یادداشت
راث حرف اول را می‌زد
زهرا طراوتی | مترجم کتاب «ننگ بشری» فیلیپ راث
فیلیپ راث خالق شاهکارهایی چون «ننگ بشری»، «خشم»، «یکی مثل همه»، «پاستورال آمریکایی»، «شوهر کمونیست من» و... تقریبا اکثر جوایز معتبر ادبی دنیا را جز جایزه نوبل به‌خود اختصاص داده است. شیکاگو تریبون درباره او می‌نویسد: «در ادبیات آمریکا راث حرف اول را می‌زند، سپس دیگران!» از همینجا می‌توان نقش مهم او را در ادبیات آمریکا و جهان دریافت. طبق پرسشنامه‌ای که یکی از مجله‌های ادبی آمریکا مطرح می‌کند و از نویسندگان بزرگ می‌خواهد نام محبوب‌ترین کتاب‌هایشان را بگویند، در فهرست نهایی منتشرشده، می‌بینیم 6 اثر، متعلق به فیلیپ راث است.
وی در «نویسنده پشت پرده» عبارتی از کافکا نویسنده محبوبش نقل می‌کند و می‌گوید باید کتاب‌هایی را بخوانیم که گازمان می‌گیرند و نیش‌مان می‌زنند. خود فیلیپ راث هم در آثارش سیاست آمریکا را نقد می‌کند، از جنگ ویتنام و فلسفه و ادبیات و اجتماع می‌گوید و شخصیت‌های رمانش را چون روانشناسی ماهر به تصویر می‌کشد. صحبت‌هایش در خلال داستان یا گاهی از زبان «نیتن زوکرمن» شخصیت ثابت اکثر رمان‌هایش چون نیشتری بر روح مخاطب می‌نشیند و تو بعد از خواندن کتاب‌ها ناگهان به‌خودت می‌آیی و فکر می‌کنی اگر اینها را نخوانده بودی چه چیز بزرگ و شگرفی را از دست داده بودی. چراکه فیلیپ راث از آن دست نویسنده‌هایی است که پس از خواندن قصه‌هایش دیگر آن آدم سابق نخواهی بود. از همان کتاب‌ها که زندگی و افکار و دیدگاه‌هایت را دگرگون می‌کنند.
فیلیپ راث در کتاب‌هایش همه‌‌چیز را می‌داند مثل همان پروفسور 71ساله شاهکار «ننگ بشری» که با طنز و کنایه، خیلی چیزها را حالی‌مان می‌کند. نثر فیلیپ راث کمی سخت است؛ با جمله‌های پیچ و واپیچی که انگار به بزرگی یک پاراگراف طول کشیده‌اند و نقطه در آن گم شده است. ترجمه زبان ثقیل او و برگردان روان و مخاطب‌فهم ازجمله مسائلی است که کار مترجم ایرانی را دشوار کرده است. نقل قول‌ها و فلاشبک‌ها و ارجاعات فراوان نویسنده به اتفاقات سیاسی و فرهنگی تاریخ‌ساز آمریکا نیز شاید از دیگر دلایلی است که هنوز کتاب‌های این نویسنده باوجود محبوبیت عظیمش در آمریکا و سراسر جهان در بین مخاطبان ایرانی جای خود را پیدا نکرده است.
افسوس می‌خوریم برای رفتنش و افتخار می‌کنیم که سال‌هایی را هم‌عصر او زیستیم و خوشحالیم که همچنان می‌شود لابه‌لای کلماتش با او زندگی کرد و کلمه را نفس کشید.
در همینه زمینه :