کودکان شوخ‌طبع بهتر رشد می‌کنند

امینه کاکایی- روانشناس بالینی

داشتن دوره کودکی مملو از خنده و تفریح، مزایا و آثار مثبتی دارد که تا پایان عمر باقی می‌ماند. با دانستن راهکارها و نکات زیر می‌توانید فرزندی شوخ‌طبع پرورش دهید تا در بزرگسالی بهتر بتواند با مشکلات زندگی مواجه شود:

سن واقعی خندیدن
کودکان تا قبل از چهارماهگی واقعا نمی‌خندند اما وقتی شش‌ماهه می‌شوند، والدین تقریبا می‌دانند که چه چیزی کودکشان را به خنده می‌اندازد. در این سن دشوار است که لبخندها و خنده‌های کودک را به‌عنوان حس شوخ‌طبعی تعریف کرد، زیرا حس شوخ‌طبعی نیازمند داشتن آگاهی شناختی بیشتر است و مبتنی بر گفتار و مهارت‌های کلامی، است. کودکان در ماه‌های اولیه زندگی با بازی‌های فیزیکی مثل لمس نوازش‌گونه و صدادرآوردن به ‌صورت ناخودآگاه به خندیدن تحریک می‌شوند اما از شش یا هفت‌ماهگی درک واضح‌تری از جهان و اتفاقات اطرافشان به دست می‌آورند و کم‌کم از دنیای آمیخته به حس شوخ‌طبعی لذت می‌برند.

مزایای حس شوخ‌طبعی در زندگی کودک
   افزایش توانایی: کودکی که به‌سادگی می‌تواند حس شوخ‌طبعی خود را فعال کند، شانس بالاتری برای داشتن روابط دوستی قوی، محبوب‌بودن در میان همسالان و مدیریت حس‌های استیصال و ناتوانی و بیان و انتقال تنش‌ها دارد و کمتر، از افسردگی رنج می‌برد. حس شوخ‌طبعی همچنین در افزایش هوش، عزت نفس، ‌خلاقیت و مهارت حل مسئله کودک، مؤثر است.
   کمک به رشد شناختی: شوخ‌طبعی، به والدین، بینش و درک نادری از رشد شناختی کودکشان می‌دهد. به‌عنوان مثال وقتی کودک معنای یک شوخی را می‌فهمد علامت آن است که او مهارت‌های ذهنی قابل‌‌توجهی پیدا کرده است؛ بنابراین وقتی کودک چندماهه‌تان از بازی دالی‌موشه شادمانه می‌خندد یا وقتی کودک یک‌ساله‌تان از مسخره‌بازی شما در خواندن یک آهنگ بچه‌گانه ریسه می‌رود یا وقتی کودک پیش‌مدرسه‌ای شما از اینکه یک کفش را به جای تلفن جلوی گوشتان گرفته‌اید و می‌گویید «سلام»‌، قهقهه می‌زند باید از این رشد کودکتان خوشحال باشید.
   راهی ساده‌تر برای تربیت کودک: والدینی که با کودکان‌شان زیاد و به‌سادگی می‌خندند، خیلی زود می‌فهمند که حس شوخ‌طبعی، ابزاری فوق‌العاده ارزشمند در تربیت فرزندان است؛ ابزاری که می‌توان از آن بدون کشمکش برای تربیت کودکان استفاده کرد. مادران و پدرانی که به خندیدن با بچه‌هایشان عادت دارند آن را راهی برای داشتن ارتباط بهتر و نزدیک‌تر با آنها نیز می‌دانند.
   کمک به ایجاد پیوند اجتماعی: بازی و خنده که پایه‌های حس شوخ‌طبعی هستند، بخشی از طبیعت ژنتیک انسان‌هاست و حتی پیش از توسعه‌ زبان هم وجود داشته‌است. به عبارت دیگر خندیدن ‌کودک و بیشتر حس شوخ‌طبعی که بعد از آن در کودکی و بزرگسالی به ‌وجود می‌آید، شکلی ابتدایی از ایجاد پیوند اجتماعی است.
   ایجاد پیوند عاطفی مستحکم: خندیدن، نشانه ایجاد پیوند عاطفی کودک با بزرگسالان است. محتوای اصلی و کلیدی برای خنده، نه جوک است و نه حس شوخ‌طبعی بلکه وجود یک شخص دیگر برای باهم‌خندیدن است. پیش از اینکه کودک به ‌طور جدی‌ شروع به صحبت کند یعنی در حدود دوسالگی، باهم‌خندیدن است که به ایجاد یک پیوند عاطفی قوی کمک می‌کند. شاید به همین دلیل باشد که شما به ‌طور غریزی، کودکتان را نوازش می‌کنید تا دست از بهانه‌گیری و بی‌قراری بردارد.
   کاهش و تخلیه فشار: خنده برای کودکان کوچک‌تر، به‌ویژه آن خنده‌ای که با لبخند شروع می‌شود، به ریسه می‌رسد و بعد به قهقهه و شادی ختم می‌شود یک مکانیسم ذاتی تخلیه‌ فشار است که فشار ناشی از «کودک‌بودن» را کاهش می‌دهد.
   مدیریت فشار و تنش: شما برای کودک، یک الگو هستید. کودک از شما یاد می‌گیرد که بازیگوشی می‌تواند ناراحتی را دگرگون کند و از بین ببرد و این راهی فوق‌العاده برای کمک به کودک در مدیریت تنش و فشار است. مادران شوخ‌طبع سطح بالاتری از ملاتونین در شیرشان دارند، بنابراین کودکشان بهتر می‌خوابد.

روش‌های خنداندن شیرخواران
   فوت روی شکم و بوسیدن پا: کودک شما در سن شیرخوارگی اغلب با بازی‌های فیزیکی به خندیدن تشویق می‌شود. خیلی آرام روی شکمش فوت کنید و پایش را ملایم ببوسید و واکنش‌اش را ببینید.
   غافلگیری به روشی ملایم: بازی‌هایی که به شما امکان می‌دهد که شتاب و سرعت کاری را کم و زیاد کنید، عنصر هیجان‌انگیز غافلگیری را به کودک معرفی می‌کند؛ پس با ملایمت، او را روی دامنتان بالا و پایین ببرید. البته ابتدا آهسته و بعد کمی تندتر این کار را امتحان کنید.
   دالی‌موشه: دالی‌موشه قبل از نقطه اوج، حسی از انتظار و اضطراب ایجاد می‌کند. در یک لحظه شما یعنی همان مراقب محبوب کودکتان، ناپدید شده‌اید و سپس ناگهان ظاهر می‌شوید. کمی ترسیدن و سپس آسوده‌شدن، به کودک حس لذت‌بخشی می‌دهد.