تشکیل قرارگاه ساماندهی حاشیه چابهار

این روزها در اغلب طرح‌های توسعه‌ای و اقتصادی، نامی از چابهار هم به میان می‌آید؛ تنها بندر اقیانوسی ایران که قرار است با راه‌آهن به شبکه بین‌المللی ریلی متصل شود و شاهد ایجاد کارخانه‌ها و صنایع بزرگ باشد.
به گزارش همشهری، این بندر که با جاذبه‌های گردشگری فراوان خود، بهشت جنوب ایران هم لقب گرفته، در کنار همه ظرفیت‌هایی چون اسکله‌ای با توانایی پهلوگیری کشتی‌های اقیانوس‌پیما، عنوان بزرگ‌ترین منطقه آزاد ایران، نزدیک‌ترین راه دسترسی کشورهای شرقی ایران به آب‌های آزاد، معافیت از تحریم، یکی از مهم‌ترین چهارراه‌های کریدور شمال-جنوب بازرگانی جهانی و فرودگاه بین‌المللی، اما همچنان بزرگ‌ترین نسبت جمعیتی حاشیه‌نشین کشور را در خود جای داده است.
هرچند، در سفر هفته گذشته دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد به چابهار قرار شد ساماندهی حاشیه‌نشینی این بندر اقیانوسی در دستور کار قرار گیرد و حالا مسئولان از تشکیل قرارگاه جهادی ساماندهی خبر می‌دهند.

الگوی متفاوت حاشیه‌نشینی 
همانطور که گفته شد، تنها بندر اقیانوسی ایران بزرگ‌ترین حاشیه‌نشینی کشور را در خود جای داده است. بنابر آمار از جمعیت ۱۲۰هزار نفری چابهار 63درصد حاشیه‌نشین‌ هستند و در مناطق و سکونتگاه‌های غیررسمی بدون برق، آب، بهداشت، مدرسه و سایر امکانات رفاهی زندگی می‌کنند.
گرچه حاشیه‌نشینی در این استان فقط مختص به چابهار نیست و زابل، زاهدان‌ و ایرانشهر هم از این معضل اجتماعی بی‌نصیب نمانده‌اند، اما جمعیت بالا شکل حاشیه‌نشینی در این شهر بندری را هم تغییر داده است. همانطور که سرپرست شهرداری چابهار تأکید می‌کند حاشیه‌نشینی شهر به قدری وسیع است که الگوی متفاوتی نسبت به هر جای دیگر کشور دارد و رتبه اول را در میان شهرهای ایران به‌خود اختصاص داده است.
عبدالله میربلوچ‌زهی با بیان اینکه چابهار حاشیه‌نشینی بیرون شهر، در متن شهر و بافت‌ناکارآمد و فرسوده را با هم دارد به همشهری می‌گوید: این بافت‌ها مساحتی بیش از 1200هکتار در قالب 13محله را تشکیل می‌دهند که ساماندهی آنها به‌تنهایی از سوی یک نهاد چون شهرداری برنمی‌آید.
او با اشاره به 470میلیارد تومان بودجه شهرداری چابهار در سال‌جاری و تحقق فقط 70میلیارد تومان آن تا‌کنون توضیح می‌دهد: پیش‌بینی این است که در بهترین حالت 50درصد درآمد شهرداری یعنی 235میلیارد تومان محقق شود؛ درحالی‌که ما با توجه به عقب‌ماندگی‌ها و بی‌‌سروسامانی موجود سالانه حداقل یک‌هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم تا شهر به حداقل‌ها برسد.
سرپرست شهرداری چابهار ادامه می‌دهد: با توجه به قانون مالیات بر ارزش‌افزوده شهرداری،‌ شهرهای بزرگ و کلانشهرهایی چون تهران، تبریز، مشهد و... اعتبار بیشتری می‌توانند جذب کنند؛ درحالی‌که شهرداری چابهار فقط از 40درصد شهروندان می‌تواند عوارض دریافت کند، اما باید به 100درصد آنها خدمات ارائه کند.

