چریک‌های فلسطینی، کابوس تل‌آویو

3روز جنگ و بمباران نوار غزه در هفته گذشته باعث شد تا نام گروهی از فلسطینی‌ها با نام «جهاد اسلامی» بسیار بیشتر از گذشته در رسانه‌های غربی تکرار شود. جنبش جهاد اسلامی به‌عنوان یکی از گروه‌های مقاومت فلسطینی، جنبشی نوپا به شمار نمی‌رود و کارنامه فعالیتش حداقل 4دهه گذشته را در بر می‌گیرد، اما جنگ 3روزه اخیر نشان داد این جنبش اکنون در سطح یک گروه مسلح تمام‌عیار قادر است در برابر ارتش رژیم صهیونیستی عرض‌اندام کند و بخشی از معادلات تعیین‌کننده با فلسطین را در دست بگیرد.
فتحی شقاقی پس از پایان تحصیلاتش در مصر در رشته پزشکی، در اوایل دهه1980 و درست در همان سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، جنبش جهاد اسلامی را در فلسطین پایه‌گذاری کرد. فتحی شقاقی به‌شدت تحت‌تأثیر انقلاب اسلامی بود و هدفش را نابودی کامل اسرائیل از طریق برپایی حکومت اسلامی در فلسطین اعلام کرد.
جنبش جهاد اسلامی در سال1995 و پس از 15سال فعالیت با ترور بنیانگذار خود روبه‌رو شد. پیش از ترور فتحی شقاقی، اسحاق رابین، نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی فرمان دستگیری و اعدام او را صادر کرده بود. ترور او تردیدی برجای نگذاشت که دبیرکل وقت جنبش جهاد اسلامی در عملیات موساد هدف قرار گرفته است. با این حال جهاد اسلامی پس از ترور بنیانگذار و نخستین رهبر خود از نظر سازماندهی چندان آسیبی ندید و این موضوع نشان داد که شقاقی توانسته به‌خوبی این جنبش مسلحانه فلسطینی را ساماندهی و در چارچوب یک سازمان منسجم جهت مقابله با تل‌آویو توسعه دهد.

وجه تمایز جهاد اسلامی با حماس
طی چند دهه گذشته، تمرکز اصلی جهاد اسلامی نه بر عملیات‌های منظم، بلکه بر عملیات‌های چریکی بوده است. همین گرایش به عملیات‌های چریکی، مهم‌ترین وجه تمایز میان این جنبش با دیگر جنبش مقاومت فلسطینی، یعنی «جنبش حماس» است. به‌عبارت دیگر حماسی‌ها بیشتر تمرکز خود را در فلسطین بر عملیات‌های جنگی تمام‌عیار قرار داده و جهاد اسلامی بیشتر فعالیتش در محدوده عملیات نامنظم بوده است. این نوع تقسیم کار میان حماس و جهاد اسلامی اگرچه رسمی و اعلام شده نیست، اما نگاهی به فعالیت این دو گروه در چند دهه گذشته چنین تقسیم کاری را نشان می‌دهد.
ساختار تشکیلاتی جهاد اسلامی با استفاده از گروه‌های کوچک ضربتی و استفاده از هسته‌های کوچک مستقل ۴ یا ۵ نفره حکایت از ساختار چریکی این سازمان فلسطینی دارد. جنبش جهاد اسلامی همچنین در داخل نیز با نوعی تقسیم کار میان اعضا روبه‌روست. گردان‌های‌ قدس به‌عنوان شاخه نظامی جهاد اسلامی شناخته می‌شوند و «زیاد نخاله» که اکنون دبیرکل این جنبش است، در رأس شاخه سیاسی جنبش قرار دارد. گردان‌های قدس یا آنگونه که رسانه‌های عربی آن را «سرایا القدس» می‌نامند، تا‌کنون حملات موفقی را در سرزمین‌های اشغالی انجام داده‌اند. همین نیروها همچنین در مقاطع مختلفی مسئولیت پرتاب موشک به مناطق اشغالی را در پاسخ به عملیات‌های نظامی ارتش رژیم صهیونیستی برعهده گرفته‌اند. حمله به یک اتوبوس شهرک‌نشینان و سپس حمله به کاروانی از نظامیان صهیونیستی در هبرون در سال۲۰۰۲، 2نمونه از عملیات‌های موفق اعضای جهاد اسلامی در مناطق اشغالی فلسطین بوده که در همه آنها هدف آزادسازی کل فلسطین اعلام شده است.

