گزارش
شمال تا جنوب گرفتار سیل
بار دیگر سیل آمد و با وجود هشدارهای هواشناسی خسارات جانی و مالی در پی داشت
سیده زهرا عباسی - خبرنگار
شوک سیل تابستان عموم استان‌های کشور را درگیر کرد. این در شرایطی بود که هشدارهای هواشناسی برای بارش‌های سیل‌آسای تابستانی از ابتدای هفته گذشته صادر شده بود؛ هشدار بارش‌های مونسون و همزمان با آن هشدار بارندگی در استان‌های نیمه‌شمالی و مرکزی؛ درست پیش از آنکه کار به بروز سیلاب در شمال و جنوب بکشد. اما نتیجه این هشدارها چه بود؟ صرفا اطلاع‌رسانی؟ کسب اطلاع از وضعیت هواشناسی کار پیچیده‌ای نیست، ولی آگاهی از ابعاد سیل و خسارات آن در کنار اقدامات اصولی به هشدارها اهمیت می‌بخشد.
آموزش عمومی، اعتبار برای استحکام زیرساخت‌ها، تقویت تجهیزات و مسائلی از این دست، هشدار را از اطلاع‌رسانی صرف خارج کرده و راهکارها را پیش‌روی جامعه قرار می‌دهد. اکنون آنچه در موارد مشابه سیل اخیر یا زلزله‌ها تجربه می‌کنیم، اتفاقاتی است که به بحران تبدیل می‌شوند و نتیجه خسارت و تلفات آنگاه فراتر از ابعاد واقعی بحران است.
ده‌ها کشته و تعداد زیادی مفقود، تخریب و مسدود شدن جاده‌ها، زیر آب رفتن ریل راه‌آهن تهران-شمال، تخلیه روستاهای در مسیر سیلاب، خسارت به زیرساخت‌ها در بخش مسکونی، کشاورزی و دامداری، فرونشست زمین، اختلال در پروازها و تعطیلی مراکز گردشگری و پارک‌ها، فقط بخشی از مشکلاتی است که سیلاب تابستان در 18استان کشور بر جای گذاشت.
سیلاب در شمال
همانطور که هشدارهای هواشناسی نشان می‌داد در روزهای اخیر استان‌های ساحلی دریای خزر، اردبیل، آذربایجان‌شرقی، خراسان‌شمالی، تهران، البرز، قزوین، زنجان و سمنان بارش باران، رعدوبرق و وزش باد شدید موقتی را تجربه کردند، اما فعالیت سامانه بارشی وارد شده از شمال کشور بیش از همه این استان‌ها مازندران و تهران را تحت‌تأثیر قرار داد. سیلاب شدید در 5شهرستان استان تهران و در 8شهرستان رامسر، تنکابن، چالوس، سوادکوه، نور، نکا، بهشهر و ساری در استان مازندران، تلفات انسانی، مسدود شدن راه‌های ارتباطی و زیر آب رفتن ریل راه‌آهن تهران-شمال بخشی از خسارت‌های واردشده به این دو استان است.
در استان مازندران این خسارت‌ها شامل انسداد ۱۰راه روستایی و ۲ راه اصلی کندوان و هراز و مفقودی و جان باختن ۶ نفر بود، اما حسینعلی محمدی، سرپرست مدیریت بحران استانداری مازندران از قطعی برق و تلفن‌همراه، محاصره روستای واسکول، گزارش مفقودی در شهرستان چالوس، آبگرفتگی خانه‌ها و قطعی آب آشامیدنی در کلاردشت‌و تخریب پل در شهرستان نور هم خبر می‌دهد.
بنابر اعلام سیدعباس حسینی، فرماندار شهرستان آمل سیلاب در محور هراز تاکنون بیش از ۱۵میلیارد تومان خسارت به همراه داشته است و این محور از شب گذشته (جمعه) مسدود شده تا حجم بالای آبرفت واردشده به جاده به‌طورکامل تخلیه شود.
