برجام
آمریکاییها در آخر خط تصمیمگیری برجامی
با وجود اینکه ایران آمادگی خود را برای نهایی‌کردن توافق در هفته پیش رو اعلام کرده، اما آمریکاییها در نخستین واکنش، پاسخ ایران را «غیرسازنده» ارزیابی کردند
نظرات جمهوریاسلامی درباره پاسخ آمریکا به متن پیشنهادی برای توافق رفع تحریمها، برای اتحادیه اروپا، به‌‌‌‌عنوان هماهنگکننده مذاکرات ارسال شد؛ پاسخی که پس‌‌‌‌از ارزیابی در سطوح مختلف کارشناسی و تصمیمسازی باهدف نهایی‌کردن مذاکرات به طرفهای مقابل ارائه شد و اکنون موعد مقرر برای تصمیمگیری نهایی غربیها و بهویژه واشنگتن در این زمینه فرا رسیده‌‌‌‌است.
به‌‌‌‌گزارش همشهری، در نخستین ساعات روز جمعه بود که سخنگوی وزارت امورخارجه کشورمان از ارسال نظرات ایران به هماهنگکننده مذاکرات درباره پاسخ آمریکا به متن پیشنهادی خبرداد و تأکید کرد تیم کارشناسی ایران نظرات آمریکاییها درباره متن پیشنهاد‌شده را در سطوح مختلف مورد بررسی قرار داده و نظرات متقابل خود را برای هماهنگکننده گفتوگوها ارسال کرده‌‌‌‌است؛ نظراتی که دارای رویکردی سازنده با هدف «نهایی‌کردن» مذاکرات بوده است. این در حالی است که به اذعان منابع مطلع، در فرایند تهیه پاسخ جمهوری اسلامی، تسریع و تسهیل در جمعبندی مذاکرات مدنظر قرار گرفته است. همچنین گفته میشود در این پاسخ به صراحت اعلام شده ایران آمادگی دارد تا هفته پیش‌رو برای اعلام توافق نهایی نشست وزرا برگزار شود؛ البته با این برداشت که معدود نظرات مطرح‌شده از سوی ایران تأمین شود.
مطالبات ایران در انتظار پاسخ منطقی آمریکا
گمانه‌‌‌‌زنی‌‌‌‌ها درباره نظرات ارسال‌شده از سوی ایران درحالی است که جمهوری اسلامی در پاسخ پیشین خود نیز که طرفهای مقابل به منطقی و سازنده‌بودن آن اذعان کردند، برای موضوع‌‌‌‌های باقیمانده راه‌حل‌های عملیاتی ارائه داده بود. اکنون بهنظر می‌رسد گفتوگوها در شرایطی به مرحله سرنوشت‌‌‌‌ساز خود رسیده که توافق نهایی معطل تصمیمگیری سیاسی ازسوی طرفهای غربی و بهویژه واشنگتن، به‌‌‌‌عنوان «نقض‌‌‌‌کننده» برجام‌است.
مقامهای ایران در ماه‌‌‌‌های اخیر بارها بر این نکته تأکید کردهاند که پیش‌‌‌‌‌نیاز دستیابی به یک توافق مثبت، پایداری موضوع رفع تحریمها و تضمین آن است. تهران همچنین تأکید دارد بعضی موارد، مانند مسائل پادمانی، باید به‌‌‌‌صورت کامل حلوفصل شود تا هرگونه توافق شکل اجرایی به‌خود بگیرد. تأکید بر این گزاره بیش از هرچیز ناظر بر این راهبرد است که در فرایند دستیابی به توافق، هیچ موضوعی نباید به‌‌‌‌عنوان اهرم‌‌‌‌فشاری علیه جمهوریاسلامی باقی بماند تا طرفهای مقابل هر زمانی که اراده کردند، از آن علیه ایران استفاده کنند.
واکنش عجولانه آمریکاییها
در نخستین ساعت‌های پس‌‌‌‌از اعلام ارسال نظرات ایران، واشنگتن در اقدامی شتاب‌‌‌‌زده، ضمن تأیید دریافت پاسخ ایران، آن را «غیرسازنده» ارزیابی کرد.
ودانت پتل، یکی از سخنگویان وزارت امورخارجه با انتشار بیانیه‌‌‌‌ای، بدون تشریح جزئیات و با اشاره به اینکه مقامهای این کشور همچنان درحال بررسی پاسخ ایران هستند، مدعی شد این پاسخ سازنده نبوده‌‌‌‌است. ازسوی دیگر، شبکه خبری سی‌ان‌ان نیز به نقل از یک سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا که نامی از او نبرد، گزارش داد که «می‌توانیم تأیید کنیم پاسخ ایران را از طریق اتحادیه اروپا دریافت کرده‌ایم. ما درحال بررسی آن هستیم و از طریق اتحادیه اروپا پاسخ خواهیم داد، اما متأسفانه پاسخ ایران سازنده نیست.»
