چرا نباید واکسن خارجی وارد شود؟

محمد کریمی‌نیا- کارشناس حوزه سلامت

هر چند واکسن‌ها تاکنون نتوانسته‌اند مانع 100درصدی ابتلا به کوویدـ19باشند، اما مستندات، تأثیر آنها بر کاهش قابل توجه مرگ و ابتلای شدید به کرونا را به‌خوبی نشان داده است. به‌طور کلی در ایران تاکنون 4دوز واکسن برای هر نفر تزریق شده و اکنون روند تزریق دوز چهارم به‌عنوان دومین دوز یادآور در جریان است؛ هر چند که هنور بخشی از جمعیت کشور هیچ واکسنی دریافت نکرده‌ یا دوره‌های واکسیناسیون خود (تزریق 2دوز و دوز سوم) را در گذشته تکمیل نکرده‌اند. حالا هم ابهاماتی درباره ضرورت تغییر برند واکسن‌ها در دوز چهارم یا متنوع نبودن سبد واکسیناسیون مطرح می‌شود که باعث شده مردم در واکسیناسیون خود تأخیر داشته باشند. اما نکته مهم اینجاست که در وهله اول اولویت با واکسیناسیون است؛ آن هم با هر برندی که موجود باشد؛ چراکه اگر به سنوات ابتدایی کرونا و ورود واکسن‌ها به بازار مصرف برگردیم، همان زمان تأکید شد اولویت، تزریق واکسن است، نه پلتفرم آن. آن زمان کشورها و مراکز تحقیقاتی مختلف وارد چرخه و واکسن‌ها براساس چند پلتفرم تهیه و وارد بازار جهانی شدند. در تمام کشورهایی که واکسیناسیون انجام شد، موج‌های جدید بیماری بعد از واکسیناسیون هم وجود داشت، اما در مقایسه با دوران قبل از واکسن‌ها، پیامدها و تلفات و آسیب‌های گذشته در تمام حوزه‌های بهداشتی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... را شاهد نبودیم. اما اینکه اکنون با زیرسویه‌های جدید اومیکرون در مورد اینکه مردم نمی‌دانند باید چه واکسنی بزنند، باز هم اولویت با نخستین واکسن در دسترس است. سازمان بهداشت جهانی تنها توصیه کرده که از پلتفرم‌های مختلف می‌توان در تزریق واکسن یادآور استفاده کرد؛ یعنی اگر برای دوزهای اول و دوم، ویروس کشته‌شده تزریق شده باشد، می‌توان دوز سوم را تغییر داد، اما تأکیدی بر این مسئله نیست و حتی می‌توان هر 4دوز واکسن را از یک پلتفرم تزریق کرد و منعی هم ندارد. درباره کم شدن تنوع یا نبود واکسن‌های خارجی در سبد واکسیناسیون هم باید به این نکته توجه داشت که سبد تولید واکسن در دنیا محدود است و اینطور نیست که 100برند واکسن علیه کرونا در اختیار کشورهای دنیا باشد. در کشور آمریکا و با تزریق 3دوز واکسن فایزر برای بخش زیادی از مردم، باز هم در موج جدید BA4 و BA5 بحران بیماری رقم خورده و مرگ‌های روزانه هم گزارش می‌شود. مطالعات هم نشان می‌دهد که گروه‌های واکسینه نشده یا کسانی که تعداد دوزهای کمتری دریافت کرده‌اند، مرگ بیشتری دارند. در کشورهای اروپایی هم آمار روزانه نشان می‌دهد که حتی با وجود تزریق فایزر، مدرنا و آسترازنکا پیک بیماری همچنان وجود دارد و به همین دلیل می‌توان ادعا کرد که نوع پلتفرم، تضمین ایمنی‌بخشی بیشتر نبوده و نیست. البته سویه‌های متعددی از کوویدـ19تاکنون وجود داشته و واکسن‌های جامعی برای تمام سویه‌ها تولید نشده است؛ در نتیجه مسیر تداوم بیماری ممکن است در آینده هم وجود داشته باشد؛ به همین دلیل این انتظار وجود دارد که علاوه بر موج هفتم که اکنون درگیر آن هستیم در اواخر پاییز و زمستان هم موج جدیدی از بیماری وجود داشته باشد. هیچ گزارشی هم درباره اینکه زمان پایان بیماری چه زمانی باشد، وجود ندارد. نکته مهم دیگر این است که همین حالا تعدادی از کشورها، واکسن‌های آسترازنکای تاریخ مصرف گذشته دارند و حتی درباره فایزر هم همین اتفاق رخ داده است.
پس به سادگی نمی‌توان به واردات واکسن‌های خارجی به کشور اعتماد کرد. اما نکته مهمی که درباره واکسن‌های ایرانی وجود دارد این است که وزارت بهداشت در حجم زیاد این واکسن‌ها را خریداری نکرده و تولیدکنندگان هم به‌دلیل ناراحتی از این موضوع میزان تولید را کاهش داده‌اند تا براساس سفارش و درخواست وزارت بهداشت تولید کنند؛ به همین دلیل واکسن‌های ایرانی که در شرف تاریخ انقضا باشند، بسیار کم‌ هستند. اما این کاهش تولید باعث نشده میل به تحقیق و ارتقا در بین واکسن‌سازها کاهش پیدا کند، ممکن است آنها محصول تولید نکرده باشند که آن هم به‌دلیل نبود خریدار است، اما محصول آنها در مسیر تکامل و تحقیق است و به محض فراهم شدن شرایط ورودشان به بازار می‌توانند به‌روز شده محصولشان را عرضه کنند. نکته اصلی هم این است که تنها خریدار واکسن در ایران، وزارت بهداشت است و واکسن‌ها اجازه فروش در داروخانه‌ها را هم ندارند. اگر خریدار واحد، اقدامی برای خرید نکند، سرمایه‌گذاری در تولید واکسن که محصول گرانی هم به شمار می‌رود و دوره مصرف کوتاهی دارد به صرفه نیست و نمی‌توان آنها را تولید و در انبار نگه‌داری کرد. اما تحقیق درباره واکسن‌ها در سطح جهانی و حتی در داخل کشور همچنان ادامه دارد و به‌گونه‌ای است که حرکت تولیدکنندگان در مسیری خواهند بود تا واکسن جامع و مؤثر بر کرونا‌ویروس تولید شود و در مواجهه با جهش‌های مختلف ویروس مشکلی نداشته باشند.