سیل و توفان در جنوب
گرچه سیلاب در شمال و جنوب طی روزهای اخیر حدود 100شهرستان را در 18استان درگیر کرده، اما ابعاد آن در برخی استان‌ها بیشتر است و خسارت زیادی به راه‌ها، ابنیه فنی و زیرساخت‌ها، کشاورزی، دامداری و منازل مسکونی وارد کرده است.
سیلاب‌های شدید در شمال کرمان، تلفات جانی در سیستانوبلوچستان، تخلیه 6روستا در اصفهان و تعطیلی متروی این کلانشهر، تخلیه فوری بافت تاریخی یزد و جان باختن یک شهروند زیر آوار یک خانه قدیمی، محاصره روستای بارده در استان چهارمحال و بختیاری، اسکان اضطراری 4هزار نفر در استان فارس و آبگرفتگی منازل در استان بوشهر بخشی از این اتفاقات است که طی چند روز اخیر رقم خورده است. درحالی‌که بارش‌ها در شمال و جنوب همچنان ادامه دارند، از هواشناسی خبر می‌رسد هشدار نارنجی برای گردوغبار هم در جنوب شرق به‌ویژه سیستانوبلوچستان صادر شده که تا سه‌شنبه هفته جاری پابرجاست.
کمبود تجهیزات
گرچه همه استان‌های مخاطب هشدار هواشناسی پیش از شروع بارندگی‌ها و سیلاب‌ها از آماده‌باش کامل همه دستگاه‌های امدادرسان خبر داده بودند، اما در همین روزهای گذشته اخباری از کمبود تجهیزات و امکانات از گوشه و کنار ایران به گوش می‌رسد. در همین زمینه و با بحرانی شدن شرایط در یزد، نماینده یزد در مجلس شورای اسلامی از درخواست کمک از استان‌های همجوار خبر می‌دهد و می‌گوید: امیدواریم با دریافت سریع این تجهیزات مسئولان شهر بتوانند با سرعت بیشتری کار خدمات‌رسانی را انجام دهند.
محمد صالح از بخش خصوصی و به‌طور خاص معادن استان می‌خواهد که تجهیزات خود را وارد میدان کنند و به کمک بشتابند.
احمد وحیدی، وزیر کشور هم از ارسال تجهیزات وزارت نیرو و همچنین سایر استان‌ها برای کنترل سیل به یزد خبر داده است.
از کرمان هم خبر می‌رسد که استاندار در گفت‌وگوی تلفنی با وزیر کشور از کمبود تجهیزات و اعتبار سخن گفته است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری کرمان با اشاره به ورود سیلاب به شهرها و روستاهای شمال استان و خانه‌های مسکونی کمبود تجهیزات و اعتبار برای مقابله فوری با بحران را تأیید می‌کند. مجید سعیدی به همشهری توضیح می‌دهد: با وجود اینکه ارتش، سپاه، بسیج و همه دستگاه‌های خدمات‌رسان با همه تجهیزات و ماشین خود پای کار هستند تا جلوی ورود آب بیشتر به روستاها و شهرها گرفته شود، اما کمبود اعتبار و تجهیزات بسیار جدی است. او تأکید می‌کند ماشین‌های نقل و انتقال تجهیزات لجستیک، تریلی، کمرشکن، کفی، لجن‌کش و... کم است؛ درحالی‌که اگر تجهیزات و اعتبار کافی بود بهتر می‌شد جلوی ورود سیلاب را گرفت. سعیدی حجم بارندگی‌های مونسون در کرمان را بسیار زیاد می‌داند و توضیح می‌دهد به‌دلیل حجم بارش‌ها فقط در یک نمونه رودخانه شهر سیریز در زرند که خشک و حتی مسیرش گم شده بود، دوباره راه خود را پیدا کرده و جاری شده است.
