خوف و رجای قراردادهای خودرویی

سعید مدنی/ کارشناس صنعت خودرو
دور جدید تحریم‌های آمریکا اقتصاد ایران را هدف گرفته است، این بار شرکای اروپایی، به مخالفت با این تحریم‌ها پرداخته‌اند. در صنعت خودرو نیز سرنوشت برخی قراردادهای امضا شده بین خودروسازان ایرانی با رنو، سیتروئن، پژو، هیوندایی و...

در خوف و رجا به‌سر می‌برد. اگرچه آینده این قراردادها تا حدود زیادی به نحوه چانه‌زنی مسئولان کشورمان در مذاکره با شرکای اروپایی، تضمین‌های اتحادیه اروپا برای تداوم این قراردادها به شرکت‌های خودروساز خارجی و سود و زیان شرکت‌های اغلب خصوصی برای ادامه همکاری با شرکای ایرانی وابسته است اما به‌نظر می‌رسد سیاستگذاران صنعت خودرو باید با تشکیل اتاق فکر به چاره‌جویی برای سناریوهای مختلف پیامدهای این تحریم‌ها بپردازند.

بررسی شرایط شرکای خودروسازان ایرانی در دوره قبلی تحریم‌ها و تحریم اخیر آمریکا نشان می‌دهد که پیش از این رنو منافع و سهم بازار چندانی در آمریکا نداشت و شاید این موضوع یکی از علل ماندگاری و پایبندی این خودروساز فرانسوی به قرارداد تولید تندر90 با شرکای ایرانی در مقایسه با پژو بود.

درحالی‌که در همان زمان نیز نیسان به‌عنوان دیگر شریک رنو، با وجود داشتن قراردادی با پارس خودرو که هنوز هم مدت زمان آن به پایان نرسیده، بازار ایران را ترک کرد. این خودروساز پس از نامه آمریکایی‌ها که در آن ملغی شدن قرارداد با پارس خودرو را پیش‌شرط باقی ماندن در فهرست شرکت‌های متقاضی ساخت ناوگان تاکسیرانی نیویورک اعلام کرده بود، از ایران خارج شد. در واقع سود و زیان باقی ماندن این شرکت در ایران بیش از هر عامل دیگری در اتخاذ چنین تصمیمی مؤثر بود درحالی‌که قبلا رنو- نیسان منافع زیادی در آمریکا نداشت.

درصورتی که در دور جدید تحریم‌ها نیز تهدید همکاری رنو - نیسان مدنظر قرار گیرد به‌دلیل نیم بند بودن قرارداد رنو با سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران این احتمال کمتر است تا رنو مستقل از نیسان در ایران باقی بماند. با وجود این باید منتظر نحوه اعمال تحریم‌های آمریکا و اقدام متقابل اتحادیه اروپا باشیم زیرا اکنون رنو سهامدار نیسان است و نیسان 800هزار تا یک میلیون دستگاه خودرو را در بازار آمریکا از طریق تولید، مونتاژ یا صادرات به فروش می‌رساند.

براساس قراردادهای قبلی نیسان حداکثر تیراژ تولید محصولات این خودروساز مانند ماکسیما، پیکاپ و... در ایران بین 10 تا 20هزار دستگاه بود. اکنون شرکت‌های اروپایی بخش عمده‌ای از قطعات مورد نیاز خود را از آمریکا تأمین می‌کنند، حجم واردات انواع قطعات از آمریکا به اروپا 500 تا 600میلیارد دلار و تراز تجاری اروپا با آمریکا 1400میلیارد دلار است. این آمار و ارقام به راحتی برای شرکت‌های خصوصی اروپایی قابل چشم‌پوشی نیست و ممکن است آینده همکاری این شرکت‌ها با شرکای ایرانی را تحت‌تأثیر قرار دهد. حتی با حمایت‌های اتحادیه اروپا نیز شرکت‌های عمدتا خصوصی اروپایی باید با سنجش منافع خود در مورد قراردادهای همکاری با شرکای ایرانی تصمیم‌ بگیرند اگرچه کشورهای اروپایی در حال ایجاد ضمانت‌های بیمه‌ای، جبران خسارات، تسهیل نقل و انتقال پول با بهبود مبادلات بانکی و...

هستند تا این شرکت‌ها را به ماندن در قراردادهای همکاری مشترک با شرکای ایرانی ترغیب کنند، اما باید منتظر ماند و دید که پارلمان اروپا تا چه حد می‌تواند به آمریکا فشار آورد که تحریم‌های جدید را شامل شرکت‌های خودروسازی اروپایی نکند یا راه میانبری برای کم اثر کردن این تحریم‌ها پیدا کند. کشورهای اروپایی فعلا در حال مقاومت در برابر تحریم‌های آمریکا هستند و تداوم همکاری‌های خودرویی تا حد زیادی تابع اقدام عملی آمریکا و دامنه شمول تحریم‌هاست.

باید توجه کنیم که شرکت نیسان بعد از برجام برای انجام مذاکرات خودرویی و بازگشت به ایران اعلام آمادگی کرده بود اما درصورتی که تحریم‌های اخیر گروه رنو - نیسان را در بر گیرد با توجه به منافع زیاد نیسان در آمریکا باید در انتظار میزان ثمربخشی بسته‌های حمایتی اتحادیه اروپا از خودروسازان اروپایی ماند. گرچه رنو بازار آنچنانی در آمریکا ندارد و احتمال باقی ماندن این شرکت خودروسازی در ایران بیش از نیسان است اما این احتمال نیز وجود دارد که با حضور نیافتن نیسان در بازار ایران به‌دلیل تعلق سهام نیسان به رنو، با فشار تحریم‌های آمریکا، این شریک فرانسوی نیز در ایران نماند.

با وجود این هنوز هیچ‌یک از گزینه‌های مذکور نهایی نیست. روی دیگر قراردادهای تولید مشترک خودرو در ایران، همکاری پژو - سیتروئن با ایران خودرو و سایپا است. قراردادهایی که محصولات نهایی آن حتی پیش از محصولات جدید رنو به تولید مشترک رسیده و در حال عرضه به بازار هر چند با تیراژ محدود است. این 2شریک فرانسوی در مقایسه با رنو - نیسان فروش و بازار کمتری در آمریکا دارند که این امر می‌تواند یکی از عوامل پایبندی آنها به قراردادهای خود با شرکای ایرانی باشد اگرچه هنوز هیچ‌چیز قابل پیش‌بینی نیست.

باید بپذیریم که کارکردن با شرکت‌های بزرگ خودروساز دنیا که تحت سیطره و نفوذ آمریکا هستند بسیار سخت است و بر این اساس باید شرکت‌های خودروساز ایرانی علاوه بر نیم نگاهی به ادامه اینگونه همکاری‌ها به فکر توسعه و تقویت پلت‌فرم‌های داخلی خود باشند که مستقیم زیرنظر شرکت‌های بزرگ خودروسازی دنیا نخواهد بود. بر این اساس باید سایپا توسعه هر چه سریع‌تر پروژه S300 را دستور کار قرار دهد یا ایران خودرو پروژه مربوط به پلت‌فرم داخلی و ملی خود را هر چه سریع‌تر فعال کند تا بتوانیم روی پای خود ایستاده و با کمک شرکت‌های کوچک‌تر طراحی، مهندسی خارجی که معمولا زیاد تحت‌تأثیر تحریم‌های آمریکا قرار ندارند، کار کرده و لوگو و برند ملی خودمان را روی پلت‌فرم‌های ملی تقویت کنیم.