بیهوشی با برند ایرانی

اولین داروی بیهوشی ایران وارد بازار شد، «کتامین» که تولید آن به‌دلیل شرایط حساس تنها در انحصار برخی کشورهاست و ایران هم به‌دلیل ضوابط خاصی که برای تولید، توزیع، صادرات و واردات این دارو وجود دارد، در تامین آن همواره مشکلاتی داشته است. اما حالا کتامین به تولید بومی رسیده و در نخستین فاز 20هزار عدد از این دارو در مراکز درمانی کشور توزیع شده است. پیش از این نیاز بازار کشور با 3داروی بیهوشی وارداتی ایزوفلوران، پروپوفول و سوفلوران تامین می‌شد و تامین کتامین خارجی با توجه به ضوابطی که وجود داشت، مشکلاتی را برای متولیان حوزه سلامت ایجاد می‌کرد اما حالا برند ایرانی کتامین به داروهای بیهوشی اضافه شده است. این در حالی است که از مدت‌ها قبل حوزه درمانی کشور درگیر کمبود داروهای بیهوشی بود و مدیران بیمارستان‌های خصوصی و دولتی نسبت به کمبود داروهای بیهوشی هشدار می‌دادند. همین چند روز پیش هم بود که معاون درمان مجتمع بیمارستانی امام خمینی به ایسنا گفت: «وضعیت ذخایر دارویی‌مان در زمینه داروهای بیهوشی به‌نحوی است که هر روز دارو را در حد نیاز همان روز می‌رسانیم و تا مرز کنسلی عمل‌های جراحی هم رفتیم. اگر قرار باشد بیش از این با کمبود مواجه باشیم، حتی ممکن است روزی بیاید که عمل‌ها را هم کنسل کنیم.»‌ حالا اما به‌نظر می‌رسد که با واردات نامحدود داروهای بیهوشی از سوی سازمان غذا و دارو و توزیع 20هزار عددی تولید داخل در مرحله اول، این کمبودها به‌تدریج کاهش پیدا کند.

شرکت‌ها ریسک تولید داروی بیهوشی را قبول نمی‌کنند
«داروهای دسته بیهوشی جزو داروهای حساس هستند که هر شرکت و کشوری نمی‌تواند آنها را تولید کند. در سیر داروهای دیگر دوز بالا و پایین شاید مسئله‌ساز نباشد اما درباره داروهای بیهوشی حساسیت بسیار بیشتری وجود دارد، به‌دلیل اینکه اگر سلامت و دقت کافی در تولید آن نباشد، عوارض جبران‌ناپذیری خواهد داشت.» حسین شمالی، معاون برنامه‌ریزی اداره کل دارو سازمان غذا و دارو با بیان این مطلب درباره تولید نخستین داروی بیهوشی در ایران به همشهری می‌گوید: «کتامین جزو داروهای بیهوشی قدیمی است که همیشه به‌صورت وارداتی تامین می‌شد. این دارو در تمام دنیا جزو مواد تحت کنترل است و ضوابط خاصی برای تولید، توزیع و صادرات و واردات آن وجود دارد. همین موضوع باعث می‌شد که به‌ویژه امسال در بحث تامین کتامین با مشکلاتی مواجه باشیم.» شمالی با بیان اینکه امسال هم محموله‌های مختلف این دارو با تأخیر وارد کشور شد، ادامه می‌دهد: «اما اکنون برند ایرانی کتامین از سوی یکی از شرکت‌های داخلی تولید و از ابتدای آذر در مراکز درمانی و بیمارستان‌ها توزیع شده است.» او در پاسخ به این سؤال که آیا مقایسه کیفیت‌سنجی این دارو و همسان بودن با همان داروی خارجی انجام شده یا خیر، بیان می‌کند: «تولید این دارو به‌اصطلاح ثبتی است و تولیدکننده تمامی مراحل لازم برای کسب مجوز و تولید آن را سپری کرده است. آزمایش‌های لازم در این‌باره صورت گرفته و نتایج به شکل موفقیت‌آمیز سپری شده است. با عبور از این مراحل و تأییدیه سازمان غذا و دارو، کتامین ایرانی اکنون وارد بازار شده است. دستیابی به تولید این دارو شاید از نظر فناوری پیچیده نباشد، اما حساسیت تولید آن به‌گونه‌ای است که هر شرکتی ریسک تولید آن را نمی‌پذیرد.» شمالی درباره میزان مصرف داروهای بیهوشی در کشور هم می‌گوید: «الگوی مصرف با توجه به شیوع اپیدمی کووید-19تغییر کرد. در دوران پاندمی کاهش مصرف داروهای بیهوشی را به‌دلیل لغو بسیاری از عمل‌های جراحی داشتیم، اما بار اعمال جراحی لغو شده در این مدت به 1401منتقل شد و مصرف داروهای بیهوشی افزایش پیدا کرد. سال آینده هم احتمالا همین وضعیت را داریم اما برنامه‌ریزی و اقدامات لازم برای تامین این داروها صورت گرفته است. شرکت تولید‌کننده داروی بیهوشی ایرانی هم اعلام آمادگی کرده که به‌تدریج مصرف کل کشور را تامین کند، اما تا آن زمان واردات موازی ادامه خواهد داشت.» شمالی درباره قیمت‌گذاری این دارو برای پیشگیری از بروز مشکلات احتمالی بیان می‌کند: «قیمت‌گذاری کتامین به‌صورت مرجع و با احتساب قیمت‌ واردات صورت می‌گیرد که تولیدکننده انگیزه ریسک سرمایه‌گذاری و تحقیق و توسعه روی دارو را داشته باشد. این قیمت‌گذاری برای تولیدکننده مقرون به صرفه است و حمایت حداقل تا 3سال ادامه خواهد داشت تا شرکت اطمینان داشته باشد که سرمایه‌گذاری روی محصول جدید، آورده مالی هم دارد.»‌

ظرفیت تولید 1.5میلیون کتامین
خط تولید داروی بیهوشی کتامین در یکی از شرکت‌های دارویی در بروجرد و با تلاش متخصصان ایرانی راه‌اندازی شده است. منصور نکوئی‌نیا، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری تامین درباره جزئیات تولید داروی بیهوشی ایرانی می‌گوید: «این دارو برای نخستین بار در ایران تولید شده و دانشمندان ایرانی آن را بومی‌سازی کردند. در فاز اول 20هزار ویال از این دارو توزیع شد و 20هزار ویال دیگر آماده توزیع است.» نکوئی‌نیا با بیان اینکه این شرکت توانایی تامین نیاز داخل را در اختیار دارد، تأکید می‌کند: «با ظرفیت تولید 1.5ویال کتامین، محدودیتی در تولید این دارو وجود ندارد.»‌ همچنین به‌گفته محمد پیکانپور، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو، 4داروی مهم بیهوشی در کشور مصرف عمده دارند که 3داروی بیهوشی ازجمله ایزوفلوران، پروپوفول و سوفلوران وارداتی است و داروی بیهوشی کتامین هم برای نخستین بار در ایران تولید شده. پیکانپور درباره کمبودداروی بیهوشی که منجر به هشدارهای مدیران بیمارستان‌ها هم شده بود، بیان می‌کند: «سازمان در آبان، داروی ایزوفلوران را به میزان 3برابر مهر تامین کرد. سوفلوران نیز دوبرابر آنچه در سال 99وارد شد، تامین شده و ذخایر آن مناسب است. با برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته کمبودها به‌زودی برطرف خواهند شد.»‌