جولان 3000 میلیاردی مافیای وی‌پی‌ان

جست‌و‌جو برای دانلود وی‌پی‌ان طی یک ماه گذشته براساس بعضی از گزارش‌ها، افزایش 3هزار درصدی را تجربه کرده است. منشأ این افزایش به‌خاطر محدودیت‌هایی است که به‌ویژه برای 2پلتفرم محبوب کاربران ایرانی یعنی واتساپ و اینستاگرام، که در نبود جایگزین بومی رشد چشمگیری داشتند، به‌وجود آمده است. در این میان، علاوه بر دانلود و نصب وی‌پی‌ان‌های رایگان، بازار خرید و فروش وی‌پی‌ان هم حسابی سکه شده است. این در حالی است که روز گذشته وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در حاشیه جلسه هیأت دولت فروش و کسب درآمد از فیلترشکن‌ها را مجاز ندانست. عیسی زارع‌پور اما بر این نکته تأکید کرد که این موضوع جرم‌انگاری نشده و از برخی تلاش‌‌ها برای جرم‌انگاری فروش وی‌پی‌ان خبر داد. درحالی‌که بعضی از آمارها حکایت از استفاده 80درصد کاربران از وی‌پی‌ان دارد، این آمار در اروپا تنها 10درصد اعلام می‌شود. اگر منصفانه بخواهیم به این موضوع نگاه کنیم، این تفاوت قابل‌توجه، صرفا به محدودیت‌های گوناگون در زمان‌های گوناگون و به دلایل گوناگون برمی‌گردد. با یک حساب و کتاب ساده، اکنون گردش مالی تجارت وی‌پی‌ان در ایران بیش از 3هزار میلیارد تومان در سال تخمین‌زده می‌شود.

وجود مافیای وی‌پی‌ان
به گزارش همشهری، سال‌هاست که عبارت «مافیای وی‌پی‌ان» از زبان مسئولان، کاربران و فعالان حوزه فناوری اطلاعات شنیده می‌شود. شاید یکی از مستندترین آمارها به زمانی برگردد که وزیر ارتباطات دولت پیشین، در مجلس شورای اسلامی از گردش مالی چندصد‌میلیارد تومانی این تجارت سیاه خبر داد. محمدجواد آذری جهرمی خطاب به یکی از نمایندگان گفت که «مافیای فیلترشکن‌ها چه کسانی هستند؟» و سپس تأکید کرد که «فیلترشکن به‌راحتی در کشور فروخته می‌شود و هیچ برخوردی با آن صورت نمی‌گیرد. معلوم است چه‌کسی پشت این کار قرار دارد؟ چه‌کسی تجارت فیلترشکن می‌کند؟ وقتی به این مسئله اعتراض می‌کنم، برخی‌ها به من می‌گویند ما قانونی نداریم که فروش فیلترشکن جرم است. این یک تجارت چند‌صد‌میلیاردی در این حوزه است.» 

گردش مالی 3000 میلیارد تومانی
روزنامه همشهری در سال1397 تخمین زده بود که گردش مالی تجارت وی‌پی‌ان در ایران حداقل 50میلیارد تومان در ماه است. این عدد امروز با آمارهای جدید، افزایش قابل‌توجهی داشته است، به‌طوری که با یک حساب سرانگشتی می‌توان بیش از 5برابر آن را در ماه تخمین زد.
اکنون، براساس آخرین آمار سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی بیش از 108میلیون مشترک اینترنت پهن‌باند(ثابت و سیار) در کشور فعال هستند. همچنین آنگونه که غلامرضا نوری قزلجه، نماینده مردم بستان‌آباد در مجلس شورای اسلامی عنوان کرده، 80درصد کاربران از وی‌پی‌ان استفاده می‌کنند. این میزان به این معنی است که حدود 86میلیون کاربر روی دستگاه‌های مختلف، وی‌پی‌ان‌های گوناگونی را دانلود و نصب کرده‌اند. این در حالی است که با فیلترشدن وی‌پی‌ان‌ها طی روزهای گذشته برآورد می‌شود که حداقل 15درصد کاربران از وی‌پی‌ان غیررایگان استفاده می‌کنند که به این معنی است که حدود 13میلیون کاربر در حال پرداخت پول برای خرید اشتراک فیلتر‌شکن هستند. درصورتی که میانگین حداقلی خرید وی‌پی‌ان را در ماه 20هزار تومان درنظر بگیریم، این 13میلیون کاربر حدود 260میلیارد تومان برای خرید وی‌پی‌ان هزینه می‌کنند که در سال به عددی بیش از 3100میلیارد تومان خواهیم رسید.

مسیر یک‌طرفه فیلترینگ
تجربه فیلترینگ، طی سال‌های گذشته نشان می‌دهد که فیلترینگ مسیری یک‌طرفه است. به‌عبارت دیگر، هرگاه پلتفرمی در کشور فیلتر شده، پس از آن، دسترسی به آن پلتفرم تنها از طریق فیلترشکن امکان‌پذیر بوده است. نمونه این ادعا، درخواست 6وزیر در دولت پیشین از کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه جرایم رایانه‌ای برای رفع فیلتر از توییتر بود که با مخالفت روبه‌رو شد. از سوی دیگر، تحریم‌های حوزه فناوری اطلاعات یا همان «فناتحریم» از سوی کشورهای متخاصم طی سال‌های گذشته، نیاز به وی‌پی‌ان برای دسترسی به بعضی ابزارهای مورد نیاز متخصصان این حوزه و کسب‌وکارهای اینترنتی را برجسته‌تر کرده است. به این ترتیب، کاربران 2راه بیشتر پیش‌رو ندارند؛ آنها یا باید از وی‌پی‌ان‌های رایگان استفاده کنند یا برای خرید وی‌پی‌ان، جیب مافیای وی‌پی‌ان را پر کنند. همچنین در حالی از رشد اینستاگرام و واتساپ در ایران انتقاد می‌شود که جایگزین‌سازی مناسبی برای آنها صورت نگرفته است. درصورت استفاده از وی‌پی‌ان‌های رایگان، کاربران باید خطر آنچه در قالب «وی‌پی‌ان» و با ماهیت «بدافزار» ارائه می‌شود را به جان بخرند. این در حالی است که وی‌پی‌ان‌های پولی هم کاملا قابل اطمینان نیستند. این موضوع نه‌تنها برای کاربران خطرناک است، بلکه باعث می‌شود که وب‌سایت‌های دولتی هم در خطر حملاتی از نوع DDoS قرار بگیرند؛ چراکه یک بدافزار در قالب وی‌پی‌ان، گوشی‌های میلیون‌ها کاربر را می‌تواند تبدیل به بات نت یا زامبی کند. آخرین گزارش شرکت امنیت سایبری کسپرسکای حاکی از آن است که ایران از نظر گوشی‌های آلوده در صدر جدول جهانی قرار دارد. این شرکت گزارش داده که از هر 3 گوشی ایرانی، یک گوشی به بدافزارهای گوناگون آلوده است که بخش قابل‌توجه آن از طریق دانلود وی‌پی‌ان‌ها به گوشی‌ها نفوذ کرده است.