روزی به وسعت تمامیت ارضی برای تمام‌ ایران‌زمین

محمدحامد احسان‌بخش *

تهران کهن قرنی دیگر را با فراز‌و‌فرودها و فرصت‌ها و محدودیت‌های منحصر به‌خودش گذراند. شهری که به واسطه پایتخت بودن، چهارراه بسیاری از رویدادها و جریانات مختلف اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است و از این لحاظ نیز در موقعیت استراتژیک فوق‌العاده‌ای قرار دارد. این پهنه از ایران، عمری به قدمت دوران نوسنگی و تاریخ و پیشینه‌ای دور و دراز دارد همچنان که کهن‌ترین کاوش‌ها و یافته‌های باستان‌شناسی که در محدوده چشمه‌علی در جنوب تهران کشف شده‌اند، قدمت بین 7 تا 8هزار‌ساله این شهر را اثبات می‌کند. همچنین آثار و اشیای قابل‌توجه به‌دست آمده متعلق به 3200سال پیش در شمال تهران یعنی تپه‌های قیطریه، دروس، بوستان پنجم پاسداران و تپه‌های عباس‌آباد، گواهی گویا، متقن و موثق از دیرپایی تمدنی ماندگار به نام «طهران» است.
شهر تهران همانطور که گفته شد کوچه پس کوچه‌ها و محله‌هایش راوی صداهای مردمان هزارساله است. کوچه و محله‌هایی که گاه عریض و پهن می‌شوند و گاه تنگ و باریک، گاه کاهگلی‌اند و گاه میدانچه و گذر و دالان را مهمان چشم می‌کنند. این شهر با همه این اوصاف و تفاسیر گوناگون- مشخصاً بعد از پایتختی- منشا تغییر و تحولات بی‌شماری شده که درکشور ما ایران، همواره مبدا همگرایی‌ها و تعاملات و مناسبات گوناگون ملی و اجتماعی بوده است. برای اثبات این ادعا هم تنها ذکر همین نکته بس که یگانه شهر و کلانشهری است که در سراسر تاریخ این کشور، پایتخت 3حکومت قاجاریه، پهلوی(اول و دوم)و جمهوری اسلامی است و به همین واسطه هم برخوردار از لایه‌ها، بافت‌ها و عناصر گوناگونی است و همه این مسائل نشان از قابلیت‌ها و ظرفیت‌های ارزشمند این شهر داشته و از تاب‌آوری خاص و متمایز در شرایط بغرنج و مقاطع حساس تاریخی، سیاسی و اجتماعی خبر می‌دهد. البته که تهران با آنکه جنگ‌های بسیاری دیده اما نویدبخش و منادی صلح هم بوده است؛ رویدادهای متنوعی که پیش از انقلاب اسلامی، در‌و‌دیوارهای این شهر شاهد بودند که مردم چطور و چگونه به تبعیض و خونریزی‌های حکومت منفور پهلوی «نه» گفتند و تا پای جان جنگیدند و تا تحقق آرمان و ارمغان ملی که با ظهور و حضور انقلاب شکوهمند اسلامی و به رهبری معمار انقلاب امام‌خمینی(ره) رخ داد از اهداف خود کوتاه نیامدند. در دوران دفاع‌مقدس نیز دیدیم که مردم تهران چطور فوج فوج عاشقانه از گوشه و کنار این شهر با عزمی جزم به شوق نبرد به جبهه‌های حق علیه باطل شتافتند و از این شهر مشتاقان بسیاری شهد شیرین شهادت را تجربه کردند و شهر تهران 20315شهید را به اسلام و ایران و انقلاب هدیه کرد. جای‌جای این شهر به نام شهیدی درج و مزین شده و تهران را با همین لاله‌های گلگونش معطر کرده است. همچنین مدیریت انقلابی شهر تهران همیشه بر آن است تا با تجلیل و تکریم از شهدای 8ساله دفاع‌مقدس فرهنگ شهادت را با شهر عجین، متبلور و متجلی سازد. آنچنان‌که بارزترین مصداق نماد و نمود این تجلیل بزرگداشت یاد و نام و خاطره شهید سرافرازسرلشکر قاسم سلیمانی است.
