوری در پایه ششم از کتاب‌هایی است که امسال تغییر خواهد کرد و در حال بازطراحی آن هستیم. کتاب دیگری که نامزد تغییر کردن بوده اما هنوز تغییراتی در آن نهایی نشده است و کارشناسان در حال بررسی هستند کتاب‌های علوم تجربی در برخی از پایه‌های ابتدایی است. کتاب‌های مطالعات اجتماعی پایه سوم، چهارم، پنجم و ششم ابتدایی، کتاب فارسی پایه چهارم و کتاب علوم تجربی پایه پنجم از کتاب‌هایی است که از منظر‌های مختلف در حال بررسی هستند.» به‌گفته حجت‌الاسلام علی لطیفی نظرات فرهنگیان در تغییر کتب درسی بسیار مؤثر خواهد بود: «تغییرات مورد نظر با کمک کارشناسان متخصص در شورای برنامه‌ریزی آموزشی بررسی و پس از تأیید آنها این تغییرات اعمال خواهد شد.» او در ادامه از افزایش رمزینه‌هایی در کتاب‌های درسی خبر داده و می‌گوید: «دانش‌آموزان می‌توانند از محتوای رسانه‌ای در قالب صوت، تصویر یا فایل‌های تعاملی برای فهم بیشتر مطالب درسی استفاده کنند. هم‌اکنون حدود 5700 رمزینه در کتب درسی درنظر گرفته شده است که حاوی بیش از 10هزار محتوای چندرسانه‌ای است. این محتوای مکمل چندرسانه‌ای به فهم بیشتر مطالب کمک زیادی می‌کند.»