به‌گفته رضا فلاح، مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر کرمان تا روز گذشته (جمعه) به 2517نفر متاثر از سیل و بارندگی طی 4روز گذشته امدادرسانی شده است و 366نیروی امدادی در قالب 80تیم در حال امدادرسانی به مردم 16شهرستان
استان هستند.
اهمیت اطلاع‌رسانی
بعد از تجربه سیل گلستان در سال98 و برکناری استانداری که در محل بحران حضور نداشت یا تجربه تهران در توفان و مرگ چند نفر بر اثر این حادثه در اوایل دهه90، اطلاع‌رسانی و ارائه هشدارها پیش از وقوع بحران اهمیت بیشتری یافت. در آخرین تجربه هم یوسف کارگر، فرماندار استهبان استان فارس گفته بود که این سیل با 15کشته و 8مفقودی از سوی اداره کل هواشناسی اطلاع‌رسانی نشده بود.
با وجود این، طی روزهای گذشته و بعد از صدور اطلاعیه‌های هواشناسی هشدارهای لازم به شهروندان استان‌های مختلف داده شده بود به‌طوری که مسئولان استانی معتقدند اگر این هشدارها و اطلاع‌رسانی‌ها صورت نمی‌‌گرفت، حجم تلفات بسیار بیشتر بود.
مدیرکل مدیریت بحران سیستانوبلوچستان به‌عنوان استانی که 5کشته در نتیجه سیلاب و تبعات آن داشته، معتقد است اگر آگاهی‌بخشی، اطلاع‌رسانی‌های گسترده و همراهی مردم نبود با توجه به حجم بارندگی‌ها و سیلاب آمار تلفات بسیار بیش از 5فوتی می‌شد.
علیرضا شهرکی به همشهری می‌گوید: بارندگی‌های مونسون در سیستانوبلوچستان از ابتدای مرداد شروع شد و در برخی نقاط بیش از 100 و برخی شهرها بیش از 80میلی‌متر بارش به ثبت رسید که در نتیجه آنها در شهر زاهدان 2نفر دچار برق‌گرفتگی، 2کودک به‌دلیل ریزش آوار و 2کودک نیز به‌دلیل بازی در بستر رودخانه غرق شدند.
او همچنین درباره فیلم منتشر‌شده از شیرجه‌زدن چند نوجوان در بستر سیلاب هم توضیح می‌دهد: با بررسی‌های انجام‌شده متوجه شدیم این فیلم قدیمی است و خوشبختانه با آگاهی‌بخشی‌و اطلاع‌رسانی گسترده، مردم در سیلاب‌های اخیر همراهی خوبی داشتند و رعایت کردند.
به‌گفته علیرضا میربهاء‌الدین، مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر سیستانوبلوچستان با ورود سامانه بارشی مونسون به سیستانوبلوچستان 12روستا در 13شهرستان دچار سیل و آبگرفتگی شدند که در نتیجه آن به 4118آسیب‌دیده امدادرسانی شد و 1803نفر از آسیب‌دیدگان در چادرهای هلال‌احمر اسکان داده شده‌اند. با همه اینها و گرچه پیامک‌های هشدار از چند روز قبل ارسال و هشدارها و اطلاع‌رسانی‌های زیادی انجام شده بود، اما طبق اعلام رئیس سازمان امداد و نجات هلال‌احمر، 57نفر از هموطنان در 18استان کشور بر اثر سیل و آبگرفتگی فوت کردند یا مفقود شدند.
مهدی ولی‌پور همچنین از امدادرسانی به بیش از 15هزار‌نفر و انتقال 1229نفر به اماکن امن خبر می‌دهد و می‌افزاید: همچنین 2653نفر اسکان اضطراری داده شدند.
