آثار جعلی در موزه خوشنویسی قزوین

شیرین برزگر| قزوین- خبرنگار:

یکی از ارکان مهم موزه‌داری در دنیای امروز، کارشناسی آثار تاریخی و هنری است و یکی از دلایل مهم حضور کارشناس زبده در موزه‌ها و سایر مراکز مهم عرضه آثار و اشیای هنری، جلوگیری از عرضه آثار جعلی و کپی شده از هنرمندان صاحب‌نام گذشته است. حدود 15 سال است که در عمارت چهلستون قزوین، موزه‌ای با نام «موزه خوشنویسی قزوین» به وجود آمده که تعدادی از آثار هنرمندان خوشنویس‌ سده‌های قبل دیار مینونشان در آنجا به معرض نمایش گذاشته شده است. اما به‌تازگی یکی از اساتید خوشنویسی استان ادعا کرده که برخی از آثار این موزه جعلی‌ا‌ند و در نبود یک کارشناس‌ دقیق و مسئولیت‌پذیر به ویترین‌های موزه راه پیدا کرده‌اند. 


مصادیق جعلی بودن آثار

یکی از هنرمندان خوشنویسی قزوین در گفت‌وگو با همشهری با بیان اینکه آثار جعلی زیادی در پشت ویترین‌های موزه خوشنویسی قزوین قرار دارند، گفت: به ضرس قاطع و با اتکا به دانش خود در زمینه خطاطی می‌گویم که این خط‌نوشته‌ها جعلی هستند و امضاهای روی این آثار، امضاهای الحاقی و قلابی‌ا‌ند.  «احمد ابوطالبیان» با یادآوری اینکه بخشی از آثار این موزه جعلی‌ا‌ند، اضافه کرد: به نظر می‌رسد حداقل 10 تا 15 اثر جعلی در این موزه قرار دارد. به‌عنوان نمونه، تابلو نوشته‌ای از سوره «حمد» در موزه چهلستون وجود دارد که با نگاه دقیق به آن، می‌توان فهمید که حداکثر 10 سال قبل نوشته شده‌، اما همین تابلو به اسم اثر خوشنویسی دوره سلجوقی به موزه واگذار شده است. 
وی با اشاره به دیگر مصادیق این موضوع‌ ادامه داد: بعضی از آثار اگرچه قدیمی‌اند، اما با جعل امضای خوشنویسان بزرگی مانند میرعماد و میرزا غلامرضا و به نام آنها به موزه خوشنویسی قزوین فروخته شده‌اند. البته معلوم است که فروشنده‌های آثار یاد شده چه کسانی هستند، چون سند خرید و فروش آنها در سازمان میراث فرهنگی موجود است. 


لزوم ارزیابی دوباره آثار موزه خوشنویسی

این استاد خطاطی با ذکر اینکه عکس‌های تهیه شده از آثار مزبور، بر جعلی بودن آنها گواهی می‌دهد، گفت: اصل این آثار وجود دارد و با مقایسه با آنها می‌توان به تقلبی بودن بعضی تابلوخط‌های موزه عمارت چهلستون پی برد. بنابراین لازم است که تمامی آثار این موزه مورد کارشناسی مجدد قرار بگیرند. یک کارشناس خبره به‌راحتی می‌تواند تشخیص دهد که کدام آثار جعلی‌اند، چرا جعلی‌اند و از کجا آمده‌اند. 

