بانک‌های لبنان در میانه بحران

تازه‌ترین شوک بحران اقتصادی لبنان دامن بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری این کشور مدیترانه‌ای را گرفته است. بیروت که زمانی لقب پایتخت بانکداری منطقه را نیز یدک می‌کشید، این روزها ناباورانه تعطیلی اجباری بانک‌ها را شاهد است. بحران اقتصادی گلوی لبنان را فشار می‌دهد و در این میان، نظام بانکی ازجمله آسیب دیده‌ترین بخش‌های اقتصادی لبنان است. مشکلات ناشی از نقدینگی و رشد تورم باعث شده تا دولت برداشت از سپرده‌ها را به‌شدت محدود کند و به همین دلیل، بسیاری از سپرده گذاران در بانک‌های لبنان نتوانند به پول‌های خود دسترسی داشته باشند. در واقع دولت لبنان سیاست‌های سختگیرانه‌ای را جهت دسترسی شهروندان به وجوه نقد اعمال می‌کند و این روزها پیدا کردن پول نقد در بیروت اتفاق ساده‌ای نیست.

فوران خشم سپرده گذاران
 سیاست‌های سختگیرانه برای دسترسی و خارج کردن پول و وجوه نقد از بانک‌ها، مردم این کشور را به‌شدت خشمگین کرده و طی هفته‌های اخیر چند مورد دستبرد مسلحانه برای خروج پول از سپرده‌ها گزارش شده است. در واقع بعضی از لبنانی‌ها به ناچار برای بازپس‌گیری پس اندازهای خود، با اسلحه به بانک‌ها مراجعه کرده و کارمندان و مسئولان بانک را تهدید می‌کنند.
یکی از خبرسازترین حملات به بانک‌ها حدود دو هفته پیش اتفاق افتاد که در آن زنی مسلح به یکی از شعب «بلوم بانک» بیروت مراجعه کرد و در آن جا با نشان دادن اسلحه کمری خود کارکنان بانک را مجبور کرد تا 13هزار دلار از سپرده‌ای که نزد این بانک داشت را به او پس دهند. در فیلمی که از این حمله پخش شد، او می‌گوید: «من سالی حافظ هستم، امروز آمده‌ام تا پول درمان خواهرم را که به‌خاطر سرطان در بیمارستان در حال مرگ است، جور کنم.» بعدا مشخص شد اسلحه این زن قلابی بوده است. او فعلا فراری و تحت تعقیب است.
همان روز، یک مرد مسلح هم وارد یکی از شعب «مد بانک» بیروت شد و تلاش کرد تا پس‌اندازهای خود را به همین روش پس بگیرد. اینگونه بازپس‌گیری پول از بانک‌ها حتی در میان افکارعمومی لبنانی‌ها با استقبال روبه‌رو شده و بسیاری اقدام سالی حافظ در حمله به بانک را ستودند. البته این دو مورد تنها اقدام خشونت آمیز برای بازپس‌گیری پول سپرده‌ها در بانک‌های لبنانی نبوده است. قبل از آن نیز در ماه اگوست یعنی کمتر از دو ماه پیش، یکی از سپرده‌گذاران، کارمند یکی از بانک‌های بیروت را گروگان گرفت تا به 200هزار دلار از پولی که در بانک پس‌انداز کرده بود، دسترسی پیدا کند. آن فرد هم پول مورد نیاز خود را برای اقدامات بیمارستانی پدرش عنوان کرد و بسیاری با او همدلی کردند. با وجود بازداشت، کمی بعد این فرد آزاد شد.
اتفاقات اخیر نشان می‌دهد مردم در لبنان صبر خود را در مواجهه با بحران اقتصادی که دراین کشور پیش آمده از دست داده‌اند. تکرار حوادث مشابه باعث شده تا پای ارتش لبنان هم وسط کشیده شود و نیروهای ارتش به‌صورت شبانه روزی نگهبانی از بانک‌ها را به‌عهده بگیرند.

