هر استان، یک میز صادرات

سیده زهرا عباسی - خبرنگار 

سازمان توسعه تجارت اردیبهشت امسال فهرست میزهای توسعه صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی را اعلام و مسئولیت آنها را به استان‌های معین اعلام کرد. طبق این ابلاغ، 49میز توسعه صادرات در 7گروه محصولات حیوانی و صنایع وابسته، میوه و تره‌بار، خشکبار، گل و گیاه، صنایع تبدیلی، شیرینی، شکلات و فرآورده‌های غلات و صنوف تولیدی و محصولات لبنی به استان‌ها تفویض شده است.
هرچند بوشهر با 5 و خراسان رضوی و فارس با 4میز بیشترین سهم را در این زمینه دارند، اما تقریبا همه استان‌ها سهمی از این بخش برده‌اند و میز توسعه صادرات صنوف تولیدی و شیرینی‌جات سنتی نیز به‌طور همزمان به همه استان‌های کشور تفویض شده است.
مسئولان استانی معتقدند این تفویض اختیار که برای نخستین‌بار به شکلی گسترده اتفاق افتاده، به‌دلیل تجربه‌های محلی استان‌های معین و از سوی دیگر حضور نمایندگان وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های بالادستی در نشست‌های تخصصی هر میز می‌تواند در جذب منابع مالی، تصمیم‌گیری‌های بهتر، افزایش بهره‌وری و توسعه صادرات نقش مهمی داشته باشد؛ هرچند بخش خصوصی واگذاری دبیری این میزها به بخش‌های دولتی و اداره‌های صمت استانی را عاملی برای ایجاد شکاف بین بخش دولتی و 
خصوصی می‌دانند.

موضوع: تفویض میزها به استان‌ها 
علیرضا پیمان‌پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت اردیبهشت امسال در نامه‌ای با عنوان «تفویض میزهای توسعه صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی به استان‌های معین در سال۱۴۰۱» ضوابط و شرایط این تفویض را اعلام کرد. بر اساس این ابلاغ، استان معین موظف است در گروه کالایی مربوطه با همکاری سایر استان‌های ذیربط به برگزاری منظم و مستمر جلسات، ارائه پیشنهادهای اجرایی در راستای سیاست‌ها و برنامه‌های کلان صادرات غیرنفتی با هدف رفع موانع و مشکلات پیش‌روی صادرکنندگان آن محصول اقدام و گزارش‌های لازم را منعکس کند. بر این اساس، مسئولیت دبیرخانه میزهای توسعه صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی تفویض شده به استان‌ها به کمیسیون کشاورزی اتاق‌های بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان‌های ذیربط محول شده است.

تجربه 3ساله بوشهر و تفویض 5میز 
بوشهر در میان استان‌ها و از میان 49میز توسعه صادرات شکل گرفته بیشترین سهم را با داشتن 5میز میگو، گوجه‌فرنگی، خرما، کود شیمیایی و محصولات پتروشیمی در اختیار دارد؛ استانی که طی 3سال گذشته میز خرما را برگزار کرده بود و تجربه‌ای 3ساله در این زمینه دارد. مدیرکل صنعت، معدن و تجارت بوشهر رویکرد اصلی شکل‌گیری این میزها را تقویت صادرات می‌داند و به همشهری می‌گوید:‌ همه دستگاه‌های اداری و ذی‌نفعان به نشست‌های تخصصی میزها دعوت می‌شوند تا برنامه‌ریزی بهتری برای صادرات محصولات شکل بگیرد و همانطور که در عنوان میزها قید ملی ذکر شده است، در این میزها تصمیم‌های کلان و ملی گرفته خواهد شد.
مهدی صفوی با تأکید بر اینکه تصمیم‌ها و مصوبه‌های این میزها از سوی وزیر صمت یا رئیس سازمان توسعه تجارت ابلاغ می‌شود، می‌افزاید: این میزها براساس مزیت استان‌‌ها انتخاب شده‌اند، اما با توجه به اینکه پیش از این مسئولان استانی اختیار لازم برای گرفتن تصمیم‌های ملی را نداشتند حالا با حضور نمایندگان دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های بالادستی علاوه بر افزایش اختیار در تصمیم‌گیری‌ها در جذب منابع مالی و صدور مجوزها وضعیت بهتری دارند. از سوی دیگر درخواست‌ها و تصمیم‌های این میز در برنامه‌های سالانه وزارتخانه‌های مرتبط قرار می‌گیرد که می‌تواند به افزایش تولید، بهره‌وری و صادرات محصول در استان‌ها منجر شود.
وی درباره انتقادهای صورت‌گرفته نسبت به مشارکت بخش خصوصی هم می‌گوید: ما هم معتقدیم بخش خصوصی باید حضور پررنگ‌تری در این میزها داشته باشند، اما این جلب مشارکت به اختیار استان‌هاست که مسئولان هر استان می‌توانند بخش خصوصی را در پشتیبانی و مدیریت محتوا و همچنین در برگزاری نشست‌ها بیشتر مشارکت دهند و در واقع منعی برای مشارکت بخش خصوصی در این میزها وجود ندارد. او به تجربه 3ساله بوشهر در برگزاری میز خرما اشاره می‌کند و توضیح می‌‌دهد که این میز طی سال‌های اخیر توانسته است در زمینه صادرات، بهبود زیرساخت‌ها، حمایت از تولیدکنندگان، صدور مجوزهای مورد نیاز، برگزاری رویدادها، اعزام یا پذیرش‌های هیأت‌ها و... تأثیرگذار باشد.

