گزارش
شمارش معکوس برای تعیین تکلیف برجام
امیرعبداللهیان: اگر به این نتیجه برسیم که منافع ملی و خطوط قرمز ما رعایت شده، گام بعدی، حضور وزرای امورخارجه در وین است
آمریکا بالاخره پس از 10روز پاسخ خود را به پیش‌نویس ارائه شده از سوی اتحادیه اعلام کرد؛ پاسخی که اکنون در تهران در دست بررسی‌های کارشناسی است تا در روزهای آینده به سطح تصمیمگیری برسد. گمانهزنیها حکایت از آن دارد که واشنگتن نیز مانند تهران، در پاسخ خود، برخلاف نظر اتحادیه اروپا، به «بله» یا «خیر» اکتفا نکرده و نظرات خود را به تفصیل بیان کرده است؛ موضوعی که برخی معتقدند احتمالا به برگزاری دور جدیدی از گفت‌وگوها در وین منجر خواهد شد.
بهگزارش همشهری، پاسخ آمریکا به اتحادیه اروپا و همچنین تهران، که با تعلل قابلتوجهی نیز همراه بود، گمانهزنیهای بسیاری را بهدنبال داشت. در این میان در نخستین ساعات اعلام ارائه پاسخ از سوی واشنگتن، یک خط خبری درحال پررنگ شدن بود که تأکید داشت پاسخ آمریکا به ایران «قاطع» بوده و بسیاری از نقطهنظرات تهران بیپاسخ مانده و انتظارات جمهوریاسلامی برآورده نشده است.
این خط خبری اما با واکنش تلویحی تهران مواجه شد و مشاور رسانه‌ای تیم مذاکرهکننده ایران در توییتی ادعاها در این زمینه را تکذیب کرد. محمد مرندی در توییتی با تأکید براینکه نمی‌تواند وارد جزئیات شود، گفت: «این ایده که «پاسخ قاطعانه» از سوی آمریکا آمده، اشتباه است.»
آنچه در این میان اهمیت ویژهای دارد، این است که بررسی‌ها در ایران، فارغ از فضاسازیها و تعیین ضرب‌الاجل‌ها، ادامه دارد و همچنان‌که فرافکنیها تاکنون تأثیری بر راهبردهای اتخاذ شده از سوی جمهوری اسلامی نداشته، در شرایط حساس کنونی نیز ملاک اصلی برای تهران، سازگاری متن پیشنهادی با «منافع ملی» و «خطوط قرمز» اعلامشدهاست؛ موضوعی که در روزهای اخیر بارها مورد تأکید تصمیمسازان کشورمان قرار گرفته است.
ایران از حقوق خود کوتاه نمیآید
با توجه به چنین رویکردی هم بود که وزیر امور خارجه کشورمان در رایزنیهای برجامی روزهای اخیر خود، بار دیگر تأکید کرد: جمهوریاسلامی تحت هیچ شرایطی از تأمین حقوق مردم کوتاه نخواهد آمد. حسین امیرعبداللهیان که در سفر منطقهای به آفریقا بهسر میبرد، پس از گفت‌وگوی تلفنی با آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «گوترش در این گفت‌وگو روند توافق رفع تحریم‌ها را مثبت خواند و ابراز امیدواری کرد مذاکرات وین به نتیجه‌ای رضایتبخش منتهی شود، ضمن تشکر از تلاش‌های سازنده دبیرکل به ایشان گفتم: آمریکا به پیشنهادات پاسخ داده است و اکنون ما در حال بررسی این پاسخ هستیم. در اینکه ما اراده جدی و واقعی برای رسیدن به توافق قوی و پایدار داریم شکی نیست، اما از حقوق مردم در هیچ شرایطی کوتاه نخواهیم آمد... امروز وقت آن است تمامی طرف‌ها اراده خودشان را در عمل اثبات کنند.» از سوی دیگر وزیر امورخارجه کشورمان با همتای قطری خود نیز بهصورت تلفنی گفت‌وگو کرد و دوطرف پیرامون آخرین وضعیت مذاکرات رفع تحریم‌ها بحث و تبادلنظر کردند. محمد بنعبدالرحمن آلثانی در این گفت‌وگو ضمن تأکید بر اینکه دستیابی به توافق هسته‌ای عادلانه به نفع امنیت و ثبات منطقه است، گفت: قطر مشتاقانه منتظر است تهران و واشنگتن برای احیای توافق هسته‌ای به اجماع برسند.
جدیت ایران در مسائل پادمانی
در این میان اما سخنان وزیر امورخارجه کشورمان درجمع ایرانیان مقیم تانزانیا حکایت از آن دارد که مسائل پادمانی، همچنان یکی از اصلیترین نقاط اختلاف در مسیر دستیابی به توافق در وین است. امیرعبداللهیان در این نشست با اعلام اینکه پاسخ طرف آمریکایی دریافت شده و ایران درحال بررسی و آنالیز دقیق آن است، تأکید کرد: «روی مسائل باقیمانده پادمانی، بسیار جدی هستیم و به هیچوجه حاضر نیستیم در شرایطی که همه طرف‌ها به برجام برمی‌گردند، برخی اتهامهای سیاسی و بیاساس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران همچنان باقی مانده باشد و آنها بخواهند مانند «استخوان لای زخم» هر زمان که خواستند، این ادعاهای برخاسته از رژیم صهیونیستی را تکرار کنند.»
وی به این نکته هم اشاره کرد که «چنانچه بررسی‌های ما به نقطه‌ای برسد که جمعبندی تیم کارشناسی ایران تأمین منافع ما و رعایت ملاحظات و خطوط قرمز جمهوری اسلامی باشد، گام بعدی جمع شدن و حضور وزرای امور خارجه در وین برای جمعبندی گفت‌وگوها و توافق‌هاست و براساس جدول زمانبندی که درباره آن بررسی‌های کارشناسی ما در دست اقدام است، امیدواریم بتوانیم به مراحل بعدی هم وارد شویم.» امیرعبداللهیان همچنین تأکید کرد تا زمانی که ایران از رعایت خطوط قرمز و حصول منافع ملت مطمئن نشود، هیچ عجله‌ای در این موضوع نخواهد کرد.
واکنشها به پاسخ آمریکا
در چنین شرایطی پاسخ ارائه شده از سوی آمریکا با واکنشهای متفاوتی همراه شد؛ مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در این زمینه با اشاره به دریافت پاسخ واشنگتن، گفت که فکر می‌کند این پاسخ «بسیار معقول» بوده است. جوزپ بورل پیشاز این پاسخ ایران به طرح پیشنهادی اتحادیه اروپا را نیز «معقول» ارزیابی کرده بود.
نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی وین نیز در توییتی به این موضوع واکنش نشان داد و گفت که مشارکت‌کنندگان در مذاکرات حق دارند خواستار تغییراتی در متن توافق شوند. میخائیل اولیانوف، دراین باره نوشت: «پیشنهاد هر پیش‌نویس جدید سبب طولانی‌تر شدن مذاکرات وین برسر برجام می‌شود. این ممکن است مایه تأسف باشد، اما شرکت‌کنندگان حق دارند براساس رویه‌های معمول در دیپلماسی چندجانبه، خواستار تغییراتی در متن شوند؛ باید صبور باشیم.» معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز در جریان یک کنفرانس خبری تأکید کرد: «ما همچنان معتقدیم بازگشت دوجانبه به پایبندی به توافق، نهتنها در راستای منافع ملی آمریکاست، بلکه قدمی مهم برای خاورمیانه محسوب می‌شود.» ودانت پاتل اگرچه درباره جزئیات پاسخ آمریکا اظهارنظر نکرد، اما گفت که در این زمینه با تلآویو رایزنیهایی انجام شده است. از سوی دیگر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گفت‌وگو با شبکه «فرانسه24» گفت: مذاکرات برای احیای برجام درحال پیشرفت است. رافائل گروسی همچنین تأکید کرد که توافق میان طرفین چندان دور نیست.
در این میان اما افزایش تقلای ضدبرجامی تلآویو از نارضایتی آنها از روند گفت‌وگوها حکایت دارد. در چنین شرایطی هم بود که رسانههای صهیونیستی اعلام کردند با توجه به نزدیک شدن به امضای توافق هسته‌ای، رئیسجمهور آمریکا گفت‌وگوی تلفنی با نخستوزیر رژیم صهیونیستی را نپذیرفته و وزیر دفاع آمریکا نیز احتمالا با بنی گانتس دیدار نخواهد کرد.
مکث
مذاکرات در دوراهی توافق یا تعلیق چندماهه
کورش احمدی، دیپلمات سابق ایران درباره گمانهزنیها پیرامون پاسخ ارائه شده از سوی واشنگتن به همشهری گفت: با وجود اینکه درباره محتوای پاسخ طرف آمریکایی به متن پیشنهادی اتحادیه اروپا چیز زیادی نمیدانیم، اما آنگونه که از گمانهزنیها برمیآید، مباحث طرح شده تفصیلی و همراه با جزئیات است. او با تأکید بر اینکه این پاسخ برخلاف انتظار اتحادیه اروپا، «بله» یا «خیر» نیست، افزود: واشنگتن ظاهرا برخی مباحث را پذیرفته و بعضی دیگر از محورهای مدنظر جمهوری اسلامی را نیز نپذیرفته که حل موضوع نیازمند رایزنیهای بیشتر است. نکته این است که واشنگتن «بله» یا «خیر» نگفته است. وی با بیان اینکه طول کشیدن 10روزه پاسخگویی از سوی طرف آمریکایی نشان میدهد ممکن است هنوز با دستیابی به توافق فاصله داشته باشیم، گفت: وضعیت کنونی حکایت از آن دارد که پاسخ ایران نیز تفصیلی خواهد بود و نیازمند بررسی بیشتر در ساختارهای تصمیمسازی است.
این کش و قوس ممکن است یکی، دو هفته بهطول انجامد.احمدی افزود: با توجه به شرایط موجود، گمان میکنم فرایند کنونی طی چند روز نخست ماه سپتامبر (10شهریور) یا حل می‌شود یا اینکه با وقفهای چند ماهه مواجه خواهد شد. موضوع این است که در این مقطع زمانی از یکسو اجلاس فصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مباحث مطرح در شورای حکام را در پیش داریم و از سوی دیگر مجمع عمومی سازمان ملل برگزار خواهد شد. این تحولات ممکن است شرایط را تغییر دهد. این کارشناس مسائل بینالملل ادامه داد: با توجه به اینکه اتحادیه اروپا نحوه مواجهه ایران و آمریکا با متن پیشنهادی خود را نوعی خدشه به اعتبارش میداند، طرفین را تحت فشار قرار خواهد داد. احمدی افزود: بهنظر میرسد بحث پادمان و زمانبندی رفع تحریم‌ها از کلیدیترین موضوعهای باقیمانده است. وی گفت: گذشته از اینکه تلآویو تلاش می‌کند پاسخ آمریکا را متأثر از فشارهای خود نشان دهد، باید در نظر داشت که دولت بایدن با مشکلات داخلی نیز دست بهگریبان است. در روزهای اخیر درحالی‌که جمهوریخواهان درحال حمله به دولت در زمینه توافق با ایران بودند، دمکراتها سکوت پیشه کردند و واکنشی در حمایت از راهبردهای برجامی دولت نشان ندادند؛ موضوعی که نشان میدهد واشنگتن با مخالفتهای داخلی مهمی دراین عرصه مواجه است.
مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در گفت‌وگو با همشهری:
به توافق خیلی نزدیک شدهایم
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درباره آخرین وضعیت گفتوگوهای برجامی به همشهری گفت: در شرایط کنونی نکته مهم این است که طرف آمریکایی باید بیش از گذشته در مذاکرات برجامی جدیت داشته باشد. آنها باید به این موضوع واقف باشند که در یک آزمایش بزرگ قرار دارند که رویکردشان به گفت‌وگوها در معرض نگاه جهانیان است.
فداحسین مالکی افزود: تحلیل من این است که آمریکاییها پاسخی دادهاند که برگزاری دور جدیدی از گفتوگوهای برجامی را گریزناپذیر خواهد کرد.
وی درباره چشمانداز دستیابی به توافق در مذاکرات برجامی نیز گفت: اگرچه نمی‌توان برای حصول توافق بازه زمانی مشخصی ارائه کرد، اما با توجه به وضعیت کنونی، معتقدم خیلی به توافق نزدیک شدهایم. مالکی به راهبرد جمهوریاسلامی در مذاکرات برجامی اشاره کرد و افزود: ما از ابتدا ثابت کردیم که از جدیت کافی برای پیشبرد مباحث مطرح برخورداریم و این طرف مقابل است که باید ثباتقدم خود را در این زمینه به اثبات برساند. رویکرد ما به مذاکرات برجامی از ابتدا مبتنی بر رفتار صادقانه بود.
وی ادامه داد: در شرایط کنونی که در حساسترین مقطع گفتوگوهای برجامی قرار داریم و لحظه تصمیمگیری فرا رسیده است، طرف آمریکایی باید رویکرد عقلانی به موضوعها داشته باشد و اراده خود را برای رفع مشکلات باقیمانده نشان دهد، چرا که ایران به صراحت پیشنهادهای خود را مطرح کرده و نشان داده در این زمینه ثبات قدم دارد.
مالکی گفت: واقعیت این است که در متن پیشنهادی اتحادیه اروپا اما و اگرهای قابلتوجهی وجود داشت و برخی ابهامهای موجود باید برای تهران رفع میشد. در جلسه‌های مشترکی که میان اعضای کمیسیون امنیتملی مجلس و مذاکرهکنندگان کشورمان در دبیرخانه شورای‌عالی امنیتملی برگزار شد نیز شاهد ابهامهایی در این متن بودیم و پیشنهادهای مطرح شده از سوی ایران در راستای رفع گره‌ها و ابهامهای موجود بوده است. وی تصریح کرد: در مواجهه با رویکرد عقلانی ایران به مذاکرات، شاهدیم که طرف آمریکایی از تصمیمگیری قاطع در این زمینه طفره می‌رود و در اصطلاح «یکی به نعل میزند و یکی به میخ». اتخاذ چنین رویکردی از سوی واشنگتن نشاندهنده عدم‌جدیت آنها برای گشودن گره‌های موجود است.
این عضو کمیسیون امنیت ملی با تأکید بر اینکه طرف آمریکایی برخلاف ایران که در مذاکرات جدی بوده، بهدنبال بهانهجویی برای عملنکردن به تعهدات خود است، گفت: نکتهای که درباره محتوای پاسخ آمریکا به متن پیشنهادی اتحادیه اروپا باید مورد توجه قرار گیرد این است که این پاسخ نمی‌تواند راهگشا باشد، چراکه عملکرد واشنگتن در ماه‌های اخیر نشان میدهد آنها بهدنبال گرهگشایی از گفت‌وگوها نیستند. مالکی با تأکید براینکه دولت بایدن برای تصمیمگیری در زمینه توافق گرفتار مشکلات داخلی شده است، افزود: گرفتاری آمریکاییها در بحران اوکراین از یکسو و فشار لابیهای سرسخت صهیونیستی از سوی دیگر، دولت آمریکا را در تصمیمگیری عقلانی در این حوزه ناتوان کرده است و تعلل آنها در پاسخگویی نیز شاهدی بر این مدعاست. وی با اشاره به برخی گمانهزنیها مبنی بر اینکه آمریکا پاسخ قاطعی به ایران داده است، تصریح کرد: آنها نمی‌توانند پاسخ قاطعی به ایران بدهند، چرا که واکنش قاطعی نیز خواهند دید. در گذشته شاهد بودهایم که رفتارهای خصمانه آنها با پاسخ قاطع و سخت ایران مواجه شده است.
نمونه آن در مباحث پادمانی اخیر قابل مشاهده است که پس از تصویب قطعنامه خصمانه درباره ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران براساس قانون راهبردی مجلس، دوربینهای فراپادمانی آژانس را خاموش کرد.
در همینه زمینه :
