گزارش
افتخار‌آفرینی در خانواده
تشویقی که متناسب با تلاش کودک نباشد می‌تواند به بدترین نوع تشویق تبدیل شود
مهدیه تقوی‌راد- روزنامه‌نگار
تشویق کودکان یکی از راهکارهایی است که به آنها انگیزه لازم را برای انجام کارهایشان می‌دهد. تمام انسان‌ها در تمام طول عمر خود به تشویق نیازمندند و این تصور که ممکن است تشویق‌کردن باعث «پررو»شدن آنها شده و یا باعث شود که در ادامه کارهایشان را به درستی انجام ندهند، تصوری کاملا اشتباه است. تشویق‌کردن یکی از ابزارهای مهم در تربیت انسان‌هاست و با انجام تشویق می‌توان کودکان را که در مراحل ابتدایی رشد و یادگیری هستند به انجام کارهایشان علاقه‌مند کرد و با تشویق درست و بجا کودک می‌تواند در راهی قدم بگذارد که والدین آگاه او را به آن سمت راهنمایی کرده‌اند. تشویق‌کردن کودکان انواع مختلفی دارد که از جملات محبت‌آمیز و در آغوش‌گرفتن کودک تا دادن هدایای مادی همچون اسباب‌بازی و یا خوراکی‌های مورد علاقه کودک، تماشای برنامه مورد علاقه و یا رفتن به شهربازی و پارک و منزل اقوام مورد علاقه کودک... را شامل می‌شود. با وجود این، تشویق‌کردن در هر سنی باید متناسب با سن و نوع عملکرد کودک باشد.
تشویق بی‌اندازه ممنوع
فاطمه قاسم‌زاده، روانشناس کودک، با اشاره به اینکه در تشویق‌کردن باید تمام جوانب را درنظر بگیریم، به همشهری می‌گوید: اگر چه تشویق‌کردن به‌طور کلی روش خوبی است اما نباید در اجرا دارای اثرات منفی باشد؛ چرا که تشویق زیاد باعث شرطی‌شدن بچه‌ها می‌شود و توقع دارند هر کاری که انجام می‌دهند صرف‌نظر از اینکه کار درستی هست یا نه، حتما توسط والدین تشویق شوند. بنابراین میزان تشویق‌کردن بچه‌ها باید متناسب با کار آنها باشد؛ اگر کودکی کار خوبی انجام داد و بیش از اندازه تشویق شد این تشویق بی‌اندازه باعث متوقف‌شدن کار خوب او می‌شود؛ چرا که کودک تصور می‌کند همین اندازه کاری که انجام داده کافی است و تلاشی برای بهتر‌شدن کارش انجام نمی‌دهد. پس تشویقی که متناسب با تلاش کودک نباشد می‌تواند به بدترین نوع تشویق تبدیل شود. تشویق‌ها باید حتما در زمان و مکان مناسب و متناسب با فعالیت کودک بوده و در شرایطی انجام شود که پدر و مادر با یکدیگر تعامل و هماهنگی داشته باشند.
این روانشناس کودک تأکید کرد: بعد از اینکه کودک چندبار کار خوبش را تکرار کرد باید به مرور تشویق‌کردن او کنار گذاشته شود چرا که کودک به مرور به این نتیجه می‌رسد که این کار را حتی بدون تشویق‌کردن هم باید انجام دهد و نیازی نیست بعد از انجام دوباره آن کار خوب از سوی والدین مورد تشویق قرار بگیرد.
مادی یا معنوی
تشویق‌کردن کودکان خصوصا در سنین پایین همیشه نباید با پاداش نقدی مثل هدیه‌دادن اسباب‌بازی یا خوراکی همراه باشد و گاهی باید کودکان را با استفاده از الفاظی که نشان‌دهنده رضایت‌خاطر است تشویق کنیم. پاداش کلامی پدر و مادر یکی از مهم‌ترین انواع تشویق‌هاست، چرا که انسان‌ها در هر سنی نیاز به تعریف و تمجید دارند و اگر این تعریف و تمجید در مقابل سایرین باشد به اعتماد به نفس و عزت نفس کودک کمک قابل توجهی می‌کند و کودک احساس مفید‌بودن و ارزشمندی می‌کند. اما اگر قرار است در قبال کار خوبی که فرزندنتان انجام داده با پاداش کلامی از او قدردانی کنید حتما به کودک توضیح دهید که این نوع پاداش در قبال کدام کار او بوده و رفتار درست او را متناسب با سن وی کامل توصیف کنید. در این راه نباید کوچک‌ترین تلاش‌ها و پیشرفت‌های کودک را از نظر دور بدارید و تا جایی به پاداش‌دادن خود ادامه دهید که این رفتار برای کودک به عادت تبدیل شود و به مرور که این رفتار در کودک نهادینه شد، باید پاداش را کم و قطع کنید.
تشویق‌های به‌موقع
فاطمه قاسم‌زاده تأکید می‌کند: به‌هیچ وجه نباید کودکان را به هدیه‌دادن جایزه وابسته کنیم بلکه باید اعتدال را در این زمینه نگه داریم چرا که هر نوع افراط و تفریط در تربیت کودکان می‌تواند اثرات نامطلوبی را در زندگی آنها به جای بگذارد. کودکان باید بدانند که در ازای هر کار خوبی که انجام می‌دهند نباید توقع پاداش را داشته باشند و به مرور باید یاد بگیرند که برای انجام کارهای روزانه و یا ضروری نیازی به تشویق ندارند، مثلا در ابتدای یاد‌دادن مسواک‌زدن به بچه‌ها اگر‌چه تشویق لازم است اما به مرور کودک باید این کار را یاد بگیرد که باید به‌طور مرتب مسواک بزند و در ازای این کاری که انجام می‌دهد هیچ تشویقی در کار نیست. اما با تشویق‌های به‌موقع و به اندازه کودکان یاد می‌گیرند که برای خودشان ارزش قائل شده و عزت نفس در آنها تقویت می‌شود. بالارفتن عزت نفس نیز باعث شادتر‌شدن روحیه شده و همین مسئله باعث می‌شود تا شاهد موفقیت این افراد در حوزه‌های مختلف زندگی‌شان باشیم. این افراد در زندگی کمتر دچار اختلالاتی همچون افسردگی و انواع اختلالات اضطرابی می‌شوند و زندگی آنها به نسبت بقیه مردم مطلوب‌تر خواهد بود.
مکث
فقدان آموزش والدین
مادر و پدر خوب‌بودن در نتیجه آموزش درست و اصولی به‌دست می‌آید اما ما در کشورمان کمبودهای زیادی درخصوص آموزش والدین در مقوله فرزندپروری داریم. اگر چه چند سالی هست که شرکت‌های خصوصی کلاس‌هایی را درخصوص فرزندپروری و والدگری و... برگزار کرده‌اند اما تعداد زیادی از خانواده‌ها توانایی پرداخت هزینه‌های این کلاس‌ها را ندارند و در نتیجه شاهد این هستیم که روش‌های بعضا نادرستی در تربیت فرزندان توسط والدین اعمال می‌شود. همین مسئله لزوم آموزش صحیح والدین در بحث فرزندپروری را مشخص می‌کند؛ چرا که والدین آگاه فرزندانی با اعتماد به نفس بالا، مستقل و توانمند تربیت می‌کنند. به‌گفته قاسم‌زاده، کودکی که با اعتماد به نفس رشد می‌کند کارهایی که به او سپرده می‌شود را به خوبی انجام داده و منتظر تشویق دیگران نمی‌ماند.
در همینه زمینه :