پیش‌‌‌‌از این نیز رسانه‌‌‌‌های آمریکایی خبردادند یک مقام ارشد دولت بایدن، که از او هم نامی برده نشدهاست، به برخی خبرنگاران گفته که پاسخهای جمهوریاسلامی امیدوارکننده نبوده‌‌‌‌است. ازسوی دیگر، دیروز برخی خبرنگاران غربی ادعا کردند سیگنال‌های مثبتی از سوی منابع اروپایی و آمریکایی درباره متن ارائه‌شده از سوی ایران دریافت نکرده‌اند.
اگر آمریکا تصمیم درست بگیرد...
فضاسازی‌‌‌‌های عجولانه طرف آمریکایی اما با واکنش‌‌‌‌هایی در ایران همراه شد و مشاور تیم مذاکره‌‌‌‌کننده ایران گفت که زمان تصمیمگیری جدی از سوی تیم بایدن فرا رسیده‌‌‌‌است؛ تصمیمی که اگر «درست» باشد، توافق به سرعت به نتیجه خواهد رسید. محمد مرندی در این زمینه در توییتی نوشت: «ایران مطابق با وعده خود پاسخ داد. حال وقت آن رسیده که تیم بایدن تصمیم جدی بگیرد. برای آمریکا «سازنده» به‌معنای پذیرش شرایطش از سوی ایران است. برای ایران نیز «سازنده» به‌معنای رسیدن به توافق «متعادل» و «ضمانت‌دار» است. اگر آمریکا تصمیم درست بگیرد، توافق به سرعت به نتیجه می‌رسد.» فرافکنی برخی مقام‌‌‌‌ها و رسانه‌‌‌‌های غربی، که با پشتیبانی عناصر وابسته به رژیم صهیونیستی میکوشند در شبکه‌‌‌‌های اجتماعی موج منفی علیه توافق راه بیندازند، در شرایطی است که غربیها در روزهای اخیر نسبت به حصول توافق نهایی برای ازسرگیری اجرای کامل برجام ابراز خوش‌بینی کرده بودند.
مکث
3محور راهبردی پاسخ ایران به غربیها
یک عضو کمیسیون امنیت‌‌‌‌‌ملی و سیاست‌‌‌‌‌خارجی مجلس درباره واکنش عجولانه آمریکاییها و غیرسازنده خواندن پاسخ ایران به همشهری، گفت: قرار نیست غربیها و بهویژه آمریکا، پاسخ مورد دلخواه خود را از جمهوریاسلامی دریافت کنند. این اظهارنظر که پاسخ ایران «غیرسازنده» بود، عجولانه و غیرمنطقی است. اسماعیل کوثری با بیان اینکه حق ماست که راهبردهای اصولی خود را در پاسخ‌‌‌‌‌هایمان منعکس کنیم، افزود: قرار نیست پاسخی به آنها بدهیم که خوش‌‌‌‌‌شان بیاید. همانطور که مقامهای جمهوریاسلامی بارها تأکید کردهاند، از آنچه حق ملت ایران است، کوتاه نخواهیم آمد. وی با بیان اینکه مذاکره‌‌‌‌‌کنندگان کشورمان همواره بر ضرورت برآورده‌شدن مطالبات بحق ایران ازسوی طرفهای مقابل تأکید کردهاند، ادامه داد: اصل اساسی در این مذاکرات این است که ابتدا آمریکاییها بودند که به تعهدات خود عمل نکردند. ترامپ بود که زیرمیز توافق زد و از برجام خارج شد، بنابراین اکنون آنها هستند که باید پاسخگو باشند و به خواسته‌‌‌‌‌های قانونی و منطقی ما جواب قانع‌کننده بدهند. نماینده تهران در مجلس با تأکید بر اینکه ما فرایند گفت‌‌‌‌‌وگوهای برجامی را صرفا براساس منافع ملی خود پیش می‌‌‌‌‌بریم، درباره محورهای پاسخ ارائه‌شده از سوی ایران به طرفهای مقابل عنوان کرد: درباره محتوای دقیق پاسخ ارائه‌شده اخیر از سوی جمهوریاسلامی اطلاع کافی ندارم، اما آنچه مشخص است، اینکه پاسخ ایران در درجه اول ناظر