اسباب‌بازی‌ها دنیای بچه‌ها را رنگی می‌کند

دکتر مریم شهبازی-روانشناس

همه ما خاله‌بازی‌ها، ماشین‌بازی و دزد و پلیس‌بازی روزهای کودکی خود را به‌خاطر داریم. بازی‌هایی که با قهر و آشتی‌های کودکانه همراه بود و شادبودن بی‌بهانه را به ما می‌آموخت. اگر احوال امروز خود را با تیزبینی بررسی کنیم تأثیر این بازی‌ها بر رفتار و شخصیت کنونی خود رابه سادگی درمی‌یابیم. این امر در یافته‌های روانشناسان هم ثابت شده و کارشناسان بر این باورند که بازی، زمینه‌ رشد ذهنی و روحی کودکان را فراهم می‌کند. کودک در جریان بازی روش ارتباط با همسالانش را می‌آموزد، محیط پیرامونش را می‌شناسد، مهارت‌های زبانی و قدرت تکلم خود را تقویت می‌کند و توانایی‌های فیزیکی و هوشی‌ خود را بروز می‌دهد. یکی از مهم‌ترین دلایل تأثیرگذاری بازی‌ بر شخصیت فرد استفاده از اسباب‌بازی‌ها است. اسباب‌بازی‌ها به کودک فرصت می‌دهند تا در شیوه بازی خلاقیت داشته باشد و دنیای بزرگترها را در مقیاسی کوچک‌تر تجربه کند.

از خاله‌بازی تا کدبانوگری
بچه‌ها در بازی نقش‌های بزرگسالی خود را تمرین می‌کنند و برای پذیرفتن این نقش‌ها آماده می‌شوند. دختربچه‌ای که عروسک خود را می‌خواباند، شیر می‌دهد یا نگران بیمارشدن اوست مادرشدن را تمرین می‌کند و پسرکی که از گل زدن با توپ پلاستیکی شاد می‌شود می‌آموزد سخت تلاش‌کردن پایانی خوش دارد. همین تجربه‌های تلخ و شیرین سبب می‌شود کودک به اسباب‌بازی‌های خود احساس تعلقی خاص داشته باشد و در بزرگسالی هم آنها را به‌عنوان عزیزترین بخش دنیای کودکی خود حفظ کند. لوازم بازی کودکان در گذشته به عروسکی پارچه‌ای، خودرو و توپی پلاستیکی خلاصه می‌شد، اما با گذشت زمان دچار تغییر و دگرگونی شده وبا شرایط ذهنی و اجتماعی کودک امروزی تطبیق پیدا کرده است. اکنون انواع و اقسام لوازم آشپزخانه، ادوات جنگی، خودرو، لوازم ورزشی و. . . با شکل و شمایلی شبیه وسایل پرزرق‌وبرق و جذاب بزرگترها در ابعادی کوچک‌تر تولید می‌شوند تا کودک باهوش و زیرک امروزی با آنها ارتباط برقرار کند.

همبازی‌ کودکان خود باشید
 تنوع و پیچیدگی اسباب‌بازی‌ها امکان خطای کودک در انتخاب را افزایش می‌دهد و اهمیت نقش والدین را به‌عنوان راهنما دوچندان می‌کند. کودک به سادگی نمی‌تواند ازمسلسل و رگبار مهیج یا خودروی کنترلی خوش‌رنگ و جذابی که پشت ویترین فروشگاه خودنمایی می‌کند چشم بپوشد و وسیله‌ای را انتخاب کند که قدرت خلاقیت او را افزایش دهد، اما والدین هوشیار که از نقش بازدارندگی وسایل کنترلی در پرورش تخیل، تمرکز و قدرت فکری کودک آگاهی دارند او را به‌سوی انتخاب مناسب هدایت می‌کنند. اغلب اسباب‌بازی‌هایی که برای پرورش خلاقیت و افزایش هوش کودکان طراحی شده به همبازی نیاز دارند و اگر کودک بداند خرید این اسباب‌بازی پدر و مادر را همبازی و همزبان او خواهد کرد بدون تردید به خرید آنها رضایت خواهد داد. بسیاری از شرکت‌های تولید اسباب بازی وجود دارند که از پیچیدگی اسباب بازی‌ها به‌عنوان ترفندی برای فروش بیشتر استفاده می‌کنند. به‌عنوان یک پدر یا مادر دلسوز باید بدانید که این اسباب بازی‌ها گزینه مناسبی نیستند و باعث رشد کودک نمی‌شوند. اگر برای کودکتان یک اسباب بازی پیچیده انتخاب کنید، ذهن او را مغشوش و سردرگم خواهید کرد. به‌طور ایده آل باید اسباب بازی را برای کودکتان انتخاب کنید که بتواند با آن ارتباط برقرار کند و به یاد داشته باشید هدف از تهیه اسباب بازی، سرگرم کردن و آموزش کودکان به‌طور همزمان است. برای نمونه اکثر کودکان از تلفن اسباب بازی استقبال می‌کنند، زیرا می‌بینند پدر و مادرشان هر روز از تلفن واقعی استفاده می‌کنند.

اسباب بازی‌های بومی
اسباب بازی‌ای را برای کودک انتخاب کنید که بتوان در آن تنوع ایجاد کرد. در واقع تحقیقات ثابت کرده که انجام دادن روزانه یک کار تکراری می‌تواند برای کودکان خسته‌کننده باشد. بنابراین شما باید اسباب بازی‌هایی را انتخاب کنید که قابلیت تغییر پذیری داشته باشد. این موضوع نتیجه ملموسی از تأثیر بازی در رشد کودک را نشان می‌دهد. به بیان دیگر کودک شما بتواند از آن اسباب بازی‌ها به طرق مختلفی استفاده کند؛ برای نمونه انواع لگوها که کودکان می‌توانند با آنها خانه، ریل قطار، ماشین و وسایل بسیار دیگری را بسازند گزینه‌های مناسبی هستند. اسباب بازی‌هایی را انتخاب کنید که کودکان را به دنیای واقعی بیشتر پیوند دهد و به نوعی بازتاب و نشان‌دهنده شخصیت کودک شما باشد؛ مثلا اگر او به شغل خلبانی علاقه نشان می‌دهد داشتن هواپیما او را خوشحال می‌کند و اگر خود را یک شخصیت افسانه‌ای می‌داند، پوشش و نقاب‌های شخصیت‌های کارتونی انتخاب‌های مناسبی هستند. داشتن عروسک‌های شخصیت‌های تلویزیونی و کارتونی، هم کودکان را خوشحال می‌کند و هم آنها را ساعت‌ها سرگرم می‌کند. در ساخت اسباب‌بازی‌ها آنچه گاه به فراموشی سپرده می‌شود توجه به تناسب این وسایل با فرهنگ و هویت ایرانی است. به‌گونه‌ای که حتی در اسباب‌بازی‌هایی که در داخل کشور تولید می‌شود، نوعی تقلید از اسباب‌بازی‌های غربی وجود دارد و ذهن بکر و پویای کودکان را به‌سوی فرهنگ بیگانه سوق می‌دهد. انتخاب اسباب بازی‌هایی که کودک شما را به فرهنگ کشورش علاقه‌مند کند، چندان آسان نیست، ولی حتما غیرممکن هم نخواهد بود.