فناوری
خانه‌های خلاق، پلتفرم تجاری‌سازی سینما
پرویز کرمی، رئیس مرکز و دبیر ستاد فناوری‌های نرم در گفت‌وگو با همشهری، خانه‌های خلاق سینما را بستری برای شکل‌گیری زنجیره تولید هنر-صنعت سینما می‌داند
عمادالدین قاسمی‌پناه _ روزنامه‌نگار
پس از درخشش انیمیشن «پسر دلفینی» در ایران، روسیه و کشورهای مشترک المنافع، یک‌بار دیگر اهمیت خلاقیت و نوآوری در هنر- صنعت سینمای ایران برجسته شد. درواقع استفاده از خلاقیت، نوآوری و فناوری‌های به‌کار رفته در این انیمیشن نشان داد که داشتن یک ایده خوب، داشته‌های فرهنگی، تاریخی و اسطوره‌های ایرانی، فیلمسازان را در خلق یک اثر ماندگار یاری می‌کند. معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری هم هفته گذشته با همکاری بنیاد سینمایی فارابی از راه‌اندازی خانه خلاق و نوآوری سینمایی خبر داد. در واقع، این خانه‌ها می‌توانند تبدیل به بستری برای جوانان خوش فکر حوزه سینما شوند تا آنها بتوانند با بهره‌گیری از فناوری‌های روز دنیا در ارائه محصولات سینمایی تلاش کنند. پرویز کرمی، رئیس مرکز و دبیر ستاد فناوری‌های نرم و توسعه صنایع خلاق معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در گفت‌وگو با همشهری معتقد است که هنر- صنعت سینمای ایران اکنون به‌شدت نیازمند بهره‌گیری از فناوری‌های مختلف و ایجاد زنجیره تولید در این حوزه است.
فناوری و نوآوری چگونه می‌تواند سینمای ایران را متحول کند؟
فناوری و نوآوری با همه فرایندها، تفکرات، اکتشافات، دست‌ساخته‌ها و هر آنچه می‌توانیم از آن به‌عنوان تمدن یاد کنیم عجین است. ما در ارائه و معرفی دیدگاه‌ها، فرهنگ، هنر، اسطوره‌ها، فولکلور و ادبیات نیازمند استفاده از فناوری و نوآوری هستیم. سینمای ایران قابلیت‌های بسیاری دارد و پس از گذشت بیش از یک قرن از ورود سینما به ایران، این هنر- صنعت توانسته جایگاه خوبی در این حوزه در دنیا باز کند. اما باوجود استفاده از تکنیک، روش، نوآوری‌ها، فناوری‌ها و سخت افزارها متأسفانه نتوانسته‌ایم در حد‌شأن و جایگاه خود، دستاورد مناسبی داشته باشیم.
مگر کشورهای دیگر از همین مواردی که گفتید استفاده نمی‌کنند؟ پس چه چیزی باعث شده که ما با وجود بهره‌گیری از روش‌ها و فناوری‌های مشابه، جایگاه مناسبی در دنیا نداشته باشیم؟
بسیاری از شرکت‌ها و دفاتر سینمایی در ایران نگاهی تک‌محصولی و تک‌بعدی به این حوزه دارند. یعنی یک دفتر سینمایی براساس یک فیلمنامه اقتباسی که به وسیله یک نویسنده یا یک مولف‌کارگردان نوشته شده، فیلمی را تولید می‌کند و با ابتدای پیشینی یا با انتهای پسینی کار زنجیره هنر- صنعت سینما کار چندانی ندارد. یعنی یک کارگردان مولف یک کاراکتر، یک داستان یا تعدادی سوژه خلق می‌کند، اما پس از تولید فیلم آنچه خلق کرده، رها می‌شود. درحالی‌که در سینمای دنیا اینطور نیست و یک بازارپردازی و یک چرخه تولید بزرگ در حول و حوش هر فیلم شکل می‌گیرد. وقتی یک فیلم موفق شد به تکرار چندباره برسد، در کنار فروش فیلم، کاراکترها و شخصیت‌های فیلم هم جهانی می‌شوند. اگرچه فرهنگ، ادبیات و اسطوره‌های ما مملو از سوژه‌ها، شخصیت‌ها و کاراکترهاست و شاید در برهه‌هایی آثار سینمایی به خوبی درخشیده، اما ماندگار نبوده‌اند. دلیلش هم این است که زنجیره تولید فناورانه و نوآورانه و بهره‌گیری از نوآوری‌های روز در حوزه هنر- صنعت ایران به‌صورت بهینه وجود ندارد.
شما پیش از این، از تعبیر «خام فروشی ادبیات» استفاده کرده‌اید. برای جلوگیری از این اتفاق باید زیرساخت‌هایی داشته باشیم. در هنر-صنعت سینما، ما چه نیازهایی داریم؟
ما چیزی به اسم یک شتاب‌دهنده سینمایی، یک مرکز نوآوری سینمایی، یک خانه خلاق و نوآوری سینما در کشور نداریم. درحالی‌که شرکت‌های بزرگ فیلمسازی و سینمایی دنیا حداقل هر کدام بین 50 تا 60 شتاب‌دهنده در حوزه‌های مختلف دارند. این شرکت‌ها در واقع پلتفرمی دارند که نه فقط هزینه‌ها را کاهش و بهره‌وری را افزایش می‌دهد، بلکه برای اینکه این زنجیره را گسترش بدهند همزمان با کلید خوردن پیش‌تولید فیلم، روی جنبه‌های مختلف آن کار می‌کنند. لذا می‌بینید که اسطوره‌ها و کاراکترهای ادبیات ما در کشورهای دیگر اسم عوض می‌کنند و دوباره به ایران برمی‌گردند و مورد مصرف فرهنگی مردم قرار می‌گیرند. من از این اتفاق با عنوان خام فروشی ادبیات نام می‌برم. ما داشته‌های فرهنگی، تمدنی و ادبیات و آن ماده خامی را که برای تولید یک فیلم خوب لازم است، در اختیار داریم، اما متأسفانه نمی‌توانیم آن را به یک فرایند علمی، فناورانه و نوآورانه وارد و آن را تجاری‌سازی کنیم. ما خیلی از مواقع فیلم تاریخی می‌سازیم و غرب و کشورهای دیگر با سینما، تاریخ می‌سازند. تاریخ نداشته را با سینما می‌سازند. اسطوره‌های ناکجاآبادی، نامفهوم و ناپیدا خلق می‌کنند و سپس به آن مفهوم می‌دهند. آواتارهایی درست می‌کنند که بچه‌های ما آنها را قهرمان فرض می‌کنند.
شخصیت فیلم‌ها و انیمیشن‌ها تبدیل به عروسک و اسباب بازی می‌شوند و درآمدهای چند صد میلیاردی برای کشور تولیدکننده به همراه دارند. آیا ما هم باید از همین روش‌ها استفاده کنیم یا روش‌های دیگری هم وجود دارد؟
ما در ابتدا باید این نقص و کامل نبودن زنجیره تولید و برندینگ را که در سینمای ایران داریم، برطرف کنیم. سپس باید محیط‌ها و گروه‌هایی را آماده کنیم که حلقه‌های گمشده را شناسایی و برای رفع آن اقدام کنند. ما خانه‌های خلاق و نوآوری را به‌عنوان پلتفرمی که می‌تواند در حوزه فناوری‌های نرم جریان‌ساز باشد معرفی کردیم. در این راستا، نخستین خانه خلاق و نوآوری سینمای ایران را با مشارکت بنیاد سینمایی فارابی تاسیس می‌کنیم تا متخصصان حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی، فرهنگ و هنر در همه رسته‌ها بیایند و روی موضوع ایده تا محصول کار کنند.
درباره خانه‌های خلاق و نوآوری سینما بیشتر توضیح می‌دهید؟
خانه‌های خلاق و نوآوری در این حوزه ابتکار دارند. آنها محیط و فرایند را می‌شناسند و می‌توانند به خانواده بزرگ سینمای ایران کمک کنند تا این زنجیره تکمیل شود. برندینگ می‌تواند در قالب کاراکترها و شخصیت‌ها کار کند و آنها را وارد حوزه بازارپردازی کند. اگر قرار است کودک ما با اسباب بازی فرایند شخصیت‌سازی خودش را در جامعه شکل دهد، باید برای او به‌عنوان مثال، عروسک‌های تیپ داشته باشیم و از طریق آنها آموزش و پرورش را منتقل کنیم. این اتفاق رخ نمی‌دهد، مگر اینکه در کودک ایجاد علقه شود و این ایجاد علقه در شکل‌دهی به شخصیت‌های مطلوب و مورد نظر کودکان و نوجوانان سرزمین ما مؤثر است.
مکث
سینما در آغوش فناوری
پرویز کرمی، رئیس مرکز و دبیر ستاد فناوری‌های نرم و توسعه صنایع در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به اینکه سینما بیشتر براساس خیال، تخیل و روح شاعری نویسنده و کارگردان شکل می‌گیرد، معتقد است که امروز، تکنولوژی در کنار کم کردن هزینه‌ها به شرکت‌های سینمایی کمک می‌کند که ناممکن‌ها را ممکن کنند. کرمی از تکنولوژی‌هایی چون واقعیت افزوده، واقعیت مجازی، سی‌جی‌آی و موشن کپچر نام می‌برد که به کمک کارگردانان و تهیه‌کنندگان سینمای ایران آمده تا کارگردان و فیلمبردار نگویند، فلان کار شدنی نیست. او یادآوری می‌کند که «اگر کامپیوتر اختراع نمی‌شد خیلی از فیلم‌های خوبی که اکنون می‌بینیم قابلیت ساخته شدن نداشتند. پس اگر قرار است که سینمای ایران از وضعیت فعلی به چند پله بالاتر ارتقا پیدا کند باید با فناوری و نوآوری نه آشتی، که ممزوج شود و به‌عبارتی فناوری و نوآوری را با رویکرد دوست داشتن، خواستن و نیاز در آغوش بگیرد. این اتفاق اگر بیفتد سینمای ایران ارتقای جهشی خواهد داشت.»