فعالیت در غزه؛ نفوذ در کرانه باختری
تا پیش از جنگ 3روزه اخیر، بیشترین تجربه نظامی جهاد اسلامی در نبردهای نظامی با ارتش رژیم صهیونیستی در اواخر سال2007 و پس از آن در مارس2012 بود. در جنگ 2012، جهاد اسلامی بیش از 120راکت را به مناطق اشغالی شلیک کرد. نبرد 3روزه اخیر، اما نقطه عطف توسعه توان نظامی جهاد اسلامی بود و روزنامه هاآرتص چاپ تل‌آویو در گزارشی تأیید کرد که گروه جهاد اسلامی در این 3روز 1100راکت و موشک را به سمت شهرک‌های صهیونیست‌نشین شلیک کرده است. شلیک این تعداد زیاد از موشک و راکت از سوی جهاد اسلامی طی 3روز نبرد همه‌جانبه با ارتش رژیم صهیونیستی نشان داد که این جنبش هم‌اکنون در کنار فعالیت‌های چریکی، فصل جدیدی از فعالیت نظامی خود را آغاز کرده که در آن قادر است به‌صورت مستقل در مقابل ارتش رژیم صهیونیستی قرار گیرد.
جنگ 3روزه اخیر و بمباران مواضع جهاد اسلامی از سوی رژیم صهیونیستی همچنین نشان داد که این گروه در سال‌های گذشته موفق شده تا نفوذ قابل‌توجهی در کرانه باختری به‌دست آورد. این در حالی است که محل دفتر و مقر رسمی جهاد اسلامی در نوار غزه قرار دارد، اما اعضای این گروه از طریق فعالیت‌های چریکی طی چند سال گذشته توانسته‌اند در کرانه باختری و در مجاورت شهرک‌های اشغالی نفوذ و فعالیت خود را گسترش دهند. بهانه جنگ اخیر نیز، دستگیری اعضا و فرماندهان برجسته جهاد اسلامی در کرانه باختری بود و صهیونیست‌ها نیز هدف خود را دستگیری و ترور برخی رهبران جهاد اسلامی اعلام کردند؛ اگرچه در این جنگ تل‌آویو فقط 2نفر از فرماندهان جهاد اسلامی را شناسایی کرد و دیگر رهبران این گروه جنگ را تا آخرین دقایق پیش از اعلام آتش‌بس، اداره کردند. در کرانه باختری نیز عمده فعالیت جهاد اسلامی در 2منطقه اردوگاه جنین در شمال و مناطق نابلس در بخش‌های مرکزی متمرکز است. تقریبا طی چند ماه گذشته خبرهای مربوط به یورش نظامیان صهیونیستی به اردوگاه جنین و نابلس اخبار ثابت روزانه درباره فلسطین بوده است. این یورش‌ها به‌طور عمده با زخمی شدن و شهادت فلسطینی‌ها نیز همراه شده است. ازجمله یکی از مشهورترین شهدای حملات صهیونیست‌ها به جنین در 2ماه گذشته، شیرین ابوعاقله، خبرنگار فلسطینی بوده است که با شلیک گلوله نظامیان صهیونیستی هنگام تهیه گزارش از حمله به جنین، جان خود را از دست داد.