یک موقعیت ارزشمند برای استان‌ها 
در تفویض اختیار میزهای توسعه صادرات به استان‌ها در کنار استان‌های توسعه‌یافته‌ای چون خراسان رضوی، تهران، فارس، اصفهان و آذربایجان شرقی، نام استان‌های کمتر توسعه‌یافته و محروم هم به چشم می‌خورد؛‌ استان‌هایی که قطب تولید محصولات خاص و مهمی هستند و میزهای توسعه صادرات می‌تواند نوید روزهای بهتری را برای کشاورزی‌شان بدهد.
خراسان شمالی، یکی از این استان‌‌هاست که حالا معین میز توسعه صادرات انگور شده. رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی این استان، تفویض اختیار میزهای توسعه صادرات به استان‌ها را یک موقعیت ارزشمند برای آنها توصیف می‌کند و به همشهری می‌گوید: این میزها می‌‌تواند موجب پیشرفت صنایع، افزایش بهره‌وری و تولید محصول و کاهش هزینه‌های تولید و درنهایت توسعه استان‌ها شود.
اشکان کاویانی،تفویض اختیار را عاملی برای اشتراک تجربه‌ها، روش‌‌ها و فناوری‌های روز دنیا می‌داند و از سوی دیگر معتقد است حضور مسئولان بالادستی با ظرفیتی که در حوزه تصمیم‌گیری، تامین مالی و حمل‌ونقل ایجاد می‌کند، گامی رو به پیش خواهد بود.
وی با بیان اینکه خراسان شمالی به‌دلیل اقلیم خاص خود در کشت تاکستان به‌صورت دیم موفق است، می‌افزاید: خراسان‌شمالی 120هزار هکتار تاکستان با گونه غالب رازقی و کشمشی دارد که با توجه به دیم‌بودن در موقعیت فعلی خشکسالی و کم‌آبی کشور بسیار مطلوب و مقرون‌به‌صرفه است.
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی خراسان شمالی با بیان اینکه به‌صورت متوسط هر 2هکتار معیشت یک خانوار را تامین می‌کند، معتقد است با توجه به حجم اشتغال‌زایی این محصول در استان، برگزاری میز توسعه صادرات و رفع موانع و مشکلات زنجیره تولید اهمیت بسیار زیادی دارد.
کاویانی بازار عمده محصول انگور در استان را پاکستان می‌داند و توضیح می‌دهد: علاوه بر دعوت از استادان دانشگاهی و پیشکسوتان، فعالان بازار پاکستان را به تولیدکنندگان و تاکداران داخل مرتبط می‌کنیم تا بازار این محصول رونق بگیرد.

به نفع تولید کنندگان 
لرستان هم یکی از استان‌های محرومی است که طی 3سال گذشته تجربه برگزاری میز توسعه صادرات عسل را داشته و حالا در سومین سال برگزاری این میز، پیگیر دریافت نشان استاندارد و سیب سلامت برای محصول خود است؛ اتفاقی که استان‌های دیگر هم امیدوارند با فعالیت‌های میزهای توسعه صادرات برایشان رخ دهد.
دبیر اتاق بازرگانی لرستان با بیان اینکه حدود 3500تولیدکننده عسل در این استان فعالیت می‌کنند، به همشهری می‌گوید: با توجه به کیفیت بالای عسل تولیدی لرستان و شرایط مناسب پرورش زنبور، باید برندسازی برای این محصول مورد توجه جدی قرار گیرد تا علاوه بر مصرف داخل، صادرات عسل لرستان به‌عنوان هدف میز توسعه صادرات نیز انجام شود.
فخرالدین مالمیری مهم‌ترین درخواست تولیدکنندگان را شکر به‌عنوان مواداولیه مطرح می‌کند و می‌افزاید: بستن قرار‌داد با کارآفرینان برتر حوزه زنبورداری، گفت‌وگو با 25نفر از زنبورداران برتر در قالب یک کتاب و آموزش مقابله با بیماری‌ها برای زنبورداران از برنامه‌های پیش‌رو در لرستان است.
عضو تیم توسعه خوشه عسل لرستان هم یکی از چالش‌های مهم تولیدکنندگان عسل این استان را بسته‌بندی محصولات تولیدی می‌داند و تأکید می‌‌کند که واحد بسته‌بندی مجهز و به‌روز برای عسل لرستان وجود ندارد. بختیار رازانی، مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی لرستان به همشهری می‌‌گوید که 10برند واحد تولیدکننده عسل در لرستان با حمایت مالی شرکت شهرک‌های صنعتی استان ثبت می‌شود تا با ثبت برند تولیدکنندگان برتر گامی برای رفع مشکل فروش فله‌ای عسل لرستان برداشته شود.

