گزارش یکی از قدیمی‌ترین هیئتهای اصفهان و ایران که سردخانه و کشتارگاه هم دارد
عزاداری؛ از قلب صفویه تا به امروز
سعیده مرادی
«امامزاده هارون ولایت» یکی از بناهای تاریخی و مذهبی اصفهان است و قدمت آن به دوره صفوی بر می‌گردد. هرسال در ماه‌های محرم و صفر «هیئت حسینیه امامزاده هارونیه» که با بیش از 300سال قدمت یکی از قدیمی‌ترین و ریشه‌دارترین هیئتهای شهر اصفهان محسوب می‌شود، در کنار این امامزاده برپاست. در هیئت حسینیه امامزاده هارونیه چند قرن است و چندین نسل است که عزاداران حسینی سبک و سیاق سنتی مخصوص به‌خودشان را برای عزاداری حفظ کرده‌اند و محرم هرسال هزاران نفر از گوشه و کنار اصفهان و شهرهای اطراف پا در این محفل عزاداری حسینی می‌گذارند. برپایی خیمه بزرگ حسینیه هارونیه قبل از عاشورا و تاسوعای حسینی که سنتی‌ترین و قدیمی‌ترین خیمه‌گاه اصفهان محسوب می‌شود، هم یکی دیگر از سنت‌ها و ویژگی‌های خاص این هیئت به شمار می‌رود که بسیاری را برای مشارکت در برپایی خیمه یا تماشای عظمت آن به میدان عتیق در محوطه تاریخی سبزه‌میدان اصفهان می‌کشاند؛ مکانی مقدس و کهن که مناره بلند بالای آن از دوردست‌ها نیز پیداست. نکته جالبی که درباره این هیئت تاریخی وجود دارد متولیان آنند؛ مردان موسپید‌کرده‌ای که ادامه‌دهنده راه پدران و پدر‌‌بزرگان و اجداد خودشان در این هیئت هستند و تاریخ شفاهی این هیئت را سینه به سینه و نسل به نسل منتقل می‌کنند. حک‌شدن تصاویر و نقاشی‌ها و کتیبه‌های تاریخی که اشاره به حادثه عاشورا دارد هم خود نشان‌دهنده قدمت و اعتبار تاریخی این هیئت و حسینیه در جوار ضریح امامزاده هارون ابن‌موسی است.
از صفویه تا الان
هیئت حسینیه امامزاده هارونیه یکی از قدیمی‌ترین هیئتهای اصفهان است و به‌دلیل همجواری با حرم مطهر امامزاده هارون ابن‌موسی ابن جعفر از اهمیت خاصی برخوردار است. مهدی علیزاده، از مسئولان هیئت هارونیه و یکی از متولیان آن درباره تاریخچه و قدمت این هیئت چنین می‌گوید: «این بنا طبق شنیده‌ها در دوران صفویه یک سازه چوبی بوده که طی سالیان، دستخوش تغییرات قرار گرفته و مرمت شده و توسعه یافته و به شکلی که امروز می‌بینیم درآمده. از قدمت این حسینیه همین‌قدر بگویم که اگر در زمان‌های قدیم 5 هیئت در اصفهان وجود داشت که مردم در آن عزاداری می‌کردند، یکی از این هیئتها همین هارونیه بوده است. در آن زمان که هنوز مرمت و توسعه نیافته بود، عزاداری محدود به 2شب عاشورا و تاسوعا بود اما بعد از مرمت به 5روز و سپس 10روز رسید و به لطف خدا اکنون 18شب عزاداری در این هیئت برگزار می‌شود؛ یعنی 2روز مانده به محرم، هیئت هارونیه کار خود را شروع می‌کند و این عزاداری تا هفتم امام(ع) ادامه می‌یابد و هر شب از عزاداران حسینی پذیرایی می‌شود. البته فعالیت این هیئت به ایام محرم محدود نیست و ما طی سال جلسات هفتگی نیز داریم. از ویژگی‌های شاخص این فضا وجود امامزاده هارون در آن است که پیکر مطهر امامزاده هارون در آن آرمیده است.»
خیمه‌ای به قدمت 100سال
یکی از ویژگی‌های خاص هیئت هارونیه، خیمه‌ای است که 3روز مانده به عاشورا و تاسوعا در آن برپا می‌شود. این چادر و خیمه نزدیک به 100سال قدمت دارد. علیزاده، مسئول هیئت درباره این خیمه توضیح می‌دهد: «پایه‌ای که برای برافراشتن خیمه استفاده می‌شود تیرک است و برخلاف خیمه‌هایی است که در هیئتهای دیگر به واسطه داربست برپا می‌شوند. این چادر، یکی از عظمت‌های ویژه حسینیه به شمار می‌آید که با وجود مشکلات مختلفی که طی سالیان وجود داشته، هنوز پابرجاست و هر سال به غیر از 2سالی که اوج شیوع ویروس کرونا بود، زده می‌شود. در گذشته اهالی محل جمع می‌شدند تا با زور دست و بازو، خیمه را بالا ببرند. هم‌اکنون هم خیمه به همین شکل برپا می‌شود. حدود 200نفر از اهالی دست به‌دست هم داده و این خیمه را برپا می‌کنند. مردم چون اغلب از این خیمه حاجت می‌گیرند نذر کرده و به‌صورت داوطلبانه برای برپایی آن می‌آیند. در دوختن این چادر مردم بسیاری مشارکت داشته‌اند و وجود کتیبه‌های قدیمی دورتا دور چادر، اسامی دوخته‌شده ائمه، آن را منحصر به فرد و خاص کرده است. سبک چادر، نحوه برافراشتنش، شکل طراحی و دوختش کاملاً استثنایی است.»
هر شب 2500غذا توزیع می‌شود
این هیئت در ایام محرم برای هر شب یک بانی دارد که از اعضای خود هیئت هستند و در هر شب حدود 2500غذا تهیه و بین عزاداران توزیع می‌شود. اصغر پرورش با بیان اینکه هزینه‌های هیئت تنها به بانیان محدود نمی‌شود و نذرهای زیادی نیز به هیئت اهدا می‌شود، ادامه می‌دهد: «نذرهای زیادی به این هیئت اهدا می‌شود؛ حتی از راه‌های دور. به خوبی به یاد دارم که چند سال پیش خانمی از تهران برای عزاداری و زیارت امامزاده به اینجا آمد و فرزند بیمارش شفا یافت. به همین دلیل سال بعد نیز مجدد به این هیئت مراجعه و نذر خود را ادا کرد. وجود کشتارگاه و سردخانه هم از ظرفیت‌های دیگر این هیئت بزرگ به‌حساب می‌آید که باعث می‌شود مردم نذورات خود مثل ذبح گوسفند را به اینجا بیاورند. اینجا آشپزخانه نسبتاً بزرگی نیز دارد که در ضلع جنوبی حسینیه واقع شده. این آشپزخانه ظرفیت پخت غذا برای 100هزار نفر در 14شب را دارد. به واسطه وجود این امکانات ما در ایام محرم هر شب 2هزار و 500غذا میان عزاداران توزیع می‌کنیم و در شب عاشورا و تاسوعا نیز این تعداد به 10هزار پرس غذا می‌رسد.»
غرفه‌ها؛ میزبان عزاداران
طبق سنتی دیرینه، تمام هیئتهای بزرگ و پاتوق‌های بسیار قدیمی که در اصفهان هستند سنت‌شان این است که در حسینیه هارونیه عزاداری می‌کنند. دسته‌های سینه‌زنی و هیئتهای عزاداری در ایام تاسوعا و عاشورای حسینی از بازار سرپوشیده عبور می‌کنند و وارد حسینیه هارونیه می‌شوند و هر هیئت 5دقیقه عزاداری کرده و بعد خارج می‌شود. حالا هنوز سیاق هیئت هارونیه بعد از گذشت سالیان همین است. اصغر پرورش، یکی دیگر از متولیان این هیئت در این‌باره می‌گوید: «در ایام محرم، افراد بسیاری برای عزاداری به هیئت هارونیه می‌آیند؛ به‌ویژه در ایام تاسوعا و عاشورا که ما میزبان حدود 60تا 70 هیئت در این حسینیه هستیم. این هیئت متعلق به صنف خاصی نیست و در آن به روی همه عزاداران باز است. حتی پیش آمده که از اطراف اصفهان یا شهرهای دیگر مانند تهران نیز به این هیئت آمده باشند. نزدیک به 20غرفه در اطراف حسینیه وجود دارد و وجود این غرفه‌ها یکی از ویژگی‌های خاص این حسینیه به شمار می‌رود. به این دلیل که یک فضای سنتی و قدیمی را در هارونیه به‌وجود آورده و هم‌اکنون کمتر حسینیه‌ای را می‌توان یافت که اطرافش چنین غرفه‌هایی داشته باشد. هر کدام از این غرفه‌ها در ایام محرم و تاسوعا و عاشورا توسط خانواده‌های اعضای هیئت و اهالی این محل تزئین می‌شوند و نذورات برای هیئتها نیز در همین غرفه‌ها آماده‌سازی می‌شود.»
