تحقق دولت هوشمند پس از 2دهه

عمادالدین قاسمی‌پناه  - روزنامه‌نگار

پس از گذشت 2دهه تلاش برای راه‌اندازی «پنجره ملی خدمات دولت هوشمند» به‌نظر می‌رسد که این خدمت به مرحله اجرایی رسیده است. با اتصال همه دستگاه‌ها به این پنجره، علی‌القاعده همه شهروندان باید بتوانند خدماتی را که پیش از این به‌صورت حضوری دریافت می‌کردند، از طریق دستگاه‌های الکترونیکی مانند موبایل، لپ‌تاپ، کامپیوتر و تبلت دریافت کنند؛ به‌عنوان مثال، اگر شخصی برای دریافت کارت بازرگانی به سازمان‌های مربوطه مراجعه و مدارک کاغذی ارائه می‌کرد، حالا می‌تواند با وارد کردن کد ملی و بارگزاری برخی از مدارک دیجیتال، در کمترین زمان این فرایند را طی کند. همچنین از آنجا که همه دستگاه‌ها به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند متصل می‌شوند، علی‌القاعده بسیاری از استعلام‌ها به‌صورت الکترونیک انجام و بسیاری از مدارک کاغذی حذف می‌شود. احراز هویت اشخاص حقیقی و حقوقی هم از طریق همین پنجره واحد صورت می‌گیرد. آنگونه که عنوان شده تا پایان شهریور رؤیای راه‌اندازی پنجره ملی خدمات دولت هوشمند با اتصال همه دستگاه‌ها محقق می‌شود. این رؤیا به لطف فناوری‌های نوین ازجمله فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی به واقعیت تبدیل می‌شود. در لایحه بودجه۱۴۰۱ در بند (و) تبصره۷ قانون بودجه سال۱۴۰۱ به وزارت ارتباطات راه‌اندازی این پنجره ملی تکلیف شده است؛ به همین‌خاطر، شورای اجرایی فناوری اطلاعات طی جلسات متعدد فرایند اجرایی شدن پنجره واحد را پیگیری کرده است؛ حتی با اعلام دوره‌های زمانی دستگاه‌ها را ملزم به انجام کارهای لازم برای اتصال به این پنجره کرده است.

ارائه همه خدمات در پنجره واحد
پیش از این، شهروندان بخشی از خدمات دولت الکترونیک را دریافت کرده‌اند. نسخه الکترونیک شاید ملموس‌ترین اتفاق در تحقق دولت الکترونیک باشد که تقریبا همه مردم تجربه بهره‌مندی از آن را داشته‌اند یا به‌عنوان مثال، سازمان تامین اجتماعی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین دستگاه‌ها در همین چارچوب خدمات‌رسانی می‌کند.
عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات حدود یک ماه پیش با تأکید بر مطالبه‌گری رسانه‌ها در زمینه اجرای کامل پنجره ملی خدمات دولت هوشمند از اتصال 20دستگاه به این سامانه خبر داد و اعلام کرد که حدود ۸دستگاه اصلی دیگر باقی‌مانده است.
از آنجا که یکی از مهم‌ترین نتایج راه‌اندازی این پنجره جلوگیری از مفاسد اداری خواهد بود، زارع‌پور از رسانه‌ها درخواست کرد که مطالبه‌گری خود را از دستگاه‌هایی که هنوز به پنجره ملی متصل نشده‌اند، افزایش دهند تا در شهریورماه1401 شاهد راه‌اندازی کامل پنجره ملی خدمات دولت هوشمند باشیم.

4سطح احراز هویت
رضا باقری‌اصل، دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات با بیان اینکه سطوح احراز هویت کاربران برای دریافت خدمات از پنجره واحد دولت به تصویب رسیده است در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «معماری کلی پنجره واحد خدمات دولت هوشمند و نیز نحوه تعامل دستگاه‌های اجرایی به تصویب رسیده است.» 
باقری‌اصل با تأکید بر اینکه در پنجره واحد خدمات دولت هوشمند کاربر می‌تواند با یک‌بار احراز هویت به همه خدمات دستگاه‌های دولتی و اجرایی دسترسی داشته باشد، گفت: «البته سطوح احراز هویت ورود به پنجره واحد دولت هوشمند، بسته به نوع خدماتی که هریک از دستگاه‌های دولتی ارائه می‌دهند، متفاوت خواهد بود.»
معاون وزیر ارتباطات با بیان اینکه 4سطح برای احراز هویت کاربران درنظر گرفته شده است، افزود: «در سطح اول برخی کاربران با کد ملی و تطابق با شماره تلفن همراه می‌توانند برخی خدمات را دریافت کنند. در سطح دوم دریافت اطلاعاتی مانند محل اقامت هم افزوده می‌شود و در سطح سوم علاوه بر اطلاعات هویتی و مکان اقامت و کدپستی، دریافت اطلاعات مهمی مانند شماره حساب و تطبیق تصویر هم الزامی می‌شود.» او همچنین سطح چهارم احراز هویت را امضای الکترونیکی اعلام کرد.

توسعه خدمات الکترونیک همه نهادها
در یک تعریف، دولت الکترونیک می‌تواند شامل همه خدمات مرتبط با نهادهای حاکمیتی اعم از دولت، قوه قضاییه و نهادهای عمومی مانند شهرداری‌ها باشد. هر یک از نهادها پیش از این، بخشی از خدمات خود را الکترونیکی کرده‌اند؛ به‌عنوان مثال، قوه قضاییه با راه‌اندازی سامانه‌های مختلف به شکل قابل‌توجهی باعث کاهش مراجعان به مراجع قضایی شده است. شهرداری‌ها هم با راه‌اندازی سامانه‌های مختلف به همین ترتیب عمل کرده‌اند؛ بنابراین اگر قرار بر ارائه یک پنجره واحد باشد، همه نهادهای حاکمیتی باید در این پنجره حضور داشته باشند و تبادل اطلاعات بین آنها صورت بگیرد. به‌عبارت دیگر، تعامل‌پذیری دستگاه‌ها و تبادل اطلاعات از اصول پنجره ملی خدمات دولت هوشمند است که طی آن، روند اتصال فرایندهای بین‌دستگاهی و امکان نظارت دستگاه‌ها بر یکدیگر محقق می‌شود.
با این حال، دسترسی پایدار به اینترنت پرسرعت برای همه شهروندان در اقصی نقاط کشور و همچنین ارائه خدمات به هموطنان خارج از کشور از ملزومات فراگیر شدن «پنجره ملی خدمات دولت هوشمند» به‌شمار می‌آید.