تعطیلی بانک‌ها 
ادامه روند حملات به بانک‌های لبنان حتی باعث شد تا انجمن بانکی این کشور نسبت به افزایش دستبردها هشدار دهد و اعلام کند که بانک‌ها برای مدت نامعلومی تعطیل خواهند شد. خبرنگار الجزیره در بیروت با تأیید تعطیلی بانک‌های لبنانی گفته است: هنوز مشخص نیست که بانک‌ها تا چه زمانی بسته خواهند بود و در این مدت خودپردازها تنها مسیر دسترسی لبنانی‌ها به خدمات بانکی خواهند بود.
به گزارش الجزیره هنوز مشخص نیست که آیا خودپردازها توان پاسخ دهی به حجم درخواست لبنانی‌ها را خواهند داشت یا خیر؟ از سال 2019و همزمان با تشدید شرایط اقتصادی لبنان، اقدامات سختگیرانه‌ای جهت دسترسی به پول نقد در بانک‌های لبنان اعمال شده است. این قوانین موقت از دسترسی سپرده گذاران به پس اندازهای دلاریشان  جلوگیری می‌کند و حتی دسترسی به ارز ملی لبنان نیز با محدودیت بسیاری روبه‌رو است. در شرایط بحرانی اقتصاد لبنان، عدم‌دسترسی به وجوه نقد با خشم و همزمان ناامیدی و ترس لبنانی‌ها نسبت به آینده‌شان مواجه شده است. در این میان، بسیاری از مردم خشم خود را متوجه بانک‌ها می‌دانند.
اوضاع نامساعد اقتصادی این روزها در بیروت بسیار ریشه‌ای و فراتر از سختگیری‌های بانکی برای دسترسی به وجوه نقد است؛ هرچند بانک‌ها نیز در وضعیت نامساعد اقتصادی لبنان سهیم هستند. اقتصاد لبنان از اواخر سال 2019با یک بحران اقتصادی جدی روبه‌رو شده است که بانک جهانی آن را به‌عنوان یکی از بدترین بحران‌های مالی و اقتصادی توصیف می‌کند که جهان از دهه 1850شاهد آن بوده است. صندوق بین‌المللی پول نیز روز چهارشنبه اعلام کرد که ضعف دولت لبنان در اجرای اصلاحات مورد نیاز، بحران اقتصادی این کشور را تشدید کرده است. یک مقام صندوق بین‌المللی پول با انتقاد از دولت لبنان گفت: با وجود نیاز فوری برای رسیدگی به بحران عمیق اقتصادی و اجتماعی لبنان، پیشرفت در اجرای اصلاحات توافق‌شده در ماه آوریل بسیار آهسته و ناکافی است. رامیرز ریگو، رئیس هیأت صندوق بین‌المللی پول پس از دیدار اخیرش از بیروت و گفت‌وگو با مقامات لبنانی گفت: اقتصاد لبنان دچار بن بست شده و به‌شدت در رکود فرو رفته است.
طبق اعلام صندوق بین‌المللی پول، تولید ناخالص داخلی لبنان بیش از 40درصد از سال 2018کاهش یافته و تورم هم‌اکنون در این کشور کوچک 3 ‌رقمی است. ریگو این هشدار را هم داده که در وضعیت کنونی لبنان که در آن بیکاری و فقر در سطح بسیار بالایی قرار دارند، مؤسسات دولتی هم در حال تعطیلی هستند و ارائه خدمات اساسی به مردم به‌شدت کاهش یافته است. لبنان از سوی دیگر با کاهش شدید ارزش پول ملی خود روبه‌رو است. نرخ برابری پوند لبنان در برابر دلار طی هفته گذشته به پایین‌ترین حد خود رسید و هر دلار،  38هزارپوند معامله شد. پوند لبنان طی 3سال اخیر، بیش از 90درصد از ارزش خود را از دست داده است. 

مکث
نقش شبکه بانکی در بحران اقتصادی لبنان 
بخش بانکی لبنان نه‌تنها مقصر فرو بردن این کشور به یک بحران اقتصادی و مالی است که در دوسال گذشته به‌طور پیوسته بدتر هم شده است، بلکه این بخش متهم به مانع تراشی در مقابل تلاش‌های دولت لبنان برای تصویب اصلاحات معتبر مالی است. اولیور دی شاتر، گزارشگر ویژه سازمان ملل درباره فقر شدید و حقوق بشر بخشی از بحران اقتصادی امروزه لبنان را متوجه بانک مرکزی این کشور می‌داند. او گوید: بانک‌های تجاری و بانک مرکزی لبنان بسیار مشکل آفرین بوده‌اند. سال‌ها، بانک مرکزی لبنان ذخایر ارز خارجی خود را تقویت کرد و با معرفی نرخ‌های سود گزاف جهت ترغیب بانک‌های تجاری به وام دادن منابع ارزی، به دولت لبنان این امکان را داد که بیش از توان خود هزینه کند. بانک‌های تجاری برای حفظ منابع ارز دلار، نرخ‌های سود بالاتری را به سپرده‌گذاران خود پیشنهاد دادند. دی شاتر همچنین تأکید دارد که بانک مرکزی لبنان باید در مورد این رویه احتیاط بیشتری می‌کرد و به دولت بیروت در مورد این طرح ناپایدار هشدار می‌داد.