چابهار چاره‌ای جز توسعه ندارد
چابهار محور توسعه جنوب قرار گرفته و در افق1440 برای آن جمعیتی میلیونی پیش‌بینی شده است. سرپرست شهرداری چابهار با اشاره به این پیش‌بینی، بر بارگیری و تخلیه 50درصد کالاهای اساسی کشور از بندر چابهار، نقش مهم آن در توسعه سواحل مکران، اهمیت گردشگری آن و ورود روزانه 300هزار گردشگر در ایام نوروز و توسعه فولاد و پتروشیمی، تأکید می‌کند و می‌گوید که این شهر چاره‌ای جز توسعه و ساماندهی ندارد.
میربلوچ‌زهی با اشاره به 500میلیارد تومان پروژه‌ نیمه‌تمام در چابهار و کمبودهای اعتباری شهرداری تأکید می‌کند که الحاق همه اراضی این شهر به منطقه آزاد یک تصمیم راهگشاست: طبق مصوبه سال1398 توسعه و الحاق، مساحت منطقه آزاد از 14هزار به 90هزار هکتار افزایش یافته و نقل و انتقال اسناد این اراضی و تفویض اختیار آنها به منطقه آزاد چابهار به‌زودی انجام می‌شود. این تصمیم و اجرای آن برای ساماندهی چابهار بهتر است؛ زیرا اعتبار کل مجموعه شهرداری در برابر 3هزار میلیارد تومان اعتبار عمرانی منطقه آزاد چیزی نیست و منطقه آزاد با اختیار و اعتباری که دارد می‌تواند زیرساخت‌های شهر را توسعه دهد.
به‌گفته وی، شهرداری تاکنون با ارائه زمین برای مسکن محرومان و اعطای پروانه برای بیش از هزار واحد مسکونی، حدود 3هزار میلیارد تومان برای ساماندهی حاشیه چابهار هزینه کرده است، اما فرایند ساماندهی همت، اراده و اعتبار ملی می‌طلبد که با تصمیم‌گیری‌های جدید امید است 
محقق شود.
سرپرست شهرداری چابهار از تعیین حد و مرز برای حاشیه‌ شهر هم خبر می‌دهد و تأکید می‌کند در سفر دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به این شهرستان درباره تعیین حریم شهر و جلوگیری از پیشروی حاشیه‌ تصمیم‌هایی گرفته شده است؛ تصمیم‌هایی که به‌گفته میربلوچ‌زهی با پیگیری‌های مستمر نماینده این شهرستان محقق شده است.

تعیین‌تکلیف برای همیشه
حاشیه‌نشینی در سیستان‌وبلوچستان نتیجه اصلاحات ارضی، خشکسالی و بیکاری روستاییان و از سوی دیگر، ایجاد منطقه آزاد و در نتیجه مهاجرت به چابهار در جست‌وجوی کار است. 13سکونتگاه غیررسمی و منطقه حاشیه‌نشین با بیش از 70هزار نفر جمعیت در چابهار وجود دارد که جنگولک، کمب‌مرادآباد، رمین، عثمان‌آباد، میرآباد و نوک‌آباد برخی از این مناطق هستند.
نماینده چابهار در مجلس شورای اسلامی نیز مانند سرپرست شهرداری سرعت، رشد و الگوی حاشیه‌نشینی این منطقه را از سایر شهرهای کشور متفاوت می‌داند و به همشهری می‌گوید: منطقه آزاد چابهار پیش از این و با گذشت 3سال از الحاق اراضی نسبت به مسئولیت‌های خود عمل نکرده و اقدامی در این‌باره انجام نداده است.
معین‌الدین سعیدی می‌افزاید: حجت عبدالملکی، مشاور رئیس‌جمهوری و دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور در سفر خود از نزدیک با مردم صحبت کرد و قرار شد منطقه آزاد کمیته‌ یا قرارگاهی با حضور ارگان‌های مربوطه شکل دهد تا مردمی که سال‌هاست در مناطق حاشیه‌ای و ناکارآمد ساکن هستند، تعیین‌تکلیف شوند.
او تأکید می‌کند دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور منطقه آزاد چابهار را مکلف کرده است در یک بازه زمانی مشخص اقدامات متناسب با زیست‌بوم منطقه را تعریف کند.
نماینده چابهار در مجلس شورای اسلامی اظهار امیدواری می‌کند که این بار حاشیه چابهار شاهد اقدامات عملی برای ساماندهی باشد و از آنجایی که مردم این منطقه به‌عنوان مستضعفان، صاحبان واقعی انقلاب اسلامی هستند، در این ساماندهی با ضمانت انجام وظیفه شرعی، اخلاقی و قانونی به حق خود برسند.

ضرورت پیوست‌های اجتماعی
عامل اصلی کندی ساماندهی حاشیه چابهار از نگاه معین‌الدین سعیدی، عملکرد ضعیف مجموعه منطقه آزاد و شهرداری است که موجب شده این پدیده اجتماعی چندوجهی همچون نمادی از بی‌توجهی به مولفه‌های پایدار ماندگار شود.
او معتقد است از سوی دیگر، بی‌توجهی به روستاهای دشتیاری، قصرقند و سرباز مردم درمانده از خشکسالی و محرومیت را به اجبار به حاشیه شهرهای بزرگ استان کشانده است. با این نکته، نماینده چابهار در مجلس شورای اسلامی تأکید می‌کند در گام اول روستاهای استان که به‌ویژه در اجرای طرح‌های هادی و همچنین در شاخص‌های توسعه در رتبه آخر کشور قرار دارند باید مورد توجه قرار گیرند.
سعیدی ادامه می‌دهد: نتیجه نگاه یک‌سویه به توسعه را امروز در چابهار می‌بینیم؛ از این رو، در طرح‌های ساماندهی که از این به بعد قرار است اجرا شود، پیوست‌های فرهنگی و اجتماعی نباید فراموش شود.