گرایش به فعالیت‌های مسلحانه در کرانه باختری
طبق آمار انجمن اسیران فلسطین، در سال‌جاری میلادی تا‌کنون حداقل 400نفر از ساکنان جنین توسط نیروهای صهیونیستی دستگیر و 30نفر به شهادت رسیده‌اند. در این میان، بیشتر دستگیرشدگان از شهروندان فلسطینی وفادار و حامی جنبش جهاد اسلامی بوده‌اند. همین آمار دستگیری از شهروندان فلسطینی که به‌طور عمده نیز حامی فعالیت‌های مسلحانه و چریکی جهاد اسلامی بوده‌اند، نشانه روشنی از افزایش گرایش‌ها و تمایل به فعالیت‌های مسلحانه در کرانه باختری است. حتی در دیگر مناطق کرانه باختری ازجمله در نابلس نیز به‌عنوان یکی از مناطق نفوذ جهاد اسلامی، فعالیت‌های مسلحانه رشد زیادی را نشان می‌دهد. هاآرتص 2هفته پیش در گزارشی به قلم «عاموس هرئیل» نوشت: «آتش خشم کرانه باختری آرام آرام درحال فوران است و اسرائیل خود را برای مرحله بعد از محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، آماده می‌کند؛ مرحله‌ای که احتمالا در آن اقبال به نظامی‌گری بیش از فعالیت‌های سیاسی است.» مایکل میلشتاین، از مقامات سابق یک مرکز پژوهشی وابسته به وزارت جنگ رژیم صهیونیستی نیز در ارتباط با افزایش فعالیت‌های چریکی در جنین به رویترز می‌گوید: «هیچ جایی در فلسطین به اندازه شهر جنین دارای مجموعه‌ای از گروه‌های کوچک مسلح نیست.»  کانال 12تلویزیون اسرائیل نیز به‌تازگی در گزارشی تأکید کرد که مقام‌های تل‌آویو انتظار دارند فعالیت‌های مسلحانه در شهرهای کرانه باختری افزایش یابد. این انتظار مقامات تل‌آویو با توجه به مجموعه عملیات‌های روزانه در مناطق اشغالی کرانه باختری عنوان شده و نشان می‌دهد بعد از این گروه‌های مقاومت فلسطینی ازجمله جهاد اسلامی بیش از سایر گروه‌های سیاسی در فلسطین مورد حمایت ساکنان کرانه باختری خواهند بود.

مکث
فتحی‌شقاقی که بود؟

3سال پس از شکست اعراب در جنگ1948، در اردوگاه پناهندگان فلسطینی در رفح واقع در نوار غزه، کودکی در یک خانواده فقیر به دنیا آمد که 2دهه بعد جنبش «جهاد اسلامی فلسطین» را پایه‌گذاری کرد.« فتحی ابراهیم عبد‌العزیز الشقاقی» نام کامل او بود که تحصیلات دبیرستانی را در مدارس غزه به پایان رسانید و سپس در رشته ریاضیات تحصیل کرد و تا سال1953 در بیت‌المقدس آموزگار بود. وی سپس برای ادامه تحصیل به مصر رفت و در آنجا از دانشکده پزشکی دانشگاه الزقازیق فارغ‌التحصیل شد و مدت یک سال نیز در بیمارستان کفرصقیر در استان الشرقیه طبابت کرد. دکتر شقاقی در سال1979 کتاب «خمینی راه‌حل اسلامی و جایگزین» را منتشر کرد که نخستین کتاب منتشر شده در سطح جهان در مورد پیروزی انقلاب اسلامی ایران به زبان عربی بود. در چاپ اول، 10هزار نسخه بلافاصله پس از توزیع به فروش رفت. به‌دنبال آن شقاقی 4روز زندانی شد. شقاقی در 1980 از مصر اخراج شد و به فلسطین بازگشت. او پس از بازگشت به فلسطین به توزیع هسته‌های سازمان جهاد اسلامی در سرتاسر اراضی اشغالی و به‌خصوص در غزه پرداخت و همزمان به آموزش و تربیت کادرهای جدیدی برای جنبش و ساخت نیروهای نظامی اقدام کرد. وی پس از تاسیس جنبش جهاد اسلامی این جنبش را تا سطح یک سازمان مسلح علیه اشغالگری ارتقا داد و وقتی در اکتبر1995 برای رسیدگی به وضعیت آوارگان فلسطینی به طرابلس لیبی رفته بود، پس از بازگشت در جزیره مالت هدف سوءقصد موتورسواران قرار گرفت و به شهادت رسید.