علاوه بر استان‌هایی چون سیستانوبلوچستان، کرمان، یزد، فارس، مازندران و تهران، در سایر استان‌های شمالی و جنوبی هم اوضاع کمابیش بحرانی است و سیلاب خسارت‌های فراوانی به بار آورده. گرچه به اعتقاد کارشناسان سیلاب‌های تابستانی پدیده جدیدی نیستند و همیشه به‌دلیل مقطعی، کوتاه‌مدت رگباری و شدید‌بودن منجر به سیلاب و آبگرفتگی می‌شوند، اما همزمانی بارش‌های مونسون در جنوب و ورود سامانه بارشی از شمال کشور ابعاد بارندگی‌ها و سیلاب‌های اخیر را قابل توجه کرده و لایروبی‌نشدن رودخانه‌ها، خشکسالی و کاهش پوشش گیاهی، کمبود تجهیزات و اعتبار، ابعاد گسترده‌تری به این بارش‌ها بخشیده‌اند.
مکث
جاده‌های مسدود
رئیس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک پلیس راهور انتظامی کشور محورهای مواصلاتی مسدود را اعلام کرد. سرهنگ احمد شیرانی گفت: جاده چالوس و آزادراه تهران - شمال (مسیر رفت و برگشت) از ساعت ۲۳:۳۰ پنجشنبه شب به علت بارندگی شدید و احتمال نشست آسفالت تا اطلاع بعدی مسدود است.
وی با بیان اینکه محور هراز با توجه به ادامه عملیات پاکسازی گل و لای تا اطلاع بعدی مسدود است، ادامه داد: جاده سولقان به امامزاده داود به علت ادامه پاکسازی سطح جاده مسدود است.
رئیس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک پلیس راهور انتظامی- کشور خاطرنشان کرد: در حال حاضر مسیرهای جایگزین جاده فیروزکوه و آزادراه قزوین رشت برای تردد به استان‌های شمالی و بالعکس باز و وضعیت ترافیک روان دارد.
شیرانی تصریح کرد: بیشتر مسیرهای مسدود بازگشایی شده و تعدادی از جاده‌های اصلی شامل شهداد- نهبندان و ریگان - ایرانشهر و زاهدان - میرجاوه کماکان مسدود است. همچنین جاده بندر خمیر - بندرلنگه محدوده روستای کنخ تا اطلاع بعدی مسدود بوده و تردد از مسیر جایگزین بندرخمیر - دژگان - بندرلنگه انجام می‌شود.
مکث
استمرار هشدار نارنجی و قرمز
سازمان هواشناسی در آخرین هشدار سطح نارنجی خود برای 26استان که تا یکشنبه ادامه دارد، امروز (شنبه) در استان‌های کرمان، فارس، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، بوشهر، غرب یزد، غرب و جنوب اصفهان، لرستان، زنجان، همدان، مرکزی، قزوین، خراسان شمالی، شمال خراسان رضوی، مازندران، ارتفاعات و دامنه در گلستان، جنوب آذربایجان شرقی، غرب کردستان، تهران، البرز، ارتفاعات سمنان احتمال جاری‌شدن سیلاب، صاعقه و باد شدید هشدار داده است. این هشدار برای فردا (یکشنبه) مربوط به استان‌های اردبیل، گیلان، مازندران، فارس، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، کرمان، نیمه شرقی لرستان، شرق و جنوب خوزستان، مرکزی، قم، البرز، تهران، زنجان، قزوین، شرق و شمال آذربایجان شرقی، بوشهر، نیمه جنوبی سیستان و بلوچستان، غرب یزد، نیمه غربی اصفهان است.
در همین زمان اما هشدار قرمز اعلام شده برای سیستانوبلوچستان، کرمان، فارس، اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان هم ادامه خواهد داشت. جاری‌شدن سیلاب، طغیان رودخانه‌ها، آبگرفتگی معابر و منازل، اختلال در ناوگان حمل‌ونقل، کاهش شعاع دید، احتمال تخریب پل‌ها و مسدودشدن جاده‌ها، خسارت به صنعت کشاورزی و شکستن درختان و تیرهای برق از مخاطرات پدیده جوی مونسون در این مناطق است.