بر راهبردهایی با هدف برداشتن همه تحریمها بودهاست. کوثری تصریح کرد: آنچه در درجه دوم مورد تأکید بوده، موضوع تضمین‌هاست. آنها باید تضمین بدهند تجربه گذشته دیگر تکرار نخواهد شد. توافقی که هرکسی در آمریکا برسر کار آمد، بتواند زیر آن بزند، مورد قبول جمهوریاسلامی نخواهد بود. نکته سوم در این پاسخ، بحث راستیآزمایی است؛ ما اجرای تعهدات طرف مقابل را ابتدا باید راستیآزمایی کنیم و براساس آن توافق را اعلام خواهیم کرد. وی با بیان اینکه طرفهای مقابل باید به تعهدات خود، که یکی از آنها برداشتن تحریم‌‌‌‌‌هاست، عمل کنند، افزود: اینکه ما هر پاسخی می‌‌‌‌‌دهیم، طرف آمریکایی حرف دیگری می‌‌‌‌‌زند، نشان میدهد آنها اختیار کافی ندارند و بیش از هر زمان دیگری تحت‌‌‌‌‌تأثیر صهیونیست‌‌‌‌‌ها قرار گرفته‌‌‌‌‌اند. کوثری با تأکید بر اینکه توافق به شرط تحقق خواسته‌‌‌‌‌های جمهوریاسلامی، دست‌‌‌‌‌یافتنی است، اضافه کرد: مطالبات مطرح‌شده از سوی ایران چیزی فراتر از برجام نیست. طرفهای مقابل باید این موضوع را بپذیرند آنها بودند که توافق را بر هم زدند و اکنون باید پاسخگوی خواسته‌‌‌‌‌های بحق ایران باشند.
دلفی، دیپلمات پیشین ایران در گفت و گو با همشهری:
کانال مذاکرات همچنان باز می ماند
یک دیپلمات پیشین کشور درباره نظرات ارائه‌شده از سوی ایران به پاسخ آمریکا در گفت‌‌‌وگو با همشهری گفت: پس از وقفه‌‌‌ای که درجریان مذاکرات برجامی به‌‌‌وجود آمد، اروپایی‌‌‌ها باهدف گره‌‌‌گشایی از مذاکرات، طی یک جمعبندی، طرح پیشنهادی خود را به دوطرف ارائه کردند؛ طرحی که قرار بود دوطرف با «آری» یا «نه» به آن پاسخ دهند، اما مسیر بررسی‌‌‌ها در تهران و واشنگتن به سمتی حرکت کرد که دوطرف روی محتوا نظر دادند و روند کنونی که شاهد آن هستیم، شکل گرفت.
ابوالقاسم دلفی افزود: ابتدا ما بررسی‌‌‌های خود را انجام و درنهایت پاسخ دادیم و آنها نیز پاسخ خود را ارائه کردند. اکنون هم نظرات ما روی پاسخ ارسالی آنها ارائه شده‌‌‌است؛ نظراتی که اگرچه در ابتدا با عکس‌‌‌العمل منفی طرف آمریکایی مواجه شد، اما معتقدم آنها به‌‌‌دلیل نوع نگاه‌‌‌شان به مذاکرات برجامی و اینکه می‌خواهند کانال مذاکرات را باز بگذارند، طرح را رد نمی‌‌‌کنند. وی ادامه داد: اگرچه ممکن است واشنگتن اعلام کند همچنان پاسخهای ایران با نواقصی همراه است، اما شواهد موجود حکایت از آن دارد که آنها قصد دارند مسیر مذاکرات را همچنان باز نگه دارند. بنابراین معتقدم آمریکا به‌‌‌گونه‌‌‌ای حرکت خواهد کرد که درنهایت بتواند به مسیر گفتوگوها با ایران ادامه دهد.
این کارشناس مسائل بین‌‌‌الملل درباره محتوای پاسخ ارسال‌شده از سوی ایران نیز عنوان کرد: با وجود اینکه محتوای نظرات ما هنوز علنی نشدهاست، اما به‌‌‌نظرم راهبردهای ترسیم‌شده از سوی رئیس‌‌‌جمهور در نشست‌‌‌خبری اخیر و تبیین 4شرط ایران برای نتیجه‌‌‌دار بودن مذاکرات، بازتاب ویژه‌‌‌ای در پاسخ ارسالی ازسوی تهران داشته است.
دلفی با تأکید بر اینکه پاسخ ما به طرفهای مقابل در چارچوب خطوط قرمز ترسیمی ازسوی سیدابراهیم رئیسی بودهاست، گفت: مواضع ریاست‌‌‌جمهوری بیان‌‌‌کننده راهبردهای کلی جمهوریاسلامی است. طبیعتا پاسخ ما خارج از این راهبردها نخواهد بود. بنابراین 4موضوع «رفع تحریمها»، «تضمین»، «اطمینان‌‌‌خاطر از عدم‌خروج دوباره آمریکا از برجام» و «مسائل پادمان» در پاسخ ارسالی از سوی تهران به‌‌‌نحوی مورد اشاره قرار گرفته است. سفیر پیشین ایران در فرانسه با بیان اینکه واکنش اولیه آمریکا قابل پیش‌‌‌بینی بود، چراکه تاکنون روی همه این محورها ملاحظاتی داشته‌‌‌اند، افزود: آمریکاییها همواره روی این محورها و بهویژه بحث پادمان نظراتی داشتند؛ مثلا مباحث پادمانی را موکول به توافق ایران و آژانس می‌‌‌دانستند، درحالی‌که ایران معتقد است توافق تنها درصورت حلوفصل مسائل پادمانی شکل اجرایی به‌خود خواهد گرفت. بنابراین با فرض اینکه پاسخ ایران براساس شروط رئیس‌‌‌جمهور تنظیم شده‌‌‌است، می‌‌‌توان تحلیل کرد که چرا آمریکاییها بدون معطلی واکنش نشان دادند. دلفی با تأکید بر اینکه بهنظر نمی‌رسد آمریکاییها قصد ترک میز مذاکرات را داشته باشند، چراکه نمی‌‌‌خواهند مقصر بر‌هم‌زدن گفتوگوها تلقی شوند، تصریح کرد: آنها نمی‌‌‌خواهند تجربه دوره ترامپ تکرار و جهان علیه‌‌‌شان بسیج شود. از این منظر واشنگتن کانال ادامه مذاکرات را باز خواهد گذاشت؛ همانطور که ما قصد نداریم میز مذاکره را ترک کنیم و می‌خواهیم گفتوگوها به سرانجام مطلوبی برسد.
وی با بیان اینکه در شرایط کنونی ایران و آمریکا ترجیح می‌‌‌دهند مذاکرات ادامه یابد، افزود: اما اینکه روند گفتوگوها چگونه باشد، نقش مهمی است که هماهنگکننده، یعنی اتحادیه اروپا برعهده دارد. جوزپ بورل تلاش می‌‌‌‌کند دو طرف به تفاهم برسند، بنابراین در شرایط کنونی نیز نقش‌‌‌آفرینی او و همچنین تروئیکای اروپایی حائز اهمیت خواهد بود.
دلفی همچنین با اشاره به درپیش‌بودن برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل، بیان کرد: این مجمع به‌‌‌زودی برگزار خواهد شد و علی‌الظاهر رئیس‌‌‌جمهور کشورمان نیز در آن شرکت خواهد کرد. بنابراین فرصت مناسبی برای همه طرف‌‌‌ها برای نزدیک‌‌‌تر‌کردن دیدگاه‌‌‌ها، آن‌‌‌هم در سطح سران فراهم میشود. معتقدم طرفهای مقابل روی فرصت «مجمع عمومی سازمان ملل» حساب ویژه‌‌‌ای باز کردهاند. با توجه به این موضوع، اگرچه واکنش اولیه آمریکا به‌نظرات ارسالی از سوی تهران بوی تعجیل میدهد، اما همچنان می‌‌‌توان از ادامه مذاکرات سخن گفت.
نیاز اروپایی‌‌‌ها به ادامه مذاکرات از 2منظر
این کارشناس مسائل بین‌‌‌الملل با تأکید بر اینکه اکنون اروپایی‌‌‌ها و بهویژه فرانسوی‌‌‌ها، بیش‌‌‌از همه به توافق نیاز دارند، گفت: جنگ در اوکراین و متعاقب آن، بحران انرژی به‌‌‌وجود آمده در اروپا، سبب شکل‌گرفتن این دیدگاه شده که ورود نفت و انرژی ایران به بازار، می‌‌‌تواند زمینه‌‌‌ساز خروج آنها از مضیقه کنونی شود، بنابراین تلاش می‌‌‌کنند مذاکرات به بن‌‌‌بست نکشد و کانال گفتوگوها همچنان باز بماند. دلفی افزود: در شرایط کنونی بحران انرژی و جنگ در اوکراین، اروپایی‌‌‌ها به‌‌‌دنبال تنوع‌‌‌بخشی به منابع انرژی خود بوده و از این منظر به‌‌‌شدت نیازمند به‌‌‌سرانجام رساندن مذاکرات هستند. موضوع مهم دیگر، روابط ما با روسیه است؛ به همین دلیل هم بود که فرانسوی‌‌‌ها خواستار میانجیگری ایران در جنگ اوکراین شدند. این موضوع نیز نشان میدهد با وجود اینکه آنها وزنه اثرگذاری در تصمیمگیری آمریکا نیستند، اما میکوشند با تعدیل نظرات واشنگتن، وضعیت کنونی را به سمت عبور از شرایط بحرانی سوق دهند.
در همینه زمینه :