تصمیم‌های بهتر استانی 
استان هرمزگان نیز میز توسعه صادرات میگوی پرورشی را در اختیار گرفته است تا برنامه‌ریزی‌های لازم در این زمینه ازجمله پیگیری نقاط ضعف و قوت صنعت، حل مشکلات و موانع صادرات، تامین امکانات مورد نیاز و حضور در عرصه بین‌المللی را پیگیری کند.
اتحادیه آبزیان استان هرمزگان به‌عنوان یکی از تشکل‌های بخش خصوصی زیرمجموعه اتاق بازرگانی دبیری این میز را در هرمزگان برعهده دارد و رئیس این اتحادیه معتقد است تجربه مستقیم و میدانی استان‌ها در هر بخش می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری بهتر و تخصصی‌تر آنها نسبت به پایتخت شود.
مهرداد بازرگان به همشهری می‌گوید:‌ استان هرمزگان با تولید 25تا 28هزار تن میگوی پرورشی در سال و 2بار برداشت در سال، رتبه اول کشور در این زمینه را دارد و طبیعتا نظرات مدیران هرمزگان و تصمیم‌گیری‌شان در میز توسعه صادرات تخصصی‌تر خواهد بود. به‌گفته او، استان هرمزگان 12هزار هکتار مزرعه پرورش میگو با اشتغال‌زایی مستقیم برای 6هزار نفر و غیرمستقیم به همین میزان را دارد و امکانات، وضعیت جغرافیایی و آب و هوای استان قابلیت افزایش این ظرفیت را فراهم کرده است.

7میز ملی و میزبانی استان‌ها 
در کنار تفویض اختیار میزهای توسعه صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی به استان‌های معین، دفتر توسعه صادرات وزارت جهادکشاورزی هم با تشکیل 7گروه میز ملی محصولات کشاورزی، نشست‌های تخصصی این میزها را به استان‌های قطب برده است. مدیرکل دفتر توسعه صادرات وزارت جهادکشاورزی با بیان اینکه 7میز ملی در زمینه تولیدات دامی، شیلات، خشکبار، زراعی، صنایع غذایی، گیاهان دارویی و محصولات باغی در این وزارتخانه تشکیل شده است به همشهری می‌گوید: فلسفه تشکیل میزهای ملی کالایی صادرات محصولات کشاورزی در 7گروه بررسی چالش‌هاست و هر جا ببینیم هر یک از محصولات ما دچار مشکل هستند چه در داخل و چه خارج با دعوت از دستگاه‌های مرتبط جلساتی را برگزار و سعی می‌کنیم موانع و مشکلات را رفع کنیم.
محرم سلطانی این میزها را مطابق مقررات قانونی انتزاع وظایف بازرگانی وزارت جهادکشاورزی می‌داند و می‌افزاید:  جلسات تخصصی این میزها با توجه به موضوع معمولا به‌صورت جغرافیایی در استان‌هایی که قطب آن محصول هستند، برگزار می‌شود.
به‌گفته وی، در 3-2 ماه گذشته بعد از شکل‌گیری این میزها جلسات‌ منظم آنها در حال برگزاری است و مصوبه‌های‌ مربوطه نیز از طریق مراجع ذیربط ابلاغ شده است.
تفویض اختیار میزهای توسعه صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی به استان‌های معین یا برگزاری میزهای کالایی صادرات محصولات کشاورزی همه اقداماتی است که در جهت تمرکز زدایی در جریان هستند و با وجود چالش‌ها، می‌توانند به نتایج بهتری ختم شوند. تجربه استان‌های تولیدکننده، ارتباط نزدیک‌تر با تولیدکنندگان و فعالان و کسب امتیازات ویژه برای استان‌ها فقط بخشی از مزایای این تمرکززدایی است.