تالاب شادگان زیر تیغ پالایش

زهرا رفیعی _ روزنامه‌نگار

یک شرکت پتروشیمی بدون تأیید سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان ‌منابع طبیعی در حال تسطیح و خاکبرداری در مجاورت (حدود1800متر) تالاب بین‌المللی شادگان است.
واحدهای پتروشیمی، مشمول تهیه گزارش‌های زیست‌محیطی هستند. این واحد نیز گزارش ارزیابی زیست‌محیطی را تهیه کرده، اما هنوز به تأیید سازمان حفاظت محیط‌زیست نرسیده است.
فارغ از این، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان هم از این واحد پتروشیمی شکایت قضایی کرده که البته هنوز پس از 2 ماه این شکایت به نتیجه نرسیده است. با وجود همه این ایرادات حقوقی، فعالان حوزه محیط‌ زیست معتقدند که باید حریم اکولوژیک تالاب‌ها را قبل از هرگونه فعالیت توسعه‌ای ملاک قرار داد.سید محمدتقی سجادی، مدیرکل اداره منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان البته ایراد این  طرح را نداشتن قرارداد اجاره زمین می‌داند و می‌گوید: «زمین تخصیص یافته به طرح پتروپالایش ملل خارج از مناطق حفاظت شده و تالاب شادگان است و منعی برای تخصیص وجود نداشت، اما تأثیر این طرح روی تالاب را باید سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کند و در حوزه کاری منابع طبیعی نیست.»
وی با بیان اینکه علیه سرمایه‌گذار این طرح به مراجع قضایی شکایت کردیم، افزود: ما به‌عنوان متولی اراضی ملی، شکایت را به دادستان شادگان ارائه و توقف اجرای طرح را درخواست کردیم و او نیز دستور توقف داده است. اکنون باید بررسی کنیم چرا بعد از حدود ۲ ماه از شکایت و پیگیری و درخواست توقف، هنوز این پیگیری‌ها منجر به توقف فعالیت‌های شرکت پتروشیمی در مجاورت تالاب بین‌المللی شادگان نشده است.
به‌گفته این مسئول، اوایل تابستان پارسال، احداث پتروپالایش در زیدون بهبهان، آغاجاری، ابوالفارس رامهرمز، دشت آزادگان، شادگان و اندیمشک مصوب شد.
اما یکی از مراجع استعلام پیش از اجرای طرح‌های اینچنینی، سازمان حفاظت محیط‌زیست است. محمدجواد اشرفی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان خوزستان در گفت‌وگو با همشهری اعلام کرد: «پیمانکار، گزارش ارزیابی اولیه را تهیه کرده و در اختیار سازمان گذاشته است. کارشناسان سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز در حال بررسی تخصصی این گزارش هستند.البته هنوز نظر نهایی صادر نشده است.» 
درحالی‌که این طرح مجوزهای اولیه و قانونی را ندارد، فعالان محیط‌زیست معتقدند که نباید به چنین طرحی اجازه فعالیت در نزدیکی تالاب بین‌المللی شادگان را داد چرا که این طرح در کنار 2 صنعت بزرگ دیگر که در همین محدوده قرار دارند اثر مخرب تجمیعی خواهند داشت.
شبنم قنواتی‌زاده، مدیرعامل انجمن دیده‌بان جلگه سبز خوزستان در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: پتروپالایش ملل در حقیقت در حریم اکولوژیک تالاب شادگان قرار دارد؛ به‌طور مثال شهرداری بستان زباله‌های شهر را در نزدیکی و در خارج محدوده تالاب هورالعظیم دپو می‌کرد. اما آیا می‌توان کاری کرد که باد زباله‌های پلاستیکی را درون تالاب نبرد؟ آیا می‌توان مانع از تردد پرندگان به‌خصوص پرندگان شکاری درمحل دپوی زباله‌های متعفن شد؟ آیا می‌توان برای عدم نشت شیرابه‌ زباله‌ها تضمین داد؟ هر تالاب یک حریم اکولوژیک دارد. این مثال را به پتروپالایش شادگان هم می‌توان تعمیم داد.او می‌گوید: کسی مخالف توسعه و اشتغال‌زایی نیست. ولی حفظ محیط‌زیست باید در اولویت باشد. ضمن اینکه در این منطقه 2 صنعت آلاینده دیگر هم از پیش بارگذاری شده است؛ اما آیا این کارفرما اثر تجمعی صنایع منطقه را در گزارش ارزیابی زیست‌محیطی خود در کنار هم می‌سنجد؟ قطعا چنین موضوعی را که به ضررش خواهد بود، بررسی نمی‌کند. داده‌های مربوط به دیگر صنایع در اختیار سازمان محیط‌زیست است و انتظار می‌رود که این سازمان به دفاع از حریم اکولوژیک تالاب بین‌المللی شادگان برخیزد.شبنم قنواتی‌زاده، فعال محیط‌زیست می‌گوید: مقامات منطقه بر ساخت پتروپالایش (9فرآورده نفتی) اصرار دارند و حتی برای تامین منابع آبی آن، روی حقابه صنعتی ماهشهر حساب کرده‌اند. این درحالی است که بخش ناچیزی از حقابه زیستی تالاب شادگان از پساب نیشکر هفت‌تپه که آلودگی‌های مختلفی دارد، تامین می‌شود. آن هم برای اینکه پاسخ مطالبه مردمی را بدهند! بنابراین تا زمانی که حریم اکولوژیک تالاب مشخص نشود و اثر تجمعی صنایع در تخریب اکوسیستم‌های آبی درنظر گرفته نشود، در رقابت محیط‌زیست و توسعه، این محیط‌زیست است که می‌بازد. ضمن اینکه در بسیاری از کشورها اولویت توسعه، با صنایع سبز و با استانداردهای به روز است که ما هنوز در این مسیر ابتدای راهیم.

مکث
چگونگی تخصیص زمین به پتروپالایش
برای اجرای هر طرح، سرمایه‌گذار درخواست خود را به جهاد کشاورزی ارائه می‌کند، مرحله بعدی اخذ استعلام است که یکی از آنها استعلام از منابع طبیعی است. تخصیص زمین نیز برای امور اراضی جهاد کشاورزی به‌صورت بی‌نام و یک ساله صادر می‌شود که بعد از اخذ همه استعلام‌ها به قرارداد اجاره منجر خواهد شد و درصورت اتمام مهلت یک ساله، تجدید می‌شود. تخصیص زمین به امور اراضی جهاد کشاورزی برای ساخت پتروپالایش ملل، شهریور 1400انجام شده و فرصت یک ساله آن به اتمام رسیده است، بدون اینکه به عقد قرارداد با امور اراضی منتهی شود.