رکورد زمین در افزایش گازهای گلخانه‌ای شکست

زهرا رفیعی _ روزنامه‌نگار

اقلیم‌شناسان خبرهای خوبی برای اجلاسCOP27 که ماه آینده در مصر برگزار خواهد شد، نخواهند داشت. میزان گازهای گلخانه‌ای در جو زمین افزایش داشته و 3گاز گلخانه‌ای اصلی، یعنی دی‌اکسید کربن، متان و اکسید نیتروژن همگی در سال2021 به رکورد جدیدی دست یافته‌اند.
براساس گزارش سازمان جهانی هواشناسی، از زمان اندازه‌گیری سیستماتیک گاز متان، بیشترین جهش سالانه در سال2021 ثبت شده است. به اعتقاد دانشمندان فعالیت‌های انسانی و بیولوژیکی در جو زمین مهم‌ترین دلایل افزایش متان است.
به گزارش همشهری، پیام جامعه علمی بسیار واضح است. اثرات تغییرات آب و هوایی هم‌اکنون بسیار قابل مشاهده است و بدتر نیز خواهد شد. پروفسور پتری تالاس، دبیر کل سازمان جهانی هواشناسی(WMO) می‌گوید: COP27 باید سطوح جاه‌طلبی را برای کاهش و سازگاری با تغییرات آب و هوایی تسریع بخشد. تداوم افزایش غلظت گازهای اصلی گرمایش جهانی، ازجمله شتاب بی‌سابقه در افزایش سطوح متان، نشان می‌دهد که ما در مسیر اشتباه حرکت می‌کنیم.
او البته با وجود اینکه معتقد است «زمان رو به اتمام است» همچنان امیدوار است از آنجا که روند افزایشی انتشار متان در دنیا نسبتا عمر کوتاه‌تری نسبت به گازهای گلخانه‌ای دیگر دارد، فرایند مقابله با آن و کاهش انتشار نیز قابل برگشت‌تر باشد.
سازمان جهانی هواشناسی، قرار است جدیدترین گزارش‌ها در مورد غلظت گازهای گلخانه‌ای و وضعیت آب و هوا در جهان را به گوش سیاستگذاران برساند اما مسئله این است که سازمان‌های علمی و «هیأت بین‌دولتی تغییرات آب و هوایی» (IPCC) سال‌هاست نسبت به ابرچالش تغییرات اقلیمی هشدار می‌دهند و سیاستگذاران راه دیگری راطی‌می‌کنند.هدف کاپ27 که در شرم‌الشیخ مصر از 6 تا 18نوامبر قرار است برگزار شود، اجرای اهدافی است که در کاپ26 در گلاسکوی بریتانیا تدوین و توافق شد.
افزایش چشمگیر 3گاز گلخانه‌ای 
براساس گزارش سازمان جهانی هواشناسی، سطح دی‌اکسیدکربن از سال2020 تا 2021 بیشتر از میانگین نرخ رشد سالانه در دهه گذشته بوده است. ایستگاه‌های جهانی هواشناسی روند انتشار این گاز در جو را همچنان افزایشی گزارش می‌دهند. بین سال‌های 1990 تا 2021، اثر «گرم شدن گازهای گلخانه‌ای» بر اقلیم ما نزدیک به 50درصد افزایش داشته است، دی‌ اکسیدکربن نیز مسئول حدود 80درصد از این افزایش است.

متان
دومین گاز گلخانه‌ای مؤثر در تغییر اقلیم است. از آنجایی که منشأ این گاز تنوع و همپوشانی بسیار دارد، تعیین کمیت انتشار براساس نوع منبع دشوار است. از سال2007، میانگین غلظت متان در اتمسفر در سطح جهانی با سرعت فزاینده‌ای در حال افزایش است. تجزیه و تحلیل‌ها نشان می‌دهد که بیشترین سهم در افزایش مجدد متان از سال2007 از منابع بیوژنیک مانند تالاب‌ها یا شالیزارهای برنج بوده است. بدین معنا که حدس زده می‌شود با گرم‌تر شدن زمین به‌دلیل تغییرات آب و هوایی، مواد آلی سریع‌تر تجزیه شوند و اگر در آب تجزیه شود امکان انتشار متان بیشتر می‌شود. در نتیجه اگر تالاب‌های گرمسیری مرطوب‌تر و گرم‌تر شوند، انتشار حجم بیشتری از گازهای گلخانه‌ای امکانپذیر است. دانشمندان معتقدند که رویدادهای طبیعی مثل «لانینا» که منجر به افزایش بارندگی در مناطق استوایی شد با پدیده افزایش متان مرتبط است.

دی‌اکسیدکربن
مهم‌ترین دلایل انتشار گاز گلخانه‌ای دی‌اکسیدکربن احتراق سوخت‌های فسیلی و تولید سیمان است. از مجموع انتشارات ناشی از فعالیت‌های انسانی طی دوره 2020-2011، حدود 48درصد در جو، 26درصد در اقیانوس و 29درصد در خشکی انباشته شده است. این نگرانی وجود دارد که توانایی اکوسیستم‌های خشکی و اقیانوس‌ها برای جذب این آلاینده در آینده کمتر شود و حتی ممکن است به‌عنوان حائل در برابر افزایش دما عمل ‌کند.

اکسید نیتروژن
57درصد از منشا سومین گاز گلخانه‌ای رو به افزایش، فعالیت انسانی و 43درصد ناشی از فرایند‌های طبیعی است. سوزاندن زیست توده‌ها، استفاده از کودها و فرایندهای مختلف صنعتی مهم‌ترین منابع تولید و انتشار این گاز گلخانه‌ای است. از سال2020 تا 2021 رشد افزایش این گاز اندکی بیشتر از میزان مشاهده شده در بازه زمانی 2019 تا 2020 بوده است اما به هر حال این میزان بالاتر از میانگین نرخ رشد سالانه در 10سال گذشته بوده است.
درصد افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای در سال2021 نسبت به سال‌های قبل از صنعتی شدن:
دی‌اکسیدکربن..........................149
متان..........................................262
اکسید نیتروژن........................124

مکث
ابر متان در آسمان تهران؟
چندی پیش شائبه‌ای مطرح شد که در منطقه بازیافت زباله تهران  « ابرمتان» تولید می‌شود؛ این در حالی است که به‌گفته حسین حیدریان، معاون پردازش و دفع سازمان پسماند شهرداری تهران، در مرکز «آرادکوه» 60سال است که زباله‌ها پردازش و دفن می‌شوند و اگر به ایجاد ابر متان بود که در این مدت نیز باید این ابر دیده می‌شد. به‌گفته این مقام مسئول، ‌در گذشته در آرادکوه دفن مطلق زباله داشتیم که از دهه80 میزان دفن مطلق کاهش داشته و هم‌اکنون بیشتر زباله‌هایی که به آرادکوه می‌رسد پردازش می‌شود و بخش آلی زباله نیز به‌صورت هوازی تبدیل به  دی اکسید  کربن می‌شود و بنابراین، تولید متان به اندازه‌ای نیست که ابر متان ایجاد کند. چون اگر متان به تراکم 15درصد برسد، منفجر می‌شود و به همین دلیل تراکم این گاز همیشه زیر 5درصد است که ابری در این میزان تراکم، ایجاد نمی‌شود. او با اشاره به طول 5کیلومتری ابر دیده شده نیز می‌گوید: ‌با توجه به اینکه در منطقه جنوب تهران شاهد جریانات هوایی افقی و عمودی و وزش باد شدید هستیم، غلظت گاز نداریم و متان پراکنده می‌شود.