رحمت و رحمانیت از منظر امام‌خمینی ره

 آنچه در ادامه از نظر می‌گذرد تلخیص بخش‌هایی از کتاب «توحید از دیدگاه امام‌خمینی(ره)» است که طی آن حضرت امام(ره) به شرح معنای رحمت و رحمانیت پرداخته‌اند:
رحمت خداوند بر غضب او سبقت دارد؛ یا مَنْ سَبَقَتْ رَحْمَتُهُ ‎ ‎ غَضَبهُ مفتاح کلام خدا با اسم «رحمان» و «رحیم» آغاز شده ‎است، به اسم رحمان و رحیم و در تکرار رحمان و رحیم، قرآن ‎ ‎ آغاز شده است. خداوند به همه بندگان خودش رحمت دارد و ‎‎ همین رحمت، موجب ایجاد بندگان و فراهم‌کردن اسباب رفاه و ‎بندگی آنهاست. و همین رحمت، موجب فرستادن انبیای بزرگ است. رحمت خدا اقتضا دارد که بندگان خدا را هم در دنیا و هم درآخرت به سعادت برساند. تمام اسباب سعادت را ـ مادی و ‎ ‎ معنوی ـ فراهم فرموده است.
 بندگان خدا با اسم «رحمان» و با اسم «رحیم» موجود شدند و ‎ ‎ ادامه حیات در دنیا و آخرت می‌دهند و در عین حال که رحمت ‎ ‎ حق تعالی سبقت دارد بر غضب، لکن اگر چنانچه اقتضا بکند و ‎ ‎ مردم قدر رحمت حق تعالی را نداشته باشند و تخلف از فرمان حق تعالی بکنند و موجب فتنه و فساد بشوند، باب رحمت نیم‌بسته ‎ ‎ شود و باب غضب باز شود.
 جلوه رحمانیت و رحیمیت ذات مقدسش به تمام ممکنات - خدمتگزار باشد یا عاصی، سعید باشد یا شقی، مؤمن باشد یا ‎ ‎ کافر ـ مبسوط است.
 رحمانیت مطلقه مر او را است که قبل از پیدایش بشر تمام ‎ ‎ وسایل حیوه ملکی و ملکوتی، دنیاوی و آخرتی او را فراهم ‎ ‎ فرموده، مواد عالم طبیعت و قوای ملکیه و ملکوتیه را خاضع این ‎ ‎ انسان سرکش قرار داده.
 رحیمیت تامه کامله، مخصوص ذات مقدس است که این ‎ ‎ انسان را در عین اینکه از اَنْزَل موجودات طبیعیه خلق فرموده، و ‎ ‎ بذر وجود او را در ماده کثیفه این عالم ـ که در صف نعال عوالم ‎ ‎ قرار گرفته ـ کشت فرموده، او را لایق حرکت به اوج کمال غیرمتناهی و وصول به مرتبه فنای مطلق قرار داده.
 رحمت حق از همه‌‌چیز بزرگ‌تر و به هر چیز شامل است: «داد حق ‎ ‎ را قابلیت شرط نیست» تو از اول چه بودی؟ در ظلمت عدم‌قابلیت ‎ ‎ و استعدادی نیست؛ حق ـ جل و علا ـ بی‌استحقاق و استعداد و ‎ ‎ بدون سؤال، و سابقه دعا تو را نعمت وجود و کمالات وجود ‎ ‎ بخشید؛ بسط بساط نعم غیرمحصوره و رحمت‌های غیرمتناهیه ‎ فرمود و تمام موجودات را مسخر تو کرد.
بدان که رحمت و رأفت و عطوفت‌ و امثال آن، که از جلوه‌های اسماء جمالیه الهیه است، خدای ـ تبارک و تعالی ـ به حیوان مطلقاً  و به انسان بالخصوص، مرحمت فرموده؛ برای حفظ انواع حیوانیه و حفظ نوع و نظام عائله انسانی. و این جلوه [‌ای] از رحمت رحمانیه است که نظام عالم وجود، مطلقاً بر پایه آن نهاده شده و اگر این رحمت و عطوفت در حیوان و انسان نبود، رشته حیات فردی و اجتماعی گسیخته می‌شد. و با این رحمت و عطوفت، حیوان حفظ و حضانت اولاد خود، و انسان حراست از عائله خود، و سلطان عادل حفظ مملکت خود می‌کند. اگر این رحمت و شفقت و رأفت نبود، هیچ مادری تحمل مشقت‌ها و زحمت‌های فوق‌العاده اولاد خود را نمی‌کرد. و این جذبه رحمت و رأفت الهی است که قلوب را به‌خود مجذوب نموده، و بالفطره حفظ نظام عالم را می‌فرماید.
این رحمت و رأفت است که معلمین روحانی و انبیاء عظام و ‎ ‎ اولیاء کرام و علماء بالله را به آن مشقت‌ها و زحمت‌ها اندازد؛ برای سعادت نوع خود و خوشبختی دائمی عائله انسانی. بلکه نزول وحی الهی و کتاب شریف آسمانی، صورت رحمت و رأفت الهیه است در عالم ملک، بلکه تمام حدود و تعزیرات و قصاص و امثال آن، حقیقت رحمت و رأفت است که درصورت غضب و انتقام جلوه نموده: «وَ [لَکمْ] فِی الْقِصَاصِ حَیوه یا أُولِی الأ لْبَابِ»، ‎ بلکه جهنم رحمتی است درصورت غضب برای کسانی که لیاقت رسیدن به سعادت دارند. اگر تخلیصاتی و تطهیراتی که در جهنم می‌شود نبود، هرگز روی سعادت را آن اشخاص نمی‌دیدند.