 اگر 14مهر‌ماه 114سال پیش یعنی 1285خورشیدی را درنظر بگیریم، تهران برای نخستین‌بار به‌عنوان پایتخت انتخاب شد و در این روز نخستین مجلس ملی در تالار برلیان کاخ گلستان تهران شروع به‌کار کرد و تهران به‌عنوان زادگاه مشروطه فصلی نو را در کتاب تاریخ ایران ورق زد. درست یک‌سال بعد از نخستین جلسه مجلس شورای ملی در 14مهر‌ماه 1286خورشیدی، متمم قانون اساسی مشروطه، در 107اصل تهیه شد و در اصل چهارم این قانون پایتختی تهران به امضای محمدعلی شاه قاجار رسید و پایتختی دارالخلافه تصویب و رسمیت یافت.  در این مجال برای هرچه ملموس‌تر شدن موضوع این اصل را در اینجا عیناً نقل و ذکر می‌شود:
می‌توان گفت که چهاردهم مهرماه نه‌تنها روزی مهم و فرخنده برای تهران بلکه برای ایران و قاره آسیاست. از همین‌رو هم شورای شهر تهران در سال1395 با هدف گرامیداشت و ارزش‌گذاری برای این شهر و ویژگی‌های آن چهاردهم مهر‌ماه را به نام روز تهران نامگذاری کرد. در راستای این رویداد خجسته و فرهنگ ملی و تکریم هر چه شایسته آن، دوستداران تهران و مدیران شهری هریک فعالیت‌هایی را آغاز کردند و به‌عهده گرفته‌اند. آنچه شایسته این رویداد فرهنگی است، باید نسبت به این شهر در تمام سطوح و طیف‌های گوناگون جامعه حس تعلق ایجاد کرد. طوری که با معرفی و تبیین عناصر مختلف شهری از بافت کالبدی و نمائات و نمادهای عمومی آن با پرداختن به حکایت آنچه را که کوچه و پس‌کوچه‌ها و محلات و بافت و میراث ناملموسی که موجب به‌وجودآمدن هویت تهران شده است و می‌تواند این هویت را هرچه بیشتر بازنمایی کند، پرداخت.  
امسال و در ششمین سالروز این نامگذاری و در راستای تکریم همین روز در مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران، با عنوان تهران جان سراغ این شهر پرطمطراق رفتیم تا اینگونه به نوعی تهران جانی تازه بگیرد و عظمت این شهر را که مردانه بر پای و پایه البرز و دماوند ایستاده و خیره در چشم‌های کوه‌های بی‌بی‌شهربانو، از غرب بادی می‌خورد و گرمای شرق و کویر را نفس می‌کشد، گرامی بداریم. به زعم خودمان به بازشناسی ساحت‌های گوناگون و زوایای متنوع این کلانشهر کهن بپردازیم و با تبیین و تشریح روح و جان شهر بتوانیم گامی هرچند کوتاه برای ایجاد حس تعلق بیشتر به جایی که زندگی می‌کنیم، برداریم. همچنین از این رهگذر عموم شهروندانش، با همین شناخت بتوانند رضایتمندی بیشتری از جایی که در آن علقه و خاطره دارند، حاصل کنند. چراکه تهران دارای سرمایه‌های پنهان و لایه‌های ناشناخته و مغفولی است که همچنان با وجود تحقیقات و پژوهش‌های گسترده و تخصصی، نیازمند واکاوی و معرفی هرچه بیشتر است. شهری که در آیین‌های مختلف اجتماعی پیش‌رو است و بازتاب آن را به دیگر شهرها تعمیم می‌بخشد و تأثیری عمیق می‌نهد؛ به‌طور مثال از قدیم تا حال مردم تهران در ایام ماه محرم و سوگواری سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) از شمال و جنوب و شرق و غرب و مرکز آن در هیئات و تکایا و حسینیه‌ها و دسته‌جات حماسه حسینی(ع) را پاس می‌دارند و حماسه‌ای ملی و جاودانه خلق می‌کنند، که هر کدام دارای بسیاری از ابعاد درخشان هستند؛ نمونه اعلای آن تعزیه و تعزیه‌خوانی است.
بنابر همه این مسائل، همه با هم با عزمی همه‌جانبه و همدل و هم‌صدا برای تهران و به تعبیر شهردار محترم، «تهران؛ کلانشهر الگوی جهان اسلام» این روز را باید در همه روزهای سال گرامی بداریم.
*معاون تبلیغات مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران