معمارعصر اتم

 بسیاری می‌گویند تاریخ بشر را می‌توان به قبل و بعد از ساخت بمب اتم تقسیم کرد؛ این ادعا با تردیدهایی مواجه است و برخی می‌گویند نمی‌توان این چنین قاطعانه درباره اثر بمب اتم بر تاریخ بشر اظهارنظر کرد. اما چیزی که کوچک‌ترین تردیدی درباره آن وجود ندارد این است که اگر انریکو فرمی نبود، بمب اتم ساخته نمی‌شد. نظامیان برجسته و دانشمندان سرشناس زیادی در پروسه ساخت نخستین بمب اتمی دنیا فعالیت داشتند اما به سختی می‌توان ‌کس دیگری را به جای فرمی، معمار و پدر نخستین بمب هسته‌ای دنیا دانست. دانشمند نابغه ایتالیایی که در کودکی مهارت‌هایش در ریاضی همه را متعجب کرده بود، تجربیات و دستاوردهایش در فیزیک اتمی را با خود از ایتالیا به آمریکا آورد. او سرپرست گروهی از دانشمندان در دانشگاه شیکاگو بود که در زمین اسکواش زیر سکوهای ورزشگاه این دانشگاه، نخستین رآکتور هسته‌ای دنیا را با موفقیت ساخت. آزمایش موفقیت‌آمیز این رآکتور زیرزمینی در تاریخ دوم دسامبر 1942را شروع رسمی عصر اتم در تاریخ می‌خوانند. این تحقیقات، در اوج جنگ جهانی دوم، در راستای تولید بمب هسته‌ای به‌کار گرفته شد و فرمی در پروژه سری منهتن، مسئول دانشمندانی شد که روی ساخت بمب هسته‌ای کار می‌کردند. او علاوه بر استعداد بی‌نظیر در ریاضیات، روش‌های بسیار سریع ، ساده و کارآمدی برای حل مسائل داشت و برخی او را بنیانگذار روش «تفکر حیاتی» در حل مسائل پیچیده می‌دانند. فرمی از معدود نظریه‌پردازانی بود که بر فعالیت‌های تجربی هم مسلط بود و همین او را منحصر به‌فرد می‌کرد. او علاوه بر فیزیک ذرات، در ژئوفیزیک و ستاره‌شناسی هم صاحب‌نظر بود و به همین‌خاطر، برخی شاگردانش او را «آخرین دانشمندی که همه‌‌چیز می‌دانست» می‌خواندند. با وجود دستاوردهای بی‌نظیر فرمی در فیزیک بنیادی، بسیاری او را به‌خاطر مشارکتش در ساخت بمب شماتت می‌کنند. برخی دانشمندان، در همان زمان معتقد بودند که از نظر اخلاقی، مشارکت در ساخت بمب هسته‌ای، امری مذموم است و به همین‌خاطر از فرمی انتقاد می‌کردند.