ابوطالبیان افزود: با توجه به اینکه آثار مذکور صدها میلیون تومان به سازمان میراث فرهنگی استان فروخته شده‌اند، باید تکلیف آنها مشخص شود که چه کسانی آثار مورد نظر را فروخته‌اند و چه افرادی به‌عنوان کارشناس بر خرید آنها نظارت کرده‌اند. بنا به اطلاع من این کارها در سال‌های 1385 و 1386 خریداری شده‌اند و جالب اینکه ارزیابی کارشناسی این آثار توسط بعضی از فروشندگان که از خطاطان استان هستند، انجام شده است.  وی با تأکید بر اهمیت روشن شدن و حل این مشکل، ادامه داد: با توجه به اینکه قزوین را پایتخت خوشنویسی نام گذاشته‌ایم، ارائه چنین آثاری در موزه خط چهلستون، اعتبار خوشنویسان ما را زیر سؤال می‌برد. این آثار باید از ویترین‌های موزه خوشنویسی برداشته شوند و برای افرادی که میراث فرهنگی را مغبون و متضرر کرده‌اند، پرونده قضایی تشکیل شود. 


‌ کسانی که آثار را بررسی کردند‌ 

‌ مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ‌با یادآوری اینکه در زمان خرید آثار مورد نظر، مسئولیتی در اداره کل میراث فرهنگی نداشته است، به همشهری گفت: ‌‌به یاد دارم که نسبت به این موضوع حساسیت‌هایی وجود داشت. البته این اختلاف‌ها همیشه در بین مجموعه‌داران رایج است که کدام آثار اصل هستند و کدام اصل نیستند. 
«محمدعلی حضرتی‌ها» با بیان اینکه خرید آثار خطی و تابلوخط‌های تاریخی برای موزه کاخ چهلستون از سال 1382 شروع شده است، اضافه کرد: اغلب این آثار از مجموعه‌داران و استادان خوشنویسی استان مانند مرحوم استاد ابوالحسن محصص مستشاری، امیر عاملی و احمد پیله‌چی خریداری شدند. 

وی درباره نحوه ارزشیابی کارشناسی آثار موزه خوشنویسی قزوین‌ گفت: اکثر آثار گفته‌شده توسط احمد پیله‌چی (خطاط قزوینی) ارزیابی شده‌اند. البته در آن زمان، این هنرمند تنها کارشناس نبوده و یک شورای کارشناسی 3 نفره شامل او و 2 کارشناس دیگر که یکی از آنها از طرف سازمان میراث فرهنگی کشور آمده بود، ارزیابی این آثار را به عهده داشته‌اند. 


قزوین پایتخت خوشنویسی نیست

این مقام مسئول در جواب این پرسش که اگر در کارشناسی دوباره، جعلی بودن آثار نام‌برده محرز شود، چه اتفاقی برای آنها می‌افتد، گفت: طبیعی است که در قدم اول باید آثار جعلی را از ویترین‌های موزه خارج کرد. بعد هم باید بحث‌های حقوقی و ابعاد قضایی این مسأله پیگیری شود. البته نباید شتابزده عمل کنیم و کارشناسی باید با تأمل و تعمق کامل انجام شود. 

حضرتی‌ها با ذکر اینکه در همه موزه‌های دنیا بین 5 تا 10‌ درصد، امکان راهیابی اشیای تقلبی وجود دارد، گفت: به‌تازگی امین اموال فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی را مأمور بررسی اشیای تاریخی موزه شهر (قزوین) کرده‌ایم. با توجه به اینکه 6500 شیء تاریخی در این موزه داریم، هنوز فرصت بررسی اشیای موزه خوشنویسی را پیدا نکرده‌ایم. وقتی زمان بازبینی این آثار فرا برسد، قطعاً موضوع خط‌های جعلی را به‌طور دقیق کارشناسی می‌کنیم. 
وی در پایان با تأکید بر اینکه قزوین پایتخت خوشنویسی ایران نیست، ادامه داد: تاریخ خطاطی ایران نشان می‌دهد که این عنوان واقعیت ندارد. امروزه مشاهده می‌کنیم که به برخی شهرها لقب‌هایی مثل پایتخت فرهنگ و طبیعت داده‌اند. معلوم نیست این پایتخت‌ها را چه کسی تعیین می‌کند. معتقدم فقط یک پایتخت سیاسی به نام تهران داریم و بقیه عناوین جنبه تعارف دارند.