حاشیه‌نشینان چه می‌خواهند؟
صدور سند مالکیت، تحویل زمین به افراد ساکن، پیگیری مشکلات آنها در حوزه برق، آب، بهداشت و مدرسه و ساماندهی اصولی و اجرای طرح هادی و معابر آسفالت از مهم‌ترین درخواست‌های مردم حاشیه‌نشین و ساکن در بافت ناکارآمد چابهار است؛ اقداماتی که کم‌وبیش در بخش‌های شرقی شهر آغاز شده است.
مشاور رئیس‌جمهوری و دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد در این‌باره می‌گوید: رئیس‌جمهوری برای ساماندهی مناطق حاشیه‌نشین چابهار و بهره‌مندی مردم از مسکن مناسب، امکانات آب و برق، مدرسه و بهداشت و صدور سند مالکیت دستورات ویژه‌ای را صادر کرد که این دستورات در حال انجام است.
حجت عبدالملکی می‌افزاید: به‌دلیل اهمیت موضوع نخستین بازدید از حاشیه‌نشینی شهر چابهار انجام شد و از نزدیک با حضور در بافت فرسوده شهر و حاشیه آن در جریان مسائل و مشکلات هزاران نفر از مردم که در شرایط سخت در سکونتگاه‌های نامناسب و کپر زندگی می‌کردند، قرار گرفتم. متأسفانه در بافت شهر و حاشیه چابهار به‌عنوان بزرگ‌ترین بندر اقیانوسی ایران با قابلیت تجاری و اقتصادی بالا و منطقه‌ای راهبردی، مردم بدون امکانات اولیه در کپر سکونت دارند. با حضور اعضای شورای اسلامی شهر، شهرداری، مسئولان حوزه زمین و مسکن و اعضای شورای اداری مقرر شد اقدامات مناسب برای رفاه مردم این مناطق انجام شود.
مشاور رئیس‌جمهوری و دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور با اشاره به سفر سال گذشته رئیس‌جمهوری به چابهار می‌افزاید: یک مجموعه مسکونی یک‌هزار واحدی در مناطق حاشیه‌نشین چابهار در حال ساخت است که با پیشرفت ۴۰درصد به‌زودی آماده تحویل به مردم می‌شود و علاوه‌بر آن ساماندهی این مناطق و بهره‌مندی از امکانات اولیه نیز در حال برنامه‌ریزی و انجام است. با مدیرعامل منطقه آزادچابهار هماهنگی و دستورات لازم داده شد تا مشکلات مردم در حوزه برق، آب و سند مالکیت مرتفع شود تا مردم بتوانند به‌خوبی در این مناطق سکونت داشته باشند. با شهرداری و شورای اسلامی شهر نیز هماهنگی لازم انجام شد و قرار است کوچه، خیابان و سایر زیرساخت‌های لازم را با هماهنگی منطقه آزاد مشخص و برنامه‌ریزی کنند تا مشکلات مردم به حداقل برسد.
قانون افزایش محدوده منطقه آزاد چابهار توسط رئیس‌جمهوری بهمن 1398 ابلاغ شد. طبق این ابلاغ، افزایش محدوده منطقه آزاد چابهار و الحاق بنادر شهید بهشتی و شهید کلانتری به محدوده منطقه آزاد تجاری- صنعتی چابهار تأیید شد. بر این اساس، محدوده‌ای به مساحت 67هزار و 871هکتار به محدوده منطقه آزاد تجاری- صنعتی چابهار ملحق شد که تا‌کنون اسناد این الحاق به منطقه آزاد واگذار نشده است. 
واگذارنشدن اسناد، نکته‌ای است که مسئولان منطقه آزاد چابهار آن را دلیل کندی ساماندهی طی 3سال گذشته می‌دانند و حالا مردم امیدوارند با دستورات جدید و ویژه، این نقل‌و‌انتقال و ساماندهی زودتر عملیاتی شود.
پیش از این منطقه آزاد در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی اقداماتی را در زمینه‌های اجتماعی، بهداشتی، آموزشی‌ و توانمندسازی زنان و کودکان انجام داده است، اما با انتقال اسناد و اجرایی‌شدن الحاقات، همه مناطق حاشیه‌ای زیرمجموعه این نهاد خواهند شد. شهرداری، بازآفرینی شهری، بنیاد مسکن و همه ارگان‌های ذیربط در قرارگاه تازه‌تاسیس و زیرنظر منطقه آزاد فعالیت خواهند کرد.‌