قدرت‌نمایی ایران با فناوری نانو

عمادالدین قاسمی‌پناه- روزنامه‌نگار

«گزارش عملکرد سند گسترش کاربرد فناوری نانو در ایران در سال ۱۴۰۰» در حالی به تازگی منتشر شده که رتبه تولید علم کشور دراین حوزه، از رتبه 58دنیا در سال 2000 به رتبه 4دنیا در سال 2021 ارتقا یافته است. اگرچه کشور این رتبه را از 5سال پیش کسب و آن را حفظ کرده، با این حال، فقط به تولید علم بسنده نشده و در تجاری‌سازی‌ و به‌عبارتی تبدیل علم به ثروت هم رشد داشته‌ایم. گزارش مورد اشاره در 5فصل و 307صفحه تنظیم شده که حائز نکات قابل‌توجهی است. جدول منتشر شده در این گزارش نشان می‌دهد که چین، آمریکا و هند در انتشار مقاله و به‌عبارتی تولید علم رتبه‌های اول تا سوم را به‌خود اختصاص داده‌اند و کشورهای صنعتی کره‌جنوبی، آلمان و ژاپن پس از ایران در رتبه‌های 5 تا 7 قرار گرفته‌اند. این در حالی است که ایران در منطقه، رتبه اول تولید علم در فناوری نانو را به‌خود اختصاص داده است.

رشد بازار فناوری نانو در ایران
درحالی‌که بازار فناوری نانو در ایران طی سال 1392 معادل 792میلیارد ریال گزارش شده، اما این میزان براساس گزارش منتشر شده به رقم 115هزار و 453میلیارد ریال در سال 1399 رسیده است. در واقع آغاز جهش این بازار را می‌توان در سال 1396مشاهده کرد که در مقایسه با سال 95 با رشدی تقریبا 100درصدی یک رکورد را ثبت کرده است. با این حال اوج این جهش مربوط به سال 99 است. درحالی‌که بازار فناوری نانو در سال 98کمتر از 44هزار و 500میلیارد ریال بود، در سال 99با افزایش حدود 71هزار میلیارد ریالی، تقریبا معادل همه سال‌های 92تا 98با رشد همراه بوده است. درواقع، طی سال 92تا 98بازار فناوری نانو در ایران معادل 77هزار میلیارد ریال بوده است.

رفاه مردم با نانو
سعید سرکار، دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو در گفت‌وگوی اختصاصی با همشهری در پاسخ به این پرسش که شاخص‌ترین نکات گزارش منتشرشده چه مواردی است، می‌گوید: «بهترین شاخص این است که در برابر بودجه‌ای که متعلق به مردم بوده، چه خروجی و آورده‌ای برای آنها داشته‌ایم و تا چه حد در برابر پول مردم احساس مسئولیت کرده‌ایم.»
سرکار با اشاره به اینکه اکنون 5سال است در رتبه چهارم دنیا در زمینه تولید مقالات نانو قرار داریم، تأکید می‌کند که با این حال، تربیت نیروی انسانی متخصص، تولید علم، توسعه فناوری و صنعتی‌سازی‌ که تاکنون صورت گرفته برای 2منظور انجام شده است؛ اول ارتقای کیفیت زندگی مردم و دوم تولید ثروت. سرکار در مورد ارتقای کیفیت زندگی مردم می‌گوید: «به‌عنوان مثال، ما برای تولید داروهای نانویی ضد‌سرطان از متخصصان داخلی حمایت کردیم و اکنون پس از طراحی و تولید انبوه، با قیمت یک‌بیستم مشابه خارجی، این داروها در داخل کشور عرضه می‌شوند.» او یادآوری می‌کند که تزریق دارویی که 25میلیون تومان هزینه داشته، اکنون با رقمی معادل 800هزار تومان انجام می‌شود.
دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو به دارویی دیگر اشاره می‌کند که قیمت آن 1100یورو(حدود 45میلیون تومان) بوده، اما امروز به قیمت یک میلیون و 200هزار تومان در اختیار بیماران قرار می‌گیرد. سرکار با اشاره به صادرات این داروها به کشورهای دیگر می‌گوید: «درواقع اگر پیش از این، فقط یک قشر خاص امکان بهره‌مندی از این داروها را داشتند، امروز آحاد مردم می‌توانند به این دارو دسترسی داشته باشند. او همچنین به سایر خدمات فناوری نانو اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «با این تکنولوژی، اکنون می‌توانیم آلودگی‌های آب را برطرف کنیم و آب آشامیدنی سالم در اختیار مردم قرار دهیم.» سرکار محیط‌زیست سالم‌تر، تصفیه پساب‌های صنعتی، تولید پلاستیک‌های زیست‌تخریب‌پذیر و محصولات پردوام را از خدمات دیگر فناوری نانو می‌داند که با تلاش متخصصان کشور به‌دست آمده است.

مکث
تولید ثروت با نانو

دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو توسعه این فناوری را همچنین از منظر تولید ثروت مورد توجه قرار می‌دهد و می‌گوید: «اگرچه آمار سال 1400 ارائه نشده، اما در سال 99حجم فروش محصولات نانو 11هزار و 500میلیارد تومان بوده که فقط هزار میلیارد تومان به‌عنوان مالیات بر ارزش افزوده به خزانه دولت واریز کرده‌ایم.»  سرکار در این مورد توضیح می‌دهد: «این موضوع به این معنی است که در سالی که دولت به ستاد نانو به‌عنوان متولی فناوری نانو کشور، 54میلیارد تومان اختصاص داد، بالغ بر هزار میلیارد تومان فقط از مالیات بر ارزش افزوده کسب درآمد کرده است.» او همچنین با اشاره به تولید 1200محصول تأییدشده که اکنون در بازار عرضه می‌شود، از صادرات این محصولات به 45کشور خبر می‌دهد. دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو همچنین یادآوری می‌کند که حجم بازار نانو هر ساله رشد 100درصدی را تجربه کرده و اظهار امیدواری می‌کند که آمار سال 1400رکورد 22هزار میلیارد تومانی را ثبت کند.