یادداشت
شهرداری‌ها و رشد اقتصادی شهرها
پروانه مافی، نماینده مجلس
در ارتباط با نقش حکومت در توسعه اقتصادی، براد شاو و بلیکلی معتقدند که ماهیت و اهداف برنامه توسعه اقتصادی در هر کشور یا استانی شرایط منحصربه‌فردی دارد و ازاین‌رو تا حد زیادی پاسخ مناسب در ارتباط با زمینه‌های سیاسی و اقتصادی خاص هر محیطی متفاوت خواهد بود. به‌علاوه، جهانی‌شدن روش‌های کسب‌وکار در جهان را تغییر داده و مدیران شهری برای افزایش رقابت‌پذیری با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستند. خواه اینکه شهرداران از جایگاه یک قدرت بلامنازع حکومت کنند و خواه به‌عنوان یک کارآفرین مدنی، خواه نقش یک توسعه‌گر شهری را داشته باشند و خواه یک مدیر اجرایی باصلاحیت، درس‌هایی وجود دارد که رهبران شهری می‌توانند از آنها بیاموزند تا اثرات مثبتی برای شهر خود به‌بار آورند و فرصت‌های اقتصادی پیش‌روی شهر را گسترش دهند.1 این درس‌ها عبارتند از:
استخدام و به‌کارگیری حرفه‌مندان متخصص و کارآزموده در سطح بالای سمت‌های مدیریتی بخش‌های مختلف شهرداری و شهر
باز کردن خطوط ارتباطی و محاسبه‌پذیری بین بخش‌های مختلف شهرداری و شهر
ایجاد شبکه‌های نیرومند بین بخش‌های عمومی و خصوصی و غیرانتفاعی
اجرای استراتژی‌های نوآورانه برای تسریع توسعه اقتصادی
اعتلای شهر و بسیج منابع عمومی و خصوصی برای نوسازی
تمرکز بر حفظ و جذب ساکنان طبقات متوسط به شهر
ایجاد ائتلاف با دیگر شهرها برای پیشبرد رشد منطقه‌ای
ایجاد تعادل بین ارتقای کیفیت زندگی ساکنان و نیازمندی‌های صاحبان کسب‌وکار
اولویت دادن به حفظ و گسترش کسب‌وکار
در پیش گرفتن گام‌هایی برای بهبود سیستم آموزش عمومی شهر.
شهرداران کارآمد می‌دانند که توسعه اقتصادی، محرک موفقیت تلاش‌های باززنده‌سازی شهری است. تسریع رشد کسب‌وکار و اشتغال در شهر کمک خواهد کرد تا موفقیت دیگر اقدامات و ابتکارات نیز افزایش یابد و به یک چرخه پربار از رشد اقتصادی بدل شود. فراتر از همه اینها، شهردار باید نوعی رهبری بین اقتصاد و اجتماع محلی در پیش گرفته، به ابتکارات معتقد و خوشبین مانده و در مقابل انتقادات رو به جلو پیش‌رود. با این حال پرسش اصلی پیش‌رو حد و مرزهای توان شهرداری‌ها در کمک به توسعه اقتصادی محلی است. یک شهرداری می‌تواند کارهای زیادی برای شناساندن شهر به سرمایه‌گذاران بالقوه انجام دهد. استفاده از یارانه و تأمین زیرساخت‌ها از آن جمله هستند. اما موضوعات بزرگ‌تری نیز هست که در اختیار و تحت کنترل شهرداری نیستند و یا اینکه شهرداری‌ها اختیار کمتری دارند. زمانی که یک شرکت تصمیم به مکان‌یابی و مکان‌گزینی برای تولید می‌کند 2موضوع برایش بسیار مهم است؛ اولی دسترسی به بازار فروش و دیگری دسترسی به بازار نیروی کاری محلی.
دسترسی به بازار اساسا موضوعی در حیطه مکان و موقعیت شهر بوده و خارج از کنترل شهرداری قرار دارد و دسترسی به بازار نیروی کار نیز مجموعه‌ای ترکیبی است. اندازه بازار کار، دستمزدهای غالب و کیفیت نیروی کار همگی برای کارفرمایان تعیین‌کننده هستند، مورد آخر ترکیبی از مهارت، آموزش و برخی چیزهای غیرملموس مانند اخلاق کار است. گرچه تأمین برخی از نیازهای به‌طور کلی فراتر توانا شهرداری‌هاست و برخی دیگر تنها تا حدی تحت‌تأثیر اقدامات شهرداری قرار می‌گیرند. اهمیت موارد بالا نشان می‌دهد که برخی اوقات سرمایه‌گذاری‌های غیرمستقیم در توسعه اقتصادی شهر ممکن است اثرات و پیامدهای توسعه‌ای بزرگ‌تری از سرمایه‌گذاری‌های مستقیم در توسعه اقتصادی داشته باشند، برای مثال سرمایه‌گذاری در موزه و تالار کنسرت یا پارک‌های عمومی یا شبکه مسیرهای دوچرخه‌سواری برای ارتقای کیفیت زندگی می‌تواند اثرات بزرگ‌تری از ارائه یارانه‌های مستقیم برای سرمایه‌گذاری در شهر داشته باشند.
با این حال شوراها و شهرداری‌ها می‌توانند برای تسهیل رشد اقتصادی 4 اقدام اساسی انجام دهند که البته همپوشانی‌های زیادی هم بین این اقدامات وجود دارد. این 4 اقدام عبارتند از: الف) افزایش فروش، ب) ارائه یارانه، ج) آماده‌سازی زمین و تأمین خدمات مورد نیاز، د) استفاده از کنترل‌های کاربری زمین و تأمین زیرساخت‌ها.
افزایش فروش
شهرداری‌ها می‌توانند در شیوه‌های مختلف روابط عمومی، تبلیغات و فروش و بازاریابی وارد شوند. شهرداری‌ها می‌توانند خود را به‌عنوان محصول دیده و از آن پس تلاش‌های خود را برای فروش این محصول انجام دهند. البته، در واقعیت برای یک شرکت که در جست‌وجوی مکان مناسب فعالیت است، یک راه‌حل عملی برای جمع‌آوری اطلاعات درست درباره تمامی مکان‌های موجود محلی وجود ندارد. از این رو، آن شهرداری که خود را بسیار دیدنی و تماشایی می‌سازد، برای خود مزیت رقابتی بالایی فراهم می‌آورد.
پرداخت یارانه
شهرداری‌ها می‌توانند به شیوه‌های مختلف برای توسعه و ساخت‌وساز شهری یارانه بدهند. از آنجا که اصلی‌ترین مالیات مورد استفاده از سوی حکومت‌های محلی، مالیات بر املاک است، ارائه تخفیف‌های مالیاتی به توسعه‌های صنعتی و تجاری رایج‌ترین شکل تأمین این نوع یارانه است. اگر شهرداری یک شهر، بر مواردی چون فروش دارایی، اشتغال تجاری و کسب‌وکار نیز مالیات وضع می‌کند، تخفیف در این موارد یک یارانه (برای جذب سرمایه‌گذاری) محسوب می‌شود.
ایجاد محدوده‌های آزاد سرمایه‌گذاری2 نیز یکی دیگر از روش‌هاست. شهرها و شهرک‌ها، شهرستان یا ایالت می‌تواند نواحی را به‌عنوان نواحی آزاد سرمایه‌گذاری تعریف و تعیین کند. درون این محدوده، انواع تخفیف‌های مالیاتی برای سرمایه‌گذاران جدید فراهم می‌شود. تخفیف در مالیات بر املاک، مالیات بر فروش و مالیات بر درآمد شرکت. انواع دیگر معافیت‌ها می‌توانند در حوزه مقررات کاربری زمین و اجازه ساخت در تراکم‌های بیشتر باشد. این نوع تکنیک‌ها امروزه در نواحی مرکزی و بافت‌های فرسوده شهرها بسیار رایج است.
تامین یارانه با نوعی عدم‌تقارن اطلاعاتی به امری مفسده‌آمیز بدل می‌شود. لذا در شکل ایده‌آل، یارانه زمانی باید ارائه شود که در شکل‌گیری توسعه تعیین‌کننده باشد.
آماده‌سازی زمین و تأمین خدمات لازم
در دسترس‌بودن سایت‌ها یا بناها و خدمات ازجمله عوامل اصلی در تعیین میزان جذابیت یک اجتماع محلی برای فعالیت‌های تجاری جدید و یا حفظ فعالیت‌های موجود است. با این پرسش می‌توان آغاز کرد که چه چیزی یک سایت را جذاب و قابل استفاده می‌کند.
برای تضمین اینکه سایت‌های کافی در آینده برای فعالیت‌های مختلف در دسترس خواهد بود، شهرداری می‌تواند چند کار انجام دهد، اول، تأمین خدمات عمومی است. شهرداری‌ها از منابع عمومی برای ایجاد و توسعه این سایت‌ها استفاده می‌کنند. سپس زمین‌های آماده‌سازی شده برای دوره‌های زمانی طولانی به شرکت‌ها فروخته یا اجاره داده می‌شود. دوم، برخی شهرداری‌ها می‌توانند با تأمین یک مکان برای فعالیت اقتصادی با ایجاد و ساخت بناها و سپس یافتن شرکت‌ها و مؤسساتی برای استفاده از آن اقدام کنند.
سوم، برخی شهرداری‌ها ممکن است در یک فعالیت بانکداری زمین وارد شوند، یعنی تملک زمین و حفظ آن در قالب یک سایت تجاری برای آینده.
استفاده از کنترل‌های کاربری زمین و تأمین زیرساخت‌ها
علاوه بر تأمین مستقیم زمین، شهرداری‌ها می‌توانند از قدرت کنترل کاربری زمین برای تأمین میزان کافی زمین برای توسعه‌های تجاری استفاده کنند. گام اصلی اولیه، منطقه‌بندی زمین کافی در انواع طیف کاربری‌های زمین است. موضوع زیرساخت‌ها در بودجه سرمایه‌ای شهرداری‌ها انعکاس می‌یابد. برای زمین‌هایی که در آینده نزدیک توان توسعه دارند، منابع سرمایه‌ای می‌تواند به‌گونه‌ای صرف شود که تسهیلات و دسترسی مناسبی برای آنها فراهم شود. برای زمین‌های با ظرفیت توسعه بلندمدت، توجیه هزینه‌کرد زودهنگام دشوار است. با وجود این، تأمین زیرساخت‌ها برای این سایت‌ها می‌تواند ازجمله مواردی دیده شود که در برنامه بهبود سرمایه‌ای شهرداری‌ها در آینده گنجانده شده است.
پی‌نوشت‌ها:
1. international Economic Development Council
,2005,74-75
2.Enterprise zone
