جبهه پنهان جنگ اوکراین در فضا

جنگی که از حدود 9ماه گذشته در خاک اوکراین آغاز شده، اکنون در حال گشایش جبهه‌های دیگر و فراتر از زمین در فضاست. از همان ابتدای شروع جنگ، خطوط ارتباط اینترنتی اوکراین به دلیل بمباران خطوط مخابراتی قطع شد و نیروهای اوکراینی با اینترنت ماهواره‌ای ارتباطات خود را دنبال کردند. به تازگی اما کنستانتین ورونتسوف، مقام ارشد وزارت خارجه روسیه اعلام کرده که اگر ماهواره‌های تجاری برای مقاصد نظامی استفاده شوند، می‌توانند «اهداف مشروع» در زمان جنگ باشند. این مقام روسی اگرچه نامی از ماهواره استارلینک که خدمات اینترنتی اسپیس ایکس را در اوکراین ارائه می‌دهد به میان نیاورده، اما به اعتقاد بسیاری، سخنان او درباره ماهواره‌های تجاری به‌طور مشخص به ماهواره‌های استارلینک اشاره دارد که هم‌اکنون مهم‌ترین ماهواره‌های تجاری فعال مرتبط با جنگ اوکراین هستند.
گوین شاتول، رئیس شرکت ارائه خدمات اینترنت اسپیس ایکس در ماه سوم جنگ اوکراین گفته بود که این شرکت از یک ماه و نیم قبل از آغاز جنگ، مذاکرات خود را با دولت اوکراین برای پوشش ماهواره استارلینک آغاز کرده و منتظر دریافت مجوز رسمی بود که سرانجام شروع جنگ این روند را تسریع کرد. مجله تایم نیز در مارس 2022درباره کاربرد ماهواره‌های اینترنتی در جنگ به موارد متعددی اشاره کرده و از جمله گزارش داده که ارتش اوکراین از طریق ماهواره‌های استارلینک با هواپیماهای بدون سرنشین خود ارتباط برقرار می‌کند.

اتکای جنگ اوکراین به فضا
جنگ در اوکراین اهمیت بسیار زیاد فضا برای ارتش‌های روی زمین را دوچندان کرد. بی‌بی‌سی در گزارشی درباره نقش فضا در جنگ اوکراین می‌نویسد: «هم‌اکنون بیش از 5000ماهواره در فضا وجود دارد که بیشتر آنها برای اهداف تجاری استفاده می‌شوند. در میان این ماهواره‌ها صدها ماهواره نظامی متعلق به آمریکا، روسیه و چین فعال هستند. اوکراین اگرچه هیچ‌کدام از این ماهواره‌ها را ندارد، اما از جهات مختلف کمک فضایی از غرب دریافت می‌کند.»
هم روسیه و هم اوکراین برای انجام حملات دقیق به اهداف کلیدی از ماهواره‌های موقعیت‌یاب استفاده می‌کنند. اوکراین از موقعیت‌یاب جی‌پی‌اس (GPS) استفاده می‌کند که متعلق به آمریکاست. روسیه اما از سیستم موقعیت‌یاب روسی گلوناس (GLONASS) استفاده می‌کند که رقیب دیرینه GPS است.
ژنرال جی ریموند، رئیس نیروی فضایی آمریکا در گفت‌وگویی با بی‌بی‌سی، جنگ اوکراین را نخستین جنگی می‌داند که در آن قابلیت‌های ماهواره‌های تجاری نقش مهمی را ایفا می‌کنند. جنگ اوکراین همچنین نخستین درگیری بزرگی است که در آن هر دو طرف درگیری به فضا متکی شده‌اند. جی ریموند درباره استفاده از فضا در جنگ اوکراین می‌گوید: «ما از فضا برای کمک به حملات دقیق علیه مواضع مقابل استفاده می‌کنیم. همچنین از فضا برای ارائه هشدار درباره موشک‌ها و هر تهدیدی که ممکن است متوجه ایالات متحده یا متحدان یا شرکای ما شود، استفاده می‌کنیم.»
وب سایت تحلیلی آکسیوس نیز در گزارشی درباره باز شدن جبهه جنگ در فضا معتقد است که فضا بخش مهمی از میدان جنگ فعلی در اوکراین است، چون ماهواره‌ها اطلاعات موقعیتی را برای نیروها در زمین و ارتباطات در میدان جنگ فراهم می‌کنند.
بحث کشیده شدن جنگ اوکراین به فضا به‌ویژه زمانی جدی‌تر شد که کارین ژان پیر، سخنگوی کاخ سفید به تهدیدات روسیه درباره حمله به ماهواره‌های تجاری واکنش نشان داد و گفت که هرگونه حمله به ماهواره تجاری آمریکا، واکنش واشنگتن را به دنبال خواهد داشت. ژان پیر حتی تأکید کرد که آمریکا همه ابزارها برای کاوش، بازدارندگی و پاسخگو کردن روسیه در قبال حملات به ماهواره‌ها را در اختیار دارد.

جنگ فضایی، جنگ بی‌قاعده
یک نگرانی عمده درباره تنش‌های فضایی آن است که در سایه تکرار تهدیدات، هنوز جامعه بشری فاقد هنجارها و قوانین لازم برای نوع کنش و واکنش و حتی درگیری احتمالی جنگی در فضاست. ویکتوریا سامسون از بنیاد جهانی امنیت درباره قواعد لازم برای تنش‌های جنگی در فضا به آکسیوس می‌گوید: «هیچ قاعده‌ای وجود ندارد که بتوانید به آن اشاره کنید و بگویید که باشه، همه ما توافق کردیم.» سامسون گفت: «ایجاد هنجارهای بین‌المللی به کشورها این امکان را می‌دهد که میان اقدامات تنش‌زا و جنگی در فضا تفاوت قائل شوند و مشخص شود که کدام رفتارها ناشی از رقابت ژئوپلیتیکی و کدام رفتارها غیرقانونی است.»
پنتاگون هم فقدان هنجارهای اساسی را یک تهدید بزرگ برای دارایی‌ها و فعالیت آمریکا در فضا می‌داند و در گزارش استراتژی دفاع ملی که هفته گذشته منتشر شد، آمده است: «خطر تشدید غیرعمدی تنش‌های فضایی به‌ویژه به‌دلیل فقدان هنجارهای رفتاری بسیار زیاد است.»
ارتش آمریکا در طول تاریخ به ماهواره‌های بزرگ و گران‌قیمت برای آگاهی از موقعیت روی زمین متکی بوده است. این ماهواره‌ها و فضاپیماها در واقع اهداف آشکاری برای حملات به شمار می‌روند و نگرانی پنتاگون نیز تهدیدات علیه این دارایی‌هاست. براین اساس راهبرد دفاع ملی آمریکا خواستار ایجاد چارچوبی از فعالیت ماهواره‌ها در مدار زمین است که بتواند امنیت ملی این کشور را تقویت کند. روسیه تاکنون هیچ‌یک از ماهواره‌های استارلینک را ساقط نکرده، اما تهدیدات صورت گرفته از سوی این کشور زنگ خطر برای گسترش اقدامات جنگی در فضا را به صدا درآورده است.