مرد تعامل

مرحوم آیت‌الله طالقانی ازجمله شخصیت‌های مهم سیاسی در ایران معاصر است که به سعه‌صدر و مدارا، هم در حوزه نظر و اندیشه و هم در عرصه کنش‌های اجتماعی شهره بود. از این‌رو برخی درباره ایشان معتقدند:«ایشان با جریان‌های گوناگون فکری و رهبران حرکت‌های سیاسی مبارزاتی تعامل داشت و در آرا، آرمان‌ها و نگرش‌های آنان تأمل می‌کرد. بدون تعصب و جزم‌اندیشی درعین پایبندی و ایمان استوارش به شریعت اسلامی و مکتب فکری قرآن کریم، با صاحبان آرا و مکاتب فکری، آثار متفکران مکاتب مختلف و مدافعان و مدعیان آن به گفت‌وگو می‌پرداخت.» در راستای همین روحیه فردی خاص، یکی از کارهای مرحوم طالقانی در طول سالیان مبارزه، استفاده از توان تمام نیروهای انقلابی در مقابله با رژیم شاه بود. ایشان بر این باور بودند که احزاب و دسته‌های سیاسی به‌رغم داشتن ایدئولوژی‌های متفاوت می‌توانند در یک جبهه واحد علیه استبداد شاهنشاهی مبارزه و سپس در تثبیت نظام انقلابی نوین سهیم باشند. هرچند متأسفانه شاهد بودیم که گروه‌های فرصت‌طلب و تمامیت‌خواه سیاسی هرگز به این درخواست طالقانی پاسخ مثبت ندادند و درصدد به کرسی نشاندن ایده و مرام خویش بودند. در نهایت ایشان با تکیه بر رهبری بلامنازع امام خمینی(ره) موضعی خصمانه و قهرآمیز در مقابل اقدامات شورشگرانه گروه‌های سیاسی بعد از انقلاب اتخاذ کردند. به‌منظور آشنایی بیشتر با شخصیت مرحوم طالقانی و اوضاع سیاسی-اجتماعی آن روزگار، 2کتاب مفید فایده است: 
الف) کتاب «زندگینامه سیاسی آیت‌الله طالقانی» به همت علیرضا ملائی توانی تألیف و توسط نشر نی منتشر شده است. این اثر به بررسی تحلیلی زندگی مرحوم طالقانی می‌پردازد و از این رو، به ناگزیر در این کتاب بخش‌های عمده‌ای از تاریخ معاصر ایران نیز مرور شده است تا تأثیرپذیری این اندیشمند معاصر از محیط سیاسی اجتماعی و تأثیرگذاری متقابل او بر فضای روزگارش به‌درستی تبیین شود.
ب) «کتاب زندگی و مبارزات آیت‌الله طالقانی» به قلم حشمت‌الله عزیزی تالیف و توسط انتشارات انقلاب اسلامی در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. این اثر سعی دارد تا با بررسی و تحلیل نقش ایشان در مبارزات اسلامی و سپس استقرار نظام جمهوری اسلامی، آرا و مواضع دینی و سیاسی آیت‌الله طالقانی را